Lesbók Morgunblaðsins - 21.06.1970, Blaðsíða 11

Ríkharður við eitt verka sinna á sýningunni í Menntaskólasalnum.
Hagleikur hans er einstakur, en útflúrið talar ekki til samtímans
og' eftir stendur spurningin: Hvar endar handverkið og hvar
hyrjar listin?
Formanna
vísur
nánd við Suðurskautslandið, þá
fer krían að fikra sig norður á
bóigiinini. Ei-nh'verBistaðiar á mótls
við Vestur Afríku klofnar
fylkingin; annar armur hennar
flýgur norður til Labrador
eða Baffinslands, en afgangur-
inn heldur áfram norður um
Atlantshafið og allt til fslands.
En hvernig það má vera, að
þetta mikla ferðalag endar hér
ævinlega á krossmessunni, það
Skilur enginn.
_
Þegar vordagarnir í borginni
verða kaldari en við mundum
kjósa, ef við mættum ráða, þá
vitiuim við að sá kiuldii bitniar
meir á öðrum ©n hitaveitufólki
í höfuiðstaðinuim. Ein ih/arölæmi til
sveita, kemur líka niður á hin-
um venjulega borgara á möl-
inni. Allir eru á sama báti þeg-
ar til kastanna kemur. Upp. á
síðkastið hefur landbúnaður-
inn orðið að þola flestar þær
uppákomur, sem fyrr meir ollu
fjárfelli og stundum mann-
dauða. Síðustu árin hafa aukn-
ar kalskemmdir valdið mönn-
um áhyggjum, en út yfir tók í
fyrrasumar um sunnanvert
landið, þegar saman fór gras-
brestur og óþurrkar. Vetur
lagðist snemma að með jarð-
bönnum í október. Og til að
kóróna allt saman, féll eitruð
askan frá gosstöðvunum frá
Heklu um það leyti er flestir
bændur voru að eyða upp síð-
ustu heytuggunni. Að vísu
hefði vindáttin getað verið
óhagstæðari og enn breiðari
byggðir orðið að þola búsifjar.
En allt um það eiga nú margir
bændur um sárt að binda
vegna þess að fullvíst má telja,
að töðufengur sumarsins verði
mengaður, svo og bithagar all-
ir. í útjaðri öskufallsins hafa
bændur sleppt búfénaði út upp
á von og óvon, enda naumast
um annað að ræða, þegar hey
eru þrotin. Mér skilst að aðeins
tveir menn hafi menntun til að
rannsaka mengun af völdum
flúors. Sýnir það bezt hvað við
erum í rauninni illa undir það
búin að mæta þessari tegund af
búisiifjiuim. Uim þatö leyti er
sleippa þurfti kiúim á græin grös
vair aðfcallaindJi að ratmsiaikia
mieiniglun á stóruim siv’ælðium. Og
er huiglsiainiLeigt aið slílk rannisókn
ihieifðli gletiað kioimiið í veig fyrir
stórtjón.
Með félagslegri samhjálp
verður að einhverju leyti bætt
það tjón, sem verður af völd-
um öskufallsins. f hallærum
fyrri alda var engri slíkri sam-
hjálp til að dreifa og því fór
sem fór. f bók Hann-
esar Finnssonar, Skálholts-
biskups, „Mannfækkun af hall-
ærum,“ sem nýlega er út kom-
in hjá Almenna bókafélaginu,
er greint frá hvers kyns óár-
an, sem herjaði á landið: hafís,
Friaimlhald á bls. 12.
Verdalir heita tveir yztu
dalirnir í Arnarfirði sunnan-
verðum, milli Selárdals óg
Kópaness. Það voru eyðidalir,
sem hafðir voru fyrr á tímum
fyrir verstöðvar um vertíð-
ir. Yfirleitt voru þar vermenn
frá flestum bæjum í Arnarfirði.
Þó má geta þess, að um langt
slkieið reru bátar úr Kópavík, en
þar er mjög brimasamt og þótti
þess vegna ekki heiglum hent
að róa þaðan. Menn voru því
mjög valdir þangað, að gam-
alla manna sögn. —
Hér koma svo vísurnar með
upplýsingunum:
Sigtýs ker á Sónar borð
setja þó ég vildi,
vandi sker um vizkustorð,
varla fer í lagi orð.
Fölnar eik og fellir blóm
foldar nærri engi,
mikið veik sem vatna hjóm,
visin, bleik að mínum dóm.
Handar-snjóa-freyr með frið
frægur bað mig telja,
formenn þó um þorskamið
þá sem róa Dali við.
Þessar formannavísur orti
Guðrún að beiðni Jóns Bjarna-
sonar hreppstjóra í Stapadal.
Hann er nefnduir í 10. vísunni
hér á eftir, og þá mun verða
sagt nánar frá honum í skýr-
ingunum.
Formenn kennda í Kópavík
kann ég fyrst að greina,
hratt sem venda hafjórs flík,
hjá þeim lendi gæfan rík.
Hákon skýr frá Dufansdal
dælu-valmn hvetur
út á lýra saltan sal
sig hann býr með
drengjaval.
Hákon Bálsson bónda í Duf-
ansdal, Hákonarsonar prests á
Álftamýri, Sniæbjörnssonar.
Hann var ekki bóndi í Dufams-
dail, en hefir verið þar til
heimilis, og að öUttm líkindum
verið formiaðiur fyrir skdpi
Snæbjörns bróðu.r sín,s, þar
sem Smæbjörn var ek!ki talimn
meðal formainna. En það er tal-
ið víst, að hamn hafi átt s'kip.
