Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1970, Page 8

GRETA
Grefra Garbo kom til Holly-
wood árið 1925, þegar fjörið í
þessari miklu kvikmyndaborg
stóð sem hæst. Risakvikmynda-
ver á borð við Metro-Gold-
wyn-Meyer, Warner Broth-
ers og Paramount voru þá þeg-
ar tekin að framleiða „stjörn-
ur“ ofan í hungraðan lýðinn.
Þegar var farið að verja geysi-
fé til auglýsinga á stjörnunum
og myndum þeirra. Þegar áhorf
endur tóku við sér var sagt, að
ný stjarna væri borin í heim-
inn.
Oft féllu stjörnurnar ágæt-
lega að hlutverkum sínum ut-
an sviðs. Douglas Fairbanks
lék vígdjarfar hetjur í mynd-
um sínum og var sjálfur róman
tískur ofurhugi. Humphrey
Bogart var að vísu ekki alveg
jafn harður af sér og þeir
kappar, sem hann lék á hvíta
tjaldinu, en þó var margt líkt
með honum og hlutverkum
hans. Gary Cooper var „sterk-
ur og þögull" jafnt í myndum
sínum, sem utan þeirra. Kathe-
rine Hepburn lék gjarn-
an viðkvæmar, tilfinninganæm
ar, greindar og brjóstgóðar
konur og þannig var hún einn-
ig sjálf.
Á hinn bóginn gat munað
miklu, að leikarar stæðu und-
ir hlutverkum sínum í hinu dag
lega lífi. Theda Bara, fyrsta
mannskæða glæfrakvendi hvíta
tjaldsins, var geðsleg gyðinga-
stúlka fró Cincinnati, sem
aldrei gerði nokkrum manni
miska, nema í kvikmyndum. Eft
ir að hún hafði reynt með litl-
um árangri við annars konar
hlutverk hætti hún kvik-
myndaleik og gerðist húsmóðir
og eiginkona. Rudolph Valen-
tínó var einfaldur, ítalskur
stráklingur, sem reyndi að
standa í stykki hins mikla elsk
huga, sem hann lék í myndum
sínum, og það varð honum að
fjörtjóni.
Kvikmyndirnar voru enn
þöglar, er hér var komið sögu,
en þær höfðu þegar náð al-
þjóðahylli, útbreiðslu og áhrif-
um. Charlie Ohaplin var eftir-
lætisgamanleikari alls heimsins.
Mary Pickford var „kærasta
Ameríkiu“, ein vinsœldir henn-
ar náðu langt út fyrir mörk
Bandaríkjanna. Gloria Swan-
son var ímynd hinnar fáguðu
konu (hún fullkomnaði hlut-
verkið með því að giftast ekta
markgreifa).
Greta Garbo var mikið ný-
næmi í Hollywood. Hún var há
vexti og herðabreið, en á þess-
um tíma voru kvenstjörnur yf-
irleitt smáar vexti og fínlegar.
Hún var dapurleg og hlédræg
í framkomu, þegar allir aðrir
gengu um með málskrúð og
handaslætti og höguðu sér yfir
leitt eins og þeir ættu allan
heiminn. Kvikmyndajöfrarnir
gerðu sér þess ekki þegar
í stað ljósa grein, með hverjum
hætti þeir gætu komið henni í
verð. En lírnumar tóku brátt að
skýrast. Greta kom fram í
fyrstu bandarísku mynd sinni,
„The Torrent" og viðbrögðin
voru stórkostleg.
Áhorfendur kunnu að meta
þó nokkrar tegundir hlutverka,
sem Greta gat leikið. í ást-
arhlutverkum kom sér vel, að
hún hafði jafnt andlegt sem
líkamlegt aðdráttarafl, hún var
kvenileg, en þó jafnframt ofur-
lítið karlmannleg, og dró jafnt
að sér konur og kaiia. Þó var
hún jafnframt alltaf líkt og á
verði um tilfinningar sínar.
Hún hafði afar myndræna and-
litsdrætti; fólk sá sínar eigm
hugsanir og ástríður speglast í
andliti hennar.
Garbo endurspeglaði vel
óánægju þá og vanlíðan, sem
duldist undir hinu glæsta yfir-
borði. Ekki leið á löngu þar til
sú trú gróf um sig meðal áhorf-
enda, að hún væri rómantísk,
einmana og undirorpin stöð-
ugri þjáningu; hún væri lífsleið
kona sem léti að vísu berast
með lífinu, en virtist ævinlega
örvænta.
