Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1969, Qupperneq 11

Vilborg Dagbjartsdóttir
SKREF
Þegar Neil Armstrong lýsti því
er hann fyrstur manna
steig fæti á tunglið
og við honum blöstu
á kakóbrúnni eyðimörk
margskonar steinar
kom mér í hug vinur minn
steinasafnarinn Theódór Jetzek
sem varð undir móhellubarði
úti í Skerjafirði
því hann er mér táknmynd
allra þeirra •
sem látið hafa lífið
í leit mannsins fram
einbeittur
forvitinn
drengur.
sHtkira í Skýjaiíairl Hhiiti þess
síkiai bixitiuir hér a'ð iofeuim ásamit
öðiriu persiótniuilegtu tjiámimigair-
ijóði skiáidisinis.
HLJÓMBROX
Ég minmist þán um diaga og
diimmar nœtiuir,
mig dreymir þig, svo leinigi
hjairtað silær.
Og þeigar húmið hyiuir aiit, siem
græifcuir,
mím huigair-róis á leiði þímai
giraar.
Þín kæirileiiksbinois már aldæied,
aflidirei gflieymasit,
þiltt alilit — þiltt bæmiarmiál oig
hvarms þíms fcár.
Hvemt náð, hvent orð, hvert
ammitiaik þdtt síkai geymiasit
Þin ástanmimminig gtrtæðir lífs
mámis sór.
Eim fniðamsitjainnia á faguirtólmmii
giitnar.
Eitt friðiarljós í siöium uppihieims
iskÆn,
siem veitir fró og hvíiid, þá
tárið titrar
á tæmu aiuiga torimis við
niáöa-iín
Þín Ijúifia miinmiiinig litfir mér
í hjairta,
ihúm ijómia siær á æfi mimmar
brauit.
Ég á þiig enm, srvo fiagna, bifðia
og bjarta, —
ég bý sem fymr við töfria þdmmia
sfcauit.
GRÓÐUR JARÐAR
Hæfckar sól á aumarvegi.
Sæiuiiömidin fögiur gllitma, —
gli/tma, þegar siigiur-siummia
ságnáir jiarðar bjamfcam gróðiur.
Ég viil öðQiaSt ilmimm dýna, —
iflimdmm frá þeim guilniu rósum,
siam að út í Ediemisiliumdi
unia sér með bláum lillijum.
Bliáar IMjujr, bj'amfcar rósir
bemidia mér á vagi hæmri, —
vagi, þar siem voniir æslku
verðia blóm í aidinigaröi,
Ég vill dnektoa djúpt atf sikáiium,
direklka aif iimi jiarðiarigróðuins,
teyga vor'sinis dýru diaggir, —
dýrar veigar aldimmeitsiimis.
Þér éig fllýt með iotmimig djúpri,
iifisiinis mióðiir, jörð, vor sitjiarma.
Sóimaihiafisinis bjömtu byigjur
bmoitma á þínum sieiguihj'áinii.
Á þessu sést, að Ásmundur
Jónsson var ekki aðeins þjóð-
legur íslendingur heldur og
emgu sifðuir hieimsiborgari.
SMÁSAGA
Enamfliiaflid af bfls. S.
Jæja, sagði ég. Það var verri
sagan. Eða er það ekki?
flVIaður skyldi nú ætla það,
þusaði maðurinn á bekknum.
Reynið rétt að ímynda yður
hvernig yður yrði við ef þér
vöknuðuð við það einn góðan
veðurdag að vinstra eyrað sæti
á hvolfi úti á hægri vanganum
og hægra eyrað væri með snep-
ilinn upp í loft á vinstra gagn-
auganu. Ætli yður þætti það
etoki siúmt í brotið; ég skyldi
ætla það. Ég meina: Haldið þér
ekki að þér yrðuð eitthvað
skrýtinn á svipinn?
Ég sagði hæglátlega að nátt-
úrlega yrði ég skrýtinn á svip-
inn í bókstaflegri merkingu
orðsins með eyrun hingað og
þangað um höfuðið eins og brá-
viði, en að ég skildi samt hvað
sögumaður væri að fara.
Og það er nú það, sagði
sessunautur minn og horfði út
á grasflötina.
Ég beið hæfilega stund að
mér fannst en ræskti mig síð-
an hæversklega og togaði með
gætni í ermina á honum.
Eh, sagði ég. Og hvernig
endaði þetta með leyfi?
Hvernig endaði hvað? spurði
maðurinn.
Hvernig fór fyrir aumingja
eirstúlkunni? sagði ég. Hún
hefur varla verið hrifin af
svoraa vinnubrögðum.
Nei, það getið þér hengt yð-
ur upp á! sagði maðurinn.
