Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1973, Blaðsíða 11

Owens tekur við keflinu í boðhlaupi á Olympíuleikunum í Berlín
193fi.
Reynt hefur verið að draga mannkynið
í ýmiss konar dilka eftir litarhætti.
Eftir fræknlega spretthlaupasigra Jesse
Owens 1936 þótti sannað að svarti
kynstofninn hefði líkamlega yfirburði.
En á síðustu Olympíuleikum reyndist hvítur
Rússi ósigrandi. Einn kemur öðrum fremri,
en það fer ekki eftir litarháttum.
floMíar ag óTiikustu Iþjló’air mainin
kiyii. ins iblandazlt í rikum mtellli.
Huigimyindiin <um ih'reinleik fcyin-
stofna eða forréttindastétta
hefur lengi verið helber blekk
ing, ekki átt við minnstu rök
að styðjast. Blöndun mann-
kynsins verður ekki stöðvuð
og hlýtur að færast í aukana.
Þessi þróun verður hvorki
stöðvuð með ferðabönnum, inn
fiutningshöftum né neinum öðr
um ráðum.
Það er sorgleg staðreynd, að
jafnvel hér á landi eru til
menn, sem enniþá trúa kynlþátta
þvaðrinu í nasistum, sem þeir
meðal annars notuðu til að út-
skýra nauðsyn þess að myrða
milljónir manna af stofni gyð-
inga. Við skulum þvi líta um
stund dálítið nánar á þessa
hættulegu fordóma og reyna að
athuga hlutlaust, hvort nokk-
ur rök hníga að því, að einn
kynstofn sé öðrum æðri.
Þá er þess fyrst að geta, að
frá líffræðilegu sjónarmiði séð
er hugmyndin um ,,æðri“ og
„óæðri" kynstofna órétt-
lætarileg. Það er almennt við-
urkennt af vísindunum að all-
ar þjóðir heims nú á dögum
virðist búa yfir sömu líffræði-
legu hæfileikunum til þess að,
ná hvaða siðmenningarstigi sem
er, oig að m'ismiun á þleimi ár-
angri sem hinar ýmsu þjóðir
hafa náð, verði að rekja ein-
göngu tdl menningarsögu
þeirra.
Og þá er vitnisburður scg-
unnar ennþá afdráttarlausari.
Á þriðju heimsráðstefnu al
þjóðalæknasamtakanna árið
1967, sagði Hugh Keenleyside
yfirmaður tæknihjálparstofnun
ar Sameinuðu þjóðanna m.a.
eftirfarandi:
„Ef trúin á meðfæddan mis-
mun á hæfileikum manna eftir
kyniþætti eða litarhætti er vis-
indalega séð röng, þá verður
þetta enn ósennilegra, þeg-
ar því er brugðið undir smá-
sjá sögunnar. Jafnvél yfirborðs
þekking á sögu mannkynsins
ætti að draga úr ofstæki þeirra,
sem itrúa á lyfirhurðii vilssra
kynþátta, ef slikt fólk er þá
móttækilegt fyrir nokkur skyn
samleg rök.
F'yriir íjögiur þúsuind árum
trúðu hinar þeldökku þjóðir
Mesapotamíu og Egypta-
lands því, að þær tilheyrðu
æðri kynstofni; en þær höfðu
það þó sér til afsökunar, að
þær skorti vísindalega þjálf-
un í liffræði. Á þeim tímum var
engin ástæða til að ætla, að
skrælingjar þeir er byggðu
Grikkland eða fyrirrennar-
ar þjóðarinnar, sem átti eftir
að stofna hið mikla rómverska
heimsveldi, gætu nokkru sinni
jaifinazJt í mienniinigarliegium alf-
rekum við Memphis eða Baby-
lon, við Amenemhet 1. eða
Hammurabi, hinn mikla lög-
gjafa.
Nokkrum öldum síðar hefði
ekki verið óeðlilegt þótt Ass-
íríumönnum eða Kínverjum
hefði dottið i 'hug, að forlögin
hefðu um alla framtíð ætlað
þeim að gnæfa yfir allar aðr-
ar þjóðir í skapandi list.
Um svipað leyti sannfærðust
Hebrear um að þeir væru hin
útvalda þjóð Jahves og má það
teljast furðulegt dæmi um það,
hvernig hægt er að láta kveða
niður það sem sennilegra má
þýkýa, þeg'air kekið er (tiffilt ItSJ
þess hve þjóðin var þá írum-
stæð.
Og hver skyldi á gullöld
Grikkja eða dýrðardögum
Rómverja hafa getað látið sér
detta í hug að hinir hálfnöktu,
hjátrúarfullu, máluðu villi-
menn sem reikuðu um skóga
Þýzkalands og fen Bretlands
gætu nokkru sinni orðið ann-
að en sljóir þræiar og tornæm
ir á nauðsynleg störf hins sið-
menntaða manns, eins og til
dæmis það að drepa náungann!