Þegar þessi skoðun hafði
grafið um sig á annað borð
nærðist hún af sjálfri sér og
dró ekki úr henni, að leikstjór-
ar, aðrir leikarar, auglýsinga-
fólk og blöðin, útbreiddu hana
sem bezt þau gátu. Loks fór svo,
að í augum almennings varð
Greta og goðsögnin eitt og hið
sama og verkið var fullkomn-
að. X rauninni voru þau alls
ekki eitt og hið sama. En mynd
sú, sem almenningur gerði sér
af stjörnunni varpaði slíkum
skugga á upprunalegan per-
sónuleika hennar, að fólk var
engu nær um hann eftir en áð-
ur.
Hvernig fór húin að þessiu?
Með því að malda í móinn í sí-
fellu. Hún umgekkst fjölda
fólks, en lýsti því jafnframt yf-
ir, að hún mæti það ofar öllu
öðru að fá að vera í einrúmi.
Hún elskaði, en staðhæfði, að
einun'gis væri um vináttu að
ræða. Hún gerði myndir, sem
allur heimurinn dáðist að, en
lýsti því samt yfir, að allt þetta
ylli sér aðeins sársauka,
Hollywood væri listfjandsam-
leg og annað í þeim dúr. Hún
sigldi um heimshöfin á lysti-
sin,ekikj'um,, uimikriirugd fræigu
fólki og saiglðd blátt áfraim, að
sér hundleiddiist.
Sveigjanleiki Garbo gerði
henni kleift að endurspegla
hugarburði áhorfenda sinna. í
þeim skilnmgi var hún eins
konar viðtæki fyrir tilfinning-
ar annarra. Hversdagslega virt
ist hún hlutlaus og lokuð, en
var í raurJnni mjög opin fyrir
og reiðubúin að taka leiðbein-
inigum oig S'amiaig'a siig fólki
með sterkan og sviptinga-
saman persónuleika. f upphafi
ferils síns, árið 1923, komst
hún undir áhrif Mauritz Still-
ers, sem þá var fremsti leik-
stjóri Svía. Og hafi nokkur
uppgötvað, þá var það Stilller.
Hann stóð á fertugu, er þetta
var og var æðstiprestur
sænskrar kvikmyndagerðar,
sem þá var í miklu áliiti. Greta
var aðeins sautján ára að aldri
og stundaði leiklistarnám á
styrk við Konunglega lei'khús-
ið í Stokkhólmi.
Báðir foreldrar hennar voru
úr bæindiaistétt. Faðir heninar
var lítt menntaður maður og
stundað'i algen'ga vekamanna-
vinnu í Stokkhólmi. Hann var
oft annað hvort, veikur eða at-
vinnulaus.
Auk Gretu voru tvö börn
önnur, bæði eldri og hétu þau
Sven og Alva. Fjölskyldan bjó
í lítilli íbúð uppi á fjórðu hæð.
Umhverfið var heldur ömur-
legt, en það voru leikhús ekki
alllangt þarna frá. Greta fór
snemma að venja komur sínar
að leikhúsunum og sniglast um
þau og hún lék einnig gjarnan
frumsamda þætti fyrir vini og
kunningja.
Greta var fullvaxin tólf ára
gömul og varð tíðhugsað um
útlit si'tt. — Ég var hræðilega
leið yfir því, hve stór ég var.
Mér fannst fólk alltaf vera að
hvíslast á um það, hvað ég væri
afkáraleg.
Faðir Gretu dó, þegar hún
var fjórtán ára. Alva systir
hennar fékk vinnu við vélrit-
un, en Greta komst á rakara-
stofu nágrennisins. Nokkru
seinna fékk hún vinnu í maga-
síni Paul U. Bergstroms, sem
venjulega var nefnt PUB. Þar
afgreiddi Greta tízkuvörur og
fékk fyrir það sem svaraði tíu
pundum á mánuði.
Þegar Ragnar Ring, yfirmað-
ur fyrirtækis eins, sem gerði
auglýsingamyndir, kom í PUB
að gera stutta mynd, er átti að
heita „Svona á ekki að klæða
siiig“, fétok Gnetia simá hliutiverk
í myndinni og var það gaman-
hlutverk. Seinna fékk Ring
henni annað hlutverk í auglýs-
inga- og áróðui'smynd fyrir
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. ágúst 1970