Yður dreymdi hana aftur
sögðuð þér? sagði ég.
Já, það getið þér hengt yður
upp á! sagði maðurinn.
Ég fór með fingurinn undir
flibbann og slakaði líka á háls-
bindinu og sagði: Jæja, hvað
sagði hún eiginlega?
Nú, þér getið kannski farið
nærri um það, sagði maðurinn.
Hún var náttúrlega nánast viti
sínu fjær af angist, og ég gat
ekki láð henni það fyrir fimm
aura eins og komið var með
eyrun á henni. Satt að segja
fannst rnér hún viðbjóðsleg á-
sýndar. Ég hefði haldið að ég
væri kominn með martröð ell-
egar deleríum tremens ef mig
hefði ekki verið búið að
dreyma stúlkukornið áður. Mér
varð í stuttu máli svo mikið
um þetta að ég hengslaðist á
fætur þrátt fyrir fjórfalda
timburmenn og staulaðist heim
til ekkisin Kroprúb-Hansen og
tók hann í rúminu. Hann var í
himinbláum nærskornum nátt-
kjól og með bleika uppmjóa
nátthúfu og rauðýrða regnhlíf
og hann var að maula sérbak-
að vínarbrauð ef ég man rétt.
Honum hefur brugðið ef að
líkum lætur, sagði ég.
Þegar hann sá mig eða hvað?
sagði maðurinn og varð illúð-
legur á svipinn.
Nei, sagði ég í flýti. Þegar
hann heyrði hvernig komið var.
Ojú, raunar hafði hann vit á
því að skammast sín, en þetta
var auðvitað búið og gert og
við vorum varnarlausir.
Varnarlausir? hrópaði ég.
Ætlið þér að segja mér að aum-
ingja eirsteypan. ..
Já, stúlkugarmurinn mátti sita
uppi með eyrun þar sem þau
voru komin, sagði maðurinn.
En hví þá í ósköpunum!
spurði ég.
Þér sagist haifa komíð til Hafin-
ar, sagði maðurinn, til kóngs-
ins Kaupmannahafnar eins og
við segjum þeir sigldu.
Ég jánkaði því einu sinni enn
Vitið þér hvar Kongens Allé
134 sker Kronprinsensstræde
28b? sagði hann.
Nei, tautaði ég, ekki svona í
fljótu bragði.
Það var skrýtið, sagði mað-
urinn og varð íbygginn á svip-
inn.
Af hverju þá? spurði ég.
Maður skyldi ætla að þetta
væru heimsþekkt gatnamót,
sagði maðurinn. Listaverkið
hans Prerúp-Hansen var flutt
þangað.
Af hverju voru þeir að því?
spurði ég.
Veglegri staður, sagði maður-
inn.
Það tók því líka eða hitt þó
heldur! sagði ég. Kvenmaður
með víxluð eyru!
Það er nú einmitt lóðið, sagði
maðurinn.
Drepið mig ekki! sagði ég.
Hún heldur vitanlega áfram
að vola yfir mér á nóttunni,
sagði maðurinn, og vitjaði mín
síðast um sexleytið í morgun ef
klukkan mín er rétt. En það
var samt hún sem gerði ófétis
himpigimpið hann Ukrudt-Han-
sen verdensberömt.
f grafgötum
Framtalld aif bls. 3.
kunnað að vera hlýtt innan-
brjósts. Sem hver annar sann-
ur andans maður lætur Sölvi
það eitt uppi, sem hefur al-
mennt gildi. Hann einkennir
land sitt á hófsaman hátt sem
land hörmunga, þar sem þró-
ast grand, þrautir og vammir.
En höfuðeinkunn landsins er
þó hið hlýja þel, sem snýst í
vammlausan þráð í höndum
konunnar við rokkinn. Væri vísa
þessi eftir eitthvert stórskáld
þeirra tíma, þá hefði hún þeg-
ar komizt á hvers manns varir
og átt þar síðan bólfestu til
þessa dags. Og þá hefði ein-
hver háfleygur bókmennta-
fræðingur ritað djúpviturt um
stökuna og látið hana varpa
ljósi yfir markverða þætti í
andagift þessa ágæta skálds.
n.
Flestir íslendingar kannast
við nafn Sigurðar málara, og
allir þeir, sem lagt hafa sig
fram um að kynna sér íslenzka
sögu 19. aldar, rekast hvað eft-
ir annað á nafin hans í ýmiss
konar samböndum. Viðurnefnið
málari fylgir minningunni um
hanm sieim tiigtniarrthjeiiiti, þótit
lítið fari fyrir verkum hans í
listasöfnum okkar, og í vitund
þjóðarinnar lifir hann sem lista-
maður lita og forms, enda met-
inn sem brautryðjandi á því
sviði. Hann kemur víða við
sögu og þar á meðal um stofn-
un Þjóðminjasafnsins og þjóð-
sagnasöfnun Jóns Árnasonar.