Eða þá Márarnir. Á sama
tíma og Vestur-Evrópa gekk í
gegn um timabil viðbjóðslegra,
villimannlegra styrjalda, og
einu tækniframfarirnar lágu i
bættum herbúnaði, þá var þessi
þeldökka þjóð að skapa stærð-
fræðivisindin og skipuleggja
siðmenntað þjóðfélagslíf, sem i
samanburði sýndi Evrópumenn
sem hreina villimenn.
Og þannig væri hægt
að halda áfram.“
Já, vissu'lega, því 'herra
Keenleysiide mininist hér ekkl á
önnur eins dæmi um mannleg
afrek og hinar miklu siðmenn-
ingar á indverska skaganum og
Suðauistur-Asíu; eða dýrð indií-
ánasiðmenningar Maya og Inka
í Ameríku, og fyrri siðmenning
artímabil i Mið-Afríku.
Og bendi vísindin og sagan
í sömu átt í þessum efnum, má
sama segja um hin miklu trú-
arbrögð mannkynsins og 'heim-
spekikerfi.
Hér er ekki tírni til þess að
ræða um ástæðurnar til kyn-
þáttahrokans, þótt forvitnilegt
væri, en í þess stað ska-1 hér
aftur litið dálítið á hina líf-
fræðilegu hlið þessa deiluefn-
is.
Á fundi sem Unesco stóð fyr
ir árið 1964 voru 22 heimsfræg
ir liffræðingar, erfðafræðingar
og mannfræðingar frá seytján
löndum sammála um yfir-
lýsingu, sem fjallaði um lif-
fræðilegu hliðina á kynþátta-
vandamáilíum. 'Þeir voriu tfrá eft-
irtöldum löndum: Belgíu,
Braziiiiu, Kan'adá, Téikíkó-
slóvakíu, Frakklandi, Vestur-
þýzka sambandslýðveldinu,
Indlandi, Japan, Mexikó,
Nígeríu, Noregi, Póllandi, Sene
gal, Stóra Bretlandi, Banda-
ríkjunum, Ráðstjórnarrtkjun-
um og Venezuela. Ég æfia nú
að rifja upp nokkur atriði úr
þessari yfirlýsingu eða sam-
þykkt.
1. Allir menn sem lifa nú á
dögum tilheyra sömu tegund,
Homo Sapians oig eiiga tótit s'ma
að rekja til sama stofns. Skoð-
anir eru skiptar um það, hvern
ig og hvenær mismunandi
mannflokkar aðgreindust frá
hinum upphaflega stofni.
2. Líffræðilegur mismunur á
mamnlegum verum statfar af
mismunandi erfðaeiginleikum
og áhrifum umhverfisins á þá.
3. 1 öllu manrilegu þjóðfélagi
gætir mjög margvislegra og mis
munandi erfðaeinkenna. Hrein
ir kynþættir eru ekki til með-
al mannkynsins.
5. . . . Mismunur á einstakl-
ingum innan ákveðins kynþátt
ar er oft miklu meiri en hinn
venjulegi mismunur á kynþátt
unum sjálfum . . .
6. . . . Viss líkamleg einkenni
hafa almennt líffræðilegt gildi
til viðhalds mannkyninu, án ti'l
lits til 'umhverfisins. Sá mismun
ur sem skipting mannkynsins í
kynþætti er byggð á, hef-
ur ekki áhrif á þessi einkenni,
og þess vegna er — frá líf-
fræðilegu sjónarmiði séð —
ekki hægt á nokkum hátt að
tala um að einn kynþáttur sé
öðrum æðri eða óæðri. . .
7. . . . Sökum hinnar miklu
hreyfingar sem hefur verið á
íbúum jarðarinnar og af þjóðfé
lagslegum ástæðum, þá heíur
blöndun mismunandi þjóð-
flokka skipt miklu meira máli
í sögu mannkynsins heldur en
í dýraríkinu. Saga allra þjóð-
flokka og kynþátta ber
með sér, að meðal þeirra hef-
ur mjög mikil blöndun átt sér
stað og virðist hún sífellt fara
i vöxt. . .
9. Það hefur aldrei verið
sannað, að blöndun ólíkra
kynstofna hafi haft í tför með
sér óheppileg áhrif fyrir mann
kynið í heild. Þvert á
móti styrkir það hin liffræði-
legu tengS’l milli mann-
legra flokka og vinnur að ein-
ingu mannkynsins í öllum fjöl-
breytileik þess. Líffræði'legar
afleiðingar hjónabands fara
eingöngu eftir erfðaeiginleik-
um einstaklinganna, en ekki eft
ir kynþætti þeirra. Þess vegna
er ekki hægt i líffræðinni að
leita réttlætingar á banni
á hjónabandi milli fólks af ólik
um kynþáttum eða vara
við því af þeim ástæðum . . .
13. . . . Þjóðir heimsins nú
á dögum yirðast búa yfir sömu
líffræðilegu möguleikum til
þess að ná hvaða menningar-
stigi sem er. En mismunandi
afrek hinna ýmsu þjóða verð-
ur að rekja eingöngu til menn-
ingarsögu þeirra . . . Hvorki
er hægt á sviði erfðamöguleik-
anna sem snerta almenna
greind og hæfileika til menn-
ingarþróunar, né verður ráðið
af líkamlegum ednkennum nein
réttlæting á því að skipta
mannkyninu i svokallaða æðri
og óæðri kynþætti."
