Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1970, Page 10

í GESTA
GRIÐUM
f *
•yfV*' iSttV J’/i/i)tut, fícttr
tVpfr&í/UvuMt\ nj'Jerlcríu f
“ Jj díiaftc t/íUíi ui~ tb(?u.en?i j'rthtr
f JeKcfj/- n}Ui,' Al/i.'tg-i ’ iiJ'c/V-/aí'i' u 'Jú-r
-^Uiýu-ryœyiAU cAtf-r Ja, jAfA. < —
* “ ýj/Mtír C 7 h ^r/jt Zí/íXa. fíýulfif
7?um Un fqwl- Cijy'i/rfttrj
‘ " &1" i-'tjirju. U/fja,' £ J/W/iUjJlJ'cw! ,
í/j <y,j'yrAr/ t-trrf(n?> AU'httu-r J/Ju»>,
" " J'/rfc/á g, //aJ/j /j>yi djinii/, Ou ■
ffía

ijtfín fíidn 7ie-r n. Jj fec,7aJl
"' ?Jur -/t/iýjájj. fíe/jau' ov/
(m'oX’/Ctif' u/rCtei Ju/iý~tí,>n /fi /pt/
yýý'Jýzn Jit, Uááfíttu-ná j —
f cJjjttr 7u>r~ri-jUuf utn $rrf.
í’f/eáí/-a ifAcmátn /yct, o&H ífíA'/uf^.
’ "tf’ávuu’ Jfíjiw cfí&i fÍÁ?
*ýj0t4'j>u eu/- djj J//ra^i>it>, tju/tvr!
SAe/ Jct'/ui vciíu j/anjfin maeáér^
’' * 'íffi J/fau vui/hih víá‘tsAi/'j(U.____
Rithönd Grims Thomsens.
n 't
" af
hans og g?æ'';i~'?ar gátur vöktu
hvarvetna aðdáun, ekki sizt
keDD’nauta hans í utanríkis-
ráðuneyt;nu eins og Vedels.
Sést það á dagbókum hans sem
enn eru ókunnar. Lotning hans
fyrir menntun Gríms og and-
legu atgjörvi leiðir til minni-
máttarkenndar. sem kallar á
hiklausa andstöðu öfundar og
afbrýði.
Hinn 26. nóv. 1859 skrifar
Krieger m.a á þessa leið:
„Ekkert er vitað með vissu
um skrif til Rosens þess efnis.
að hann taki að sér ráðherra-
embætti fyrir Slésvík. Sýnilegt
er, að Blixen hefur þá annan
hvorn í huga Rimestad eða
Grím Thomsen.'1 Nokkrum dög
um síðar skrifar Krieger enn-
fremur:
„Hálfum mánuði síðar full-
vissaði Blixen Brock um, að
hann hefði hvatt Regenburg til
að gerast Siésvíkurráðherra
eða, ef ekki yrði af því. að taka
að sér skrifstofustjórostöðuna
við bæði ráðuneytin. Ég hefði
gaman af að vita, hvort þessi
snjalla hugmynd er ekki kom-
in frá Grími Thomsen “ Er
þetta skrifað nokkru seinna en
hið fræga bréf frá Blixen-
Finecke til Gríms, þar sem
hann gefur Grími umboð til
þess að ráðstafa innanrík;sráð-
gjafa- og flotamálaráðherra-
embættinu, ef konungur feli
honum að mynda ráðuneyti, á
meðan hann verði i burtu. Seg-
ir hann honum,' að hann geti
leitað til þeirra „pólitískra"
vina si.nna er hann telji hæfa
til starfsins og muni hann
standa í öilu við ákvarðanir
Gríms. (39. nóv. 1859).
Viðskipti Grims og yfir-
manns hans í ráðuneytinu,
Skrike geheimlegationsráðs
gefa nokkra nasasjón af því
andrúmslofti sem Grímur þurfti
að venja sig við. — Hinn 21.
des 1859 skrifaði Krieger m.a.
á þessa leið: „Blixen ætlar nú
að reka Skrike og gera Grím
Thomsen að skrifstofustjóra
sem heyrir beint undir ráðherr
ann. Quaade er hins vegar á
bandi Vedels . . . Það eina
sem Blixen hefur hingað til
komið fram er útnefning Reg-
enburgs.“ — En sex dögum eftir
að þetta er ritað, fékk Blixen
því einnig framgengt, að Grim-
ur Thomsen fengi skrifstofu-
stjórastöðuna sem Krieger tal-
ar um í þessum kafla.
Margt fleira mætti tína til
sem varpað getur Ijósi á þetta
mikilvæga t’mabil í ævi Gríms,
t.d. það sem Krieger skrifar í
dagbækur sínar 27. sept. 1863:
,,Það er ekki einasta, að Grím-
ur Thomsen spili nú við kóng-
inn heima hjá Berling, heldur
borðaði Plough þar miðdegis-
verð.“
En kannski sýnir ljóð Gríms
um I. F. Gjþdwad bezt inn í
kviku skáldsins og þeirrar
reynslu sem hann hlaut með-
al „konungsmanna". Gjþdwad
var ritstjóri Kjfibenhavnspost-
en og síðar Fædrelandet. Hann
var talsmaður frjálslyndra um-
bótamanna, skarpur og hug-
myndaríkur, einarður og rétt
sýnn baráttumaður, svo að orð
fór af réttsýni hans. Grímur
kynntist honum ungur. Hann
skipaði sér í fylkingu „frjáls-
lyndra“ pegar á stúdentsárum
og eignaðist í hópi þeirra vini
og sálufélaga.