Benedikt Gröndal upplýsir, að
samtíðarmenn hans íslenzkir í
Kaupmannahöfn hafi kallað
hann Sigga séní. Matthías Joc-
humsison minnist hans oft í end
urminningum sínum og orti til
hans látins dýrlegt kvæði, þar
sem hann meðal annars gefur
honum þennan vitnisburð:
„Þekkti forna fegurð
og fólgin oturs gjöld
og andaði hollri hreysti
á heilsuveika öld“.
Fraimlhaflid á bflis. 12.
NAPÓLEON
Fraanihjaild aif Ws. 9.
mánáðar. Er hermenn konoragisinis mið-
uiðlu bysisium siíinium að hoiraum, geíkk hamn
móti þeiim, fletti brjóst sdtt klæðum og
bauð þeim að skjóta. Þeir fleygðu vopn
unum frá sér og hylltu hann. Er kom
til Parísar kom haran á iaggirnair „frjáls
lyndu keiisanadæmi“ ein vafasamt er nú,
að hanin hefði látið þiað raægja lenigi.
Bandamenn voru um þetta leyti á Vín-
arfundinum. Þeir álkváðu þegar að losa
sig við Napóleon í eitt sinm fyrix öll.
Napóleon réðist nú til norðurs inn í
Belgíiu og reyndi að hindxa það, að
óviraaherirnir næðu sam'ain.. Hann mætti
ensíka hernium við Waterloo, sunnam
Bruissel. Fyriir honum var hertoginn af
Wellinigton. Vildi honum það til, að
Prúsisax korniu til liðs við hann á elleftu
stuindu og feinigu þeir sigrað Napóleon
sarraan, þótt mjóu miuinaði. Napóleon
kvað Wellington hafa verið í meira lagi
heppinn að vinna og Wellinigton játaði
sjálfur, að lítið hefði mátt út af bema.
En ekki er rétt að gera of mikið úr
því, vegraa þesis að Napóleon átti litlar
siguirlífcur gegn óvinaheirnium sameinuð-
um hvort sem var og hefði beðdð ósigur
fyrr eða síðar að ölluim kosti.
Napóleon Bóniaparte gafst nú upp
fynir Engleiradingum og hélt að sér yrði
leyfð búseta í Englandi einis og Bour-
bónunum. En enska þiragið áfcvað, að
hann skyldi í útlegð til Sankti Helenu,
sem var hrjóstrug eyja í miðju Atlants-
hafi. Eininig skyldi hamn titlaður hers-
höfðingi hér eftir en eldd keisari. Napó-
leon var orðinn fjörutíu og sex ára
gamall er hér var komið og hann var
útbnunninn. Er komið var til Sankti
Helenu hóf Napóleon að rífiast við
landsstjórann eniska, sem var þrörag-
sýnn smámunaseggur og framfylgdi skip
unium helzti harkalega. Napóleon eltist
nú hratt. Þó lagðist hann etold í óreglu
fremur en endranær. H-ann hóf að lesa
fyrir endurminnimgar sínar í þeirri von
að geta styrkt þjóðsöguna um sig og
hjálpað syni síniuan þannig til rílds síð-
ar meir.
Napóleon hafði unnið Evrópu og sáð
jafraréttiiShiuigsjón fröniSku byltiragarinn-
ar uim álfiuoa alla. Eraglendiragax höfðú
unnið lönd víða uim heim, en varðveitt
þinigræði sitt. Þegar þetta tvenint mætt-
ist á miðri leið spratt laks upp úr því
auðvaldsþjóðfélag nútímaras.
Á Sankti Helenu lét keisarinn fyrr-
verandi hugann reika á þá leið, að:
— Ég hef aldrei sigrað nema
í vöm, — og — Bg held ég sé góður
maður innst inni —.
Napóleon Bónaparte dó himm fimmta
maí árið 1821 í hertjaldi því, er haran
hafði notað við Austerlitz forðuim. Baraa
meinið var magakrabbi. Nítján árum
3einna sóttu Frakkar lík hans til Sankti
Helerau, fluttu það til Parísar og lögðu
í stórkostlegasta grafreit, sem reistur
hefur verið frá tímuim Faraóamna. Að
vísu veit anginn fyrir víst hvernig lík-
ið snýr. En þarna átti loks fyrir Napó-
leoni að liggja að vera samvistum við
son sinin, Napóleon annan, þótt ekki
væri það á þann veg, sem hann hafði
sjálfiur ætlað.
UO. áigiúsit 1969_•____________________________________________ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H