Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1970, Blaðsíða 10

Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1970, Blaðsíða 10
Eistneskar þjóðsögur Sr. Sigurjón Guðjónsson íslenzkaði I. Morgunroðinn og kvöldroðinn Vera má að þú þekkir Ljós- gjafann í höll Alföður. Veiztu, hver hýsir sólina og leiðir hana til hvílu, þegar dagsverki hennar er lokið? Veiztu, hver það er, sem tendrar hana að nýju á hverjum morgni og sendir hana út á himinhvolfið ? Alfaðir átti þræl og ambátt, sem hann hafði gefið eilífa æsku. Þegar sólin hafði lokið dagleið sinni í fyrsta skipti, sagði Alfaðir við ambáttina Hemarik, kvöldroðann: „Dóttir mín, þér fel ég kvöldsólina! Slökktu á henni og fel hana vandlega, svo að ekkert geti grandað henni!“ Morguninn eftir, þegar sá tími var kominn að sólin skyldi aftur hefja dagsverk sitt, sagði Alfaðir við Koit, morgunroð- ann: „Sonur minn, þín skylda er að tendra sólina og búa hana undir ferðina.“ Af trúmennsku unnu bæði Hemarik og Koit störf sín. Aldrei brást upprisa sólarinnar við sjóndeildarhring í austri. Að vetrariagi fór hún nær yztu rönd jarðar, gekk fyrr til hvilu og hóf vinnu sína siðar að morgni. En á vorin, þegar blómin vöknuðu og fuglarnir sungu, og á sumrin, þegar jarð- argróðurinn þroskaðist í verm- andi geislum hennar, fékk hún ekki að sofa nema stutta stund. Hemarik afhenti sólina, sem skyldi hvílast, Koit, morg- unroðanum. Og nú stóð yfir fegursta tíð ársins — tíð, er öll blóm fylla loftið ilmi. Hvarvetna á jörðinni hljómuðu söngvar fugla og manna. Og þrællinn og ambáttin hans Alföður horfðu djúpt i augu hvors ann ars. Hemarik lagði sofandi sól- ina i hönd Koits. Þau tókust i hendur og varir þeirra mætt- ust. Aðeins eitt auga, sem aldrei sefur, hafði séð það sem bar við í leyndardómsfullri kyrrð miðnættisins. Daginn eftir kall- aði Alfaðir þau fyrir sig og sagði: „Ég er ánægður með ykkur bæði og ég óska ykkur fullkominnar hamingju. Njótizt og gegnið skyldum ykkar sem áður, en sem eiginmaður og eig inkona upp frá þessu!“ Hrópuðu þá bæði: „Faðir, raskaðu ekki gleði okkar. Leyf okkur alltaf að vera sem brúð- ur og brúðgumi, svo að ham- ingja okkar megi ávallt hald- ast síung og ný!“ Alfaðir heyrði bænina og blessaði ósk þeirra. Elskend- urnir finnast nú aðeins einu sinni á ári, og þá í fjórar vik- ur. Þegar Hemarik réttir Koit sofandi sólina, takast þau í hendur og kyssast. Roðinn á brennandi vöngum Hemariks endurspeglast á skærum kvöld himninum, meðan gullið skinið á yztu rönd hans boðar risandi sól, sem Koit hefur tendrað. Og stöðugt skreytir Alfaðir engin á ný fegurstu blómum fyrir fund þeirra, og næturgal- amir hrópa gáskafullir til Hemarik: „Þú lata stúlka, lata stúlka, nóttin er svo löng! “ II. Þjóð Vanaisa Mannkyninu fjölgaði sí og æ á jörðinni og fyrsti bústaður þess varð alltof þröngur, — og mest sakir þess, að samkomu- lagið fór út um þúfur. — Vana- isa, faðir guða og manna, ákvað þvi að dreifa mönnunum um jörðina, og gaf hverri kynkvísl nýtt heimkynni. Til þess nú að skilja þær enn betur að, ákvað hann einnig, að hver kvisl skyldi öðlast sín sér kenni, tala eigin tungu og bera hver sitt nafn. Hann lagði svo fyrir, að þær skyldu allar mæta á tilsettum degi á Ketil- fjallinu. Vatn og eldur eru andstæð ar höfuðskepnur, sem leitast við að eyða hvor annarri. Allir vita, að vatnið í katlinum, kval- ið af eldinum, gefur frá sér dauft suð til að byrja með og það verður hærra og hærra og snýst loks í hvæs, þar eð vatn- ið beinir öllum kröftum sínum að því að hoppa yfir barminn og ráðast á óvin sinn. bas, Fantastic Voyage, Doctor Doolittle, The Boston Strangler og Che, Hann byrjaði sem höfundur heimild armynda og aflaði ein þeirra honum Oscars- verðlauna 1948, en hún nefndist „Design for Death." Fjailaði hún einmitt um Jap- ani í heimsstyrjöld- inni síðari og er því nátengd Tora! Tora! Tora! í grundvallarat- riðum. 