Þegar Gjddwad lézt 1891,
áttræður að aldri, hvarflar
Grímur huganum til baka, end
urminningar vakna og aldna
íhaldshjartað í brjósti hans
slær aftur í takt við gamla
æskuhugsjón. Hann segir að
„gátu ei heit né hótin/hal
sveigt þann af vegi“. Fé og
frami hafi ekki flekað sálar-
þrek þessa gamla samherja, né
„ofbeldi vfirvalda“ bugað huga
hans. Og „hirðmaður“ Goð-
mundar kóngs bætir því jafn-
vel við á gamals aldri, að
Gjþdwad hafi ekki kviðið
„reiði harðstjóra", eins og
hann kemst að orði. Eitthvað
hefur reynsla skáldsin3 verið
lævi blandin fyrst hann, skáld
íhugunarinnar, kemst svo hast
arlega að orði. Og því bætt
við að ýtar hafi sumir verið
„brigðir í tryggðum“.
Er hægt að skilja þessi orð
skáldsins um gamlan hugsjóna
vin á aðra lund en þá, að hann
hafi harmað hverja stefnu
dönsk stjórnmál tóku, meðan
hann sjálfur starfaði þar:
Lengst það er lýsti drengjum
log á frelsis vogi
slokknaði loks, er lokuð
lýðir sund öll fundu;
hvarf þá halur frá starfi
hafnaði nýrri stefnu,
rataði rétta götu
rekkur, en glapstig ekki.
Æskuhugsjónin brást þeim,
það slokknaði á kyndlinum.
Þá hélt Gjþdwad „rétta götu“
— og Grímur heim. Vonbrigð-
in eru sár, þegar hann lítur
til baka, íhaldssamur bóndi á
Bessastöðu.m, svo sár að hanin
hikar ekki vi'ð að nota
orð eins og harðstjóri og of-
beldi, þegar hann gerir upp
líf sitt og samherja sinna.
xxx
Frægð Gríms með Dönum og
frami hans voru meiri en ís-
lendingar áttu að venjast. En
hvort tveggja kallaði á and-
stöðu og hana svo grimmilega
að Grímur hrökklaðist að lok-
um úr embætti og „flýr“ til Is-
lands. Var honum þó flest bet-
ur gefið en blanda geði við
landa sína, þótt ísland væri
honum ávallt efst í huga. Heims
borgarinn hafnaði á Bessastöð-
um.
xxx
Á Glæsivöllum er tímamóta-
kvæði. Það er ort um svipað
leyti og Grímur Thomsen hverf
ur skyndílega úr Danmörku og
þar með konungsþjónustu eft
ir tuttugu ára feril. Völd hans
Oig áhrif höfðu minnkað; breyt-
ingar voru gerðar á embætta-
skipan utanrikismálaráðuneyt-
isins, stjórnardeildum slengt
saman og hann lækkaður í tign.
Hann gat hvorki sætt sig við
né komið í veg fyrir það, enda
var nú ekki lengur að ræða
um hjálp frá sumum af nánustu
vinum hans á pólitískum vett-
vangi, því að áhrif þeirra voru
annaðhvort orðin miklu minni
en áður eða þá, að þeir voru
horfnir af sjónarsviðinu og ný-
ir menn með nýjar skoðanir
teknir við.
Grími var aðeins tveggja
kosta völ, annar sá að sitja
áfram í embætti, áhrifalítill,
jafnvel í trássi við valdsmenn,
hinn að láta skeika að sköp-
uðu, segja embættinu lausu og
hverfa úr landi. Valdi hann síð
ari kostinn. Annað var stolti
hans ósamboðið. En með hvaða
hugarfari fór hann heim?
Hvernig leit hann á reynslu
sína, hvaða spor hafði hún skil
ið eftir fram yfir það sem seg-
ir í erfiljóðinu um Gjþdwad?
í Tókastúfi lætur hann Hálf
konung scgja við Tóka:
„en — viljirðu sitja’ í gesta
griðum
og gerast vorum kunnur siðum,
fótskör Hálfs þér heimil er.“
í þættin.um sjálfum í Forn-
manna sögum V bindi, seg
ir svo: „Síðan gekk ek
aptr fyrir konúng, ok spurða
ek þá, hvar ek skylda sitja,
með því at ek gæta hvergi rutt
méi' til rúms. Hann sagði þá at
ek yrða at sdtja skör lægra etn
hans menn.“
Síðar í sama kvæði lætur
Grímur Tóka lýsa hirðvistinni
hjá Hálfi konungi á þessa leið:
„Þó skal eigi vist þá víta,
var hún köld, en sæmilig; —“
og enn fremur:
„— lakast var, að upp til ýta
annara ég varð að líta,
en — ofan horfðu menn á mig.“
Ekkert af þessu á stoð í sög-
unni.
í Hemings flokki Ásláksson-
ar lætur Grímur Halldór
Snorrason segja við konung,
þegar hinn síðar nefndi hafði
beðið hann að stytta Hemingi
stundir í sundkeppni:
„— Með konungs hundum,
harðast sem að bíta,“
Halldór svarar, „var ég aldrei
fundinn.“
En um þetta svar Halldórs
kemst Andrés Björnsson svo
að orði í ritgerð sinni um Hem-
ings flokk Áslákssonar í Skírni
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. ágúst 1970