Lesbók Morgunblaðsins - 23.11.1969, Blaðsíða 3

íslensk nútímaljóðlist —
19. grein
Eftir Jóhann Hjálmarsson
MANNSHÖFUÐ ER
NOKKUÐ UUNGT
BÖKMENNTIR
OG LISTIR
SIGFÚS DAÐASON hieifur vetr-
ið kallaður heimspekilega sinn
að skáld. Rétt er það, að heim-
spekilegair þenkingar koma
fram strax í fyrstu bók hans:
Ljóð 1947—1951, sem kom út
■ 1951, og hafa síðam einkennt
mörg ljóð skáldsins og skrif
um bókmenntiir.
Ekki leynir séir, að það eir
skáld alvarleika og íhygli, sem
talar í fyrsta ljóðinu í Ljóðum:
Mannshöfuð er nokkuð þungt
en samt skulum við standa
uppréttir
og sumarið bætir fyrir flestar
syndir okkar.
Við létum gamlan dvalarstað
að baki
— eins og dagblöð í
bréfakörfuna —
höldum nú áfram lítum ei
framar við.
Eða brutum við allt í einu
glerhimnana
yfir gömlum dögum okkar?
til þess lögðum við af stað.
Og jafnvel þó við félium
þá leysti sólin okkur sundur í
frumefni
og smámsaman yrðum við aftur
ein heild.
Velkunnugt andlit rómur fjall
það er þín eign barn
æsandi og ný.
í þessu ljóði kveður nútíma-
skáld sér hljóðs. Gamall dval-
arstaður er látinn að baki eins
og dagblöð í bréfakörfuna og
áfiram skal haldið án þess að
liíta við. Þesisi Miking er ný og
flersk, en þrátt fyrir allt verð-
ur ekki bylting, nema þá hugair-
farsleg:
Velkunnugt andlit rómur f jall
það er þín eign barn
æsandi og ný.
Baiminu er beet á, að umhverfi
þess, jafnvel þótt það sé vel-
kunnugt, sé æsandi og ný eign.
Við verðum að nálgast allt í
ljósi þess, sem stendur í upp-
hafi ljóðsins um Rilke:
Ekkert var sjálfsagt: hlutir og
dýr
áttu einnig vitund og eigið líf
varhugavert, og nóttin og
landið
og vegurinn: ekkert var ódýrt.
Hvart seim þesisá Mfsskitoiinguir
er runninn firá Rilke eða hann
er reynsla skáldsins sjálfs, þá
eir hamin „endalaus leit að hætti
að lifa — óþrotleg bið og
spurning."
í nokkurs konar stefnuskrá,
segir skáldið:
Ég bið ekki um sálarró, stað-
settur miðja vega milli himna
ríkis og helvítis, nýs og gam-
als, austurs og vesturs, miðja
vega milli liins örðuga og
hins fyrirhafnarlausa, þess
sem ég verð að gera sjálfur
og hins sem þeir liðnu hafa
búið í hendur mér — nei það
væri til of mikils mælzt.
Og í framhaldi af þessu, kveðst
skáldið biðja um að sér sé
„veitt lausn frá tómi sálarinn-
ar, hinu hluttektarlausa og
ónæma, sem sér ekki ljósið,
finnur ekki loftið né vatnið né
jörðina."
Sú „iausin“, sem Sigifús Daða-
son boðar í bók sinni, eir að
finna „nýja aðferð til að lifa“,
eins og stendur í sjöunda ljóði.