1 myndum eins og Compulsion (’59) og The Boston Strangler (‘69), ræðst Fleiseher einarðlega á lífláts- refsingu og í mynd- inni, sem hann vinnur nú að, Ten Rillington Place, kveður við sama tón, en hún f jall ar um hin frægu Christie-morð í Iond- on (Richard Attenbor ough leikur Christie). En þar sem Fleiseher er svo mjög á móti manndrápum, sem framkvæmd eru í nafni rikisins, átti hann þá ekki í sið- ferðilegu stríði við að gera mynd eins og Tora! sem óneitanlega fjallar um skipulagt fjöldamorð? „Jú, sið- fræðin var mér tölu- vert vandamál, en það hlýtur líka að vera vandamál allra þeirra sem hafa einhvern sið ferðisþroska. Ég reyndi að vera sem allra hlutlausastur og halda mig algjörlega við staðreyndir. Ég reyni hvorki að af- saka Japarii né Banda ríkjamenn. Við sýnum öll mistökin, sem gerð voru. En við vUdum þó sérstaklega forðast að sýna Japani eins og þeir hafa venju lega verið sýndir i am erískum B-myndum, og þess vegna voru tveir japanskir leik- stjórar látnir sjá um þeirra hlið á málinu. En þótt undarlegt megi virðast, hætti þeim í fyrstu til að gera landa sína að of miklum illmennum. Sýndu þeir flugmenn- ina sleppa sprengjum á Pearl Harbour og síðan hlæja að öllu saman, svo að þegar ég sá fyrstu tökurn- ar stakk ég upp á því, að flugmennirnir gerðu þetta fremur með hugarfari við- skiptamannsins, en sýndn ekki svona milda gleði yfir að drepa þúsundir Amer ikana. En ef til vill er þetta ekki rétt, því að ég geri ráð fyrir að ef við gerðum mynd um sprengjuá- rásir á Þýzkaland, mundum við óhjá- kvæmilega sýna ein hvern gleðivott. Fleischer segir, að bæði hernaðarsinnar og friðarsinnar muni finna sinn málstað studdan i mynd- inni. Hinir fyrrnefndu geta bent á hvað ger- ist, þegar stórþjóð er hernaðarlega óundir- búin, friðarsinnar hins vegar hvað ger- ist, þegar lítill liópur sauðþrárra manna ýt- ir heilli þjóð út í von laust strið. Þar sem Fleischer er friðarsinni mátti hann lial'a gát á sjálfum sér, að láta innri sannfær ingu aldrei bera sögu- legar staðreyndir of- urliði. Þegar Martin Balsam, sem leikurað mírál Kimmel, kvart- aði yfír því, að það væri of dramatískt fyrir Kimmel að segja að það hefði verið góð verk, ef hann hefði verið drepinn í árás- inni, gat Fleischer flett upp í skýrslum og bent Ieikaranum á, að hann hefði raun- verulega sagt þetta. Og þar við sat. Það mætti þvi ef til vill kalla Tora! sannsögu- lega heimildarmynd fremur en „kvikmynd byggða á sönnum at- burði.“ Eftir að Fleischer lauk við Tora! (þar sem hver dagur var pína og kvöl, segir hann) hefur hann kvikmyndað Ten Rill- ington Place og vinn- ur nú að frágangi þeirrar myndar. Hvaða aiigum lítur Fleischer kvennamorð ingjann Christie? Var hann sjúkur eða ein- ungis rakið illmenni? „Það er ekkert til, sem heitir illmenni,“ segir Fleischer, „það er einungis sjúkt fólk. Illt innræti er miðalda hugtak. I öllum mynd um sem ég hef gert um afbrotamenn eftir Compulsion, lief ég sýnt morðingjum mikla nærfærni. Christie var á yfir- borðinu mjög venjuleg ur maður, en einhvers staðar innra með hon um ólgaði þessi þörf til að drepa. Og ef eitthvað smávegis færi úr jafnvægi innra með okkur, gæti livert okkar sem er, lent á sömu braut“. 10 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 8. nóvem,ber 1970

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.