Brimjó stýrir — birta skal —
Benedikts er kundur
Jón, með skýran sinnis-sal,
seimatýr frá Otrardal.
Jón þessi va.r s-onur Bene-
dikts Gabríels, hreppstjóra í
Rey'kjarfirði. Hann var talinn
mi'kið og gott mannsefni. Árið
Ii8l2® á hann hieáimia í Ötrardial
og var. formaður á sikipi séra
Jóns Sigurðssoinar. Jón Bene-
Síðari hluti
diktsson drukknaði á Suður-
fjörðum, milli Steinaness og
Otrardials, 12. miarz 1830, ásamt
tveimur öðrum mönnum. Hann
var þá 24 ára, og þótti að hon-
um hinn mesti manns'sikaðd.
Hringsdal Bjami fleytiir frá,
flæða-hæða-góði,
vinds þó harðni golan grá
geirhvals-tjarnar-velli á.
Bjarni Sveinsson í Hringis-
dal. Hann var efnaður bóndi
framan af ævi, en lenti í ör-
birigð og dó á sveitairframfæri
í Fnemri-Hvestu í Ketildölum
vorið 1882.
Enn er Jón frá
Austmannsdal,
ýra-stýrir gildur,
sels á frón með seggjaval
súðaljóni beita skal.
Ekki hefi ég niánari frásögn
af því, hver hann var.
I Básnum eru bragnar tveir
belti Ianda nærri,
manndóms bera þroska þeir
þjóðin sér, en reynast þeir.
Birni hranna bezt mannval
Bjarnasonur stýrir
Jón ég samia hýran hal,
lireppstjórann frá Stapadal.
Jón Bjainnason, hreppstjóri í
Auðikúiuhireppi bjó lengi í
Stapadal, en fluttist síðan að
Hringsdal. Kona hans var
Kristín Bárðardóttir frá Arn-
airdlal ðig Sigríðar Jónsdóttur
sýglumanins Arnórssonar. Dótt-
ir Jóns og Rniistínair var Sig-
ríður, sem átti Páll Símonar-
son á Dynjanda. En Jóhanna
kona séra Jóns Ámasonar í
Otrairdial (síðar ó Bíldudal), var
dóttir þeirra.
Sels um bása hreystihnár
Hrólfur frá Rafnseyri,
lætur rása mastra-már
mót þó blási stundum Kár,
Hrólfur Hrólfsson var lengi
formaður fyrir skipi Sigurðar
pnófasts Jónssonar á Hrafns-
eyri. Með Hrólfi reri Jón Sig-
urðsson forseti á heimaskóla-ór
um sínum, áður en hann sigldi
til háskólanáms. Hrólfur dó
fjörgamail og blindur á Steina
nesi í Suðurfjarðaihreppd hjá
Margréti Sigurðardóttur, syst-
ur Jónis forseta.
Um tíma hafði Hrólfur upp-
sátur á Álftamýri, en það er
næsta býli við Stapadai, þar
sem Guðrún, skáldkona átti þá
heima. Túnið á Álftamýri er
mýrlent neðan við bæinn og
bólgnar upp í sveill, þegar
frost e.r, Set ég hér vísu, sem
Guðrún orti eitt sinn um Hrólf:
Frá Hrafnseyri ýtir Hrólfur
minn
hlunnajó forsjá með.
„Kúskel“ nefnir hann
kugginn sinn,
er karfa sést um beð.
Gullbeitu góða hefir hann,
er glansar um fiskakór,
orsakast stundum af því
kann,
að maðurinn ber í flór
vafagepla með vizkugrein
veiðist úr laxahyl,
gaddaskatan mun geyma
ein,
þótt gangi nú fátt í vil.
Á broddkólfi jafnan heldur
hann,
heim þegar sækir
eldneistann,
annars fær honum
Gloppu-grey *
grátlegan sorgarsón,
Aronsvöndurinn eykur ei
ósjaldan mæðutón,
Þessari visu sé nú svei,
sú er mín einlæg bón.
* Gloppa hióitiir mýriin, siem.
er í Álftamýrartúndnu, þar sem
á vetrum verður mjög svellað.
Enda þurfti Hrólfur að hafa
broddstaf, þegar hann fór að
sækja eld heim að Álftamýri).
Prestsson mætur Miðdal í
merkur Gísla burinn
Ámi lætur brims um bý
blakk mars stræti hlaupa fri.
Árni hreppstjóri í Ketid-
dalahreppi var sonur séra
Gísla Einarssonar í Selárdal,
og bróðiursonur Isleifs assesora
á Brekku á Álftanesi. Árnibjó
á Neðrabæ og áitti Guðrúnu
Jónsdóttur Steinhóttms hrepp-
stjóra í Stapadal, og er margt
fólk frá þeim komið.
Þá er Einar Einarsson,
ára keyrir héra,
ötull reynir Ægis kvon
yggur fleina þess er von.
Einar Einarsison er 1829 tal-
inn lausamaður í Reykjafirði,
bóndi þar 1832—1833. Aftur er
hann talinn bóndi þar 1835.
Hann var hreppstjóri í Suðiur-
fjarðahreppi 1838—1844.
Frá Dynjanda merkismann
má ég Símon telja,
skífir randa skiphevrann,
er skikkun vanda stjórna
kann.
Símon Sigurðason frá Grund
í Eyjafirði. Kom ungur til Arn-
arfjarðar. Hann lærði siglinga-
frœði erlendis og var skip-
stjóri um hríð. Bjó á Dynjanda
21. júmí 11970
LESBÖK MORGUNBLAÐ SINS H