Hið gráa land, land dauðans,
getur fengið skáldið til að
brosa, það tekur eftir því að
steinandlit sumairhúsanna hafa
lifandi augu og „lifandi líf um-
lykur mig þó allt sé hljótt.“ í
löngu ljóði, sem nefnist Saka-
maður, og er bergmál frá
Dúínóelegíum Rilkes, er aftuir
v’ilkið að því ,,að slkdlijia ailllt eft-
ir að baki“:
Að kvíða engu, vilja ekki, vera
aðeins,
vera eitt kvöld og finna og sjá
og hlusta
í þriðja kafla Ljóða, er að
finna þessa miskunnarlausu
niðurstöðu:
Rís í okkur dagur, undan
brotnu innsigli,
þegar við höfum tætt í sundur
okkar eigin mynd
Lokaljóð bókarinnar, þar sem
skáldið ávarpar lesendur sína
„beiskjulaust og í trúnaði",
segiir frá fundi þeirra, sem áttu
það sameiginlegt, að líf þeirra
allra var rúst:
og við töluðum saman í vináttu
við komumst sjaldan að
niðurstöðu
en við skildum að lífið væri
mjög dásamlegt
Það er einmitt þetta, sem Sig
fúsi Daðasyni tekst í fyrstu
bók sinni: að sanna lesandan-
um verðmæti lífsins, eða
minnsta kosti minna hann á
þau, og í því etr fólginn sá hug-
arléttiir, sem mannlegur trúnað
ur vekur. Vegna hinnar víðu
yfirsýnar, sem er óvenjuleg í
fyrstu bókum ungra skálda,
þeirrar vísbendingar um
þroska leitandi manns, sem ljóð
Sigfúsar vitna um með furðu
þróttmiklum hætti, eru Ljóð
1947—1951, í hópi merkustu
frumrauna íslenskra nútíma-
skálda.
Miðkafli bókarinnar greinir
frá meynslu, sem eflaust hefur
dýpkað skilning skáldsins, ljóð
in í honum eru vitnisburður
glataðrar ástair, söngur um
konu, sem „Je chante la grande
joie de te cihanter, — la
grande joie de t’avoir ou de ne
pas t’avoir.“
Dægurlag, minnir á Éluard
og frönsku súrrealistana, sem
Sigfús Daðason hefur lært
mikið af. Líkingar þess og
hljómur, tengslin milli draums
og veruleika, notkun saman-
buriðarorðia, ailflit þetta og ekki
síst sjálft yrkiseftniið: konan,
leiðir huganin að list skálda
eins og Éluards, Bretons, Des-
nos og fleiri. Það sem máli
skiptir eir aftur á móti það, að
Sigfúsi tekst að skapa rétt
andrúmsloft, ástarljóð hans
eru sambland hamingju og
tirega:
Draumurinn er eins og
tunglskin
tunglskinið er eins og draumur
eins og tunglskin
draumurinn sem mig dreymdi
loksins í nótt
eins og hafið eins og tunglið
eins og kjölfarið
eins og augu djúpt í hafinu
eins og þú gleymir mér
eins og þú minnist mín í kvöld
eins og sigling yfir liafiff eitt og
grátt
eins og þú kemur loksins i nótt
eins og þú kemur til mín
eins og kjölfarið í
tunglskininu
eins og tunglið í kjölfarinu og
hafið stórt og eitt
í ljóðum Sigfúsar Daðasonar
kemur borgin ekki aðeins við
sögu, heldur er hún og líf henn-
Fraimihiaild á bls. 10.
Siglaugur Brynleifsson
Heimleiðis
Ég er á leiðinni heim
dagarnir hafa runnið framhjá
og ég reyndi að handsama þá
en varð að flýja
um auð strætin
dimmar nætur
skin mánans skelfdi mig
og spegill vatnsins ógnaði mér
blindgata óttans var á hverju leiti
Tréð var ekki öryggið
rimlar — handan blámi himinsins
ógn næturinnar
hráslagi morgunsársins
bláhrátt járn
sem blóðgaði mig
ég heyrði bergmál örvæntingarinnar
frá stálveggjunum
ég gat ekki sofið
Ryk strætanna hófst til himins
og mánasigðin risti mig á hol
ég gat ekki dáið
Um morguninn tók að rigna blóði mínu
þungt og rautt huldi það augu mín
það grisjaði í mánasigð gegnum blóðmistrið
23. nióveimber 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3