Öll stendur þessi samþykkt
vísindamannanna í æpandi mót
sögn við fullyrðingar ofstækis
manna í kynþáttamálum. Hug-
myndin um yfirburði einhvers
kynþáttar á sér þvi enga stoð
í vísindum.
Sannleikurinn er sá, að all-
ir kynþættir, hvaða litarhátt,
sem þeir bera, hafa einhvern
tíma staðið á hærra menning-
arstigi en aðrir og því getað
látið freistast til að ’kalla sig
„æðri“ kynstofn, þótt sag-
an sanni okkur, að slíkt virðist
ævinlega tímabundið.
Þessu hættir hvítum mönn-
um of oft til að gleyma í hrifn-
ingu sinni yfir hinum stórstígu
framförum efnisvisindanna á
Vesturlöndum, sem um tíma
gerði hvita kynstofninn að
drottnara jarðarinnar. En vís-
indaleg þekking er ekki leng-
ur í höndum hvíta kynstofns-
ins eins, enda er sýnilegt að
þessi minnihluti mannkynsins
hefur ekki lengur bolmagn til
þess að halda veldi sinu meðal
þeldökkra þjóða. Völd hvíta
kynstofnsins í heiminum hafa
þegar náð hámarki og dregur
nú úr þeim óðfiuga með ári
hverju.
Þegar litið er á framfarir vís
indanna síðastliðna hálfa
öld er vissulega ómögu-
legt annað en fyllast
hrifningu. Þessi sókn visind-
anna hefur fært manninum gíf-
urlegt efnislegt vald, en hins
vegar hafa engar hliðstæðar
andlegar eða siðferðilegar
framfarir átt sér stað, að því
er séð verður. Það er einmitt
þetta jafnvægisleysi miili efn-
islegra og andlegra framfara
sem ógnar tilveru mannkyns-
nú á timum. Maður athafnanna
gnæfir yfir hinn andlega mann
og úr sálarundirdjúpum efnis-
hyggjumannsins skjóta annað
veifið upp kollinum hin-
ar hræðilegu ófreskjur ótta og
græðgi, sem rikja þar.
Sannleikurinn er sá, að mað-
urinn hefur enn ekki myndað
sér neina fastmótaða hugmynd
um tilgang lífsins og takmörk
utan heims s'kilningarvitanna.
Hann hefur metið mest það sem
hann hefur getað séð og hand-
leikið, en hefur vanrækt þann
heim, sem býr að baki hinnar
sýnilegu veraldar og talið
hann hugarfóstur eða ósk-
hyggju trúaðra manna. Vegna
þessarar þröngsýni hefur
hann lagt áherzlu á það, sem
hann kallar raunveruleik. Hafi
hann átt sér noiklkunt kóörorð
er það „hið bezta fyrir sem
flesta“. En hugmynd hans um
hvað sé „gott“ hefur verið efna
hagslegt öryggi, efnisleg þæg-
indi, ánægjulegar skemmtanir
og beiting valdsins. Þetta hef-
ur orðið sjáltft takmarkið og i
baráttu sinni til þess að ná því
i þjóðfélaginu hefur maðurinn
orðið fórnardýr hamslausr-
ar samkeppni og ofsafengins
áróðurs, þar sem hver treður
á öðrum. Og það er þvi ekki
furða þótt þessar frumstæðu
hvatir einstaklinganna í þjóð-
félaginu endurspeglist í sam-
skiptum þjóðanna. Að visu eru
því takmörk sett með lögum í
þjóðfélaginu, hve langt er leyft
að ganga á rétit aninanra,
en í deilum þjóðanna er eng-
inn dómstóll. Þess vegna gín
hyldýpið við okkur.
Mesitiu hugsuðlir Ves'turlanda
hatfa gert sér ljóst og minnt
okkur á það æ og atftur, að við
verðum að ákveða hvað í raun
inni er gott líf, og síðan eiga
athafnir okkar að beinast að
því takmarki. Það táknar eng-
an veginn, að við eigum að láta
undir höfuð leggjast að auka
þekkingu okkar til hins ýtrasta
á efnisheiminum, eða að nota
ekki slika þekkingu til tækni-
legra framfara. Hins veg-
ar ætti það að tákna, að við
ættum ekki að verða þrælar
þessarar framþróunar, heldur
öðlast hæfileika til þess að sjá
þær í sínu rébta il'jósi seim hluitla
— og aðeins litinn hluta — af
hinum feiknamikla alheimi.
Þvi öllum er okkur fyrir löngu
ljóst; að visindalegar framfar-
ir og au'kin þægindi hafa ekki
leitt til aukinnar hamingju
okkar. Það er ástæðulaust fyr
ir okkur að fyrirlíta þær af
þeim ástæðum — síður en svo,
— en við skulum minnast hins,
að sönn innri hamingja og Sál-
arfriður fæst aðeins með þvi
að snúa huganum að andlegum
verðmætum og tileinka sér
gildi þeirra.