Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.1973, Blaðsíða 11

Jóhannes Kristjánsson með
fallega morgnnveiði úr Laxá i
júií 1972.
(Ljósm. S3griður Ágúsitsdóttir)
Kristján á Hólmavaði togar ihraustlega i neitið en laxarnir streit-
ast á móti.
Kristján á Hólmavaði með 24.
punda hæng í fanginu, en
Björn á Laxamýri horfir bros-
andi á.
Dregið fyrir
á Stíflunni
Þeir woru búnir að gera netið
klárt þegar okkur bar að garði og
við fórum rákleitt niður á Hólma
vaðsstíflu, sem er einn tegursti og
gjöfulasti veiðistaður í Laxá.
Kristján toóndi og Björn á Laxa-
mýri fóru út í 'bátinn en 'Kristján
Óskarsson hélt í spottann í landi.
Við hinir fylgdumst með, ti'lbún-
ir til að veita aðstoð ef með
þyrfti og klárir í að koma fengn-
um 1 kassa, sem fuflir voru af
vatni, til að flytja laxana f niður
að Laxamýri. Kristján reri sterk-
tega upp strauminn, unz netið var
nær allt komið út, þá sneri ihann
við og reri lífróður miður ána. Það
var ekki að sökum að spyrja, net-
ið bókstaflega lyftist upp úr
vatninu, er hængarnir snerust til"
atlögu, tíl að verja hrygnurnar
fyrir þessum óvætti. Nokkrum
mínútum síðar var fyrirdrættin-
um lokið og 8 bængar frá 14—22
pund vom komnir li bílinn, eftir
mikinn toægslagang og sporða-
köst. Við Orri fákum upp stór
augu yfir því að engar torygnur
skyldu vera If netinu en femgum
torátt skýringu. 'Þegar netið kem-
ur rjúka toængarnir í það og lyfta
þvf upp, til að torygnurnar geti
synt undir Iþað. Þær nást Iþví yfir
ileitt ekki fyrr en 'í næstu at-
rennu. Þetta fannst okkur
skemmtileg skýring og toera göf-
ugu eðli laxins gott vitni. Þetta
reyndist toárrétt, þVí að í næsta
drætti náðum við 7 faMegum
hrygnum og þremur toængum.
Þarna voru þegar komnir á 1and
18 laxar og voru menn nú orðnir
léttir í Hund, þrátt fyrir ískaldan
NA-vindinn, sem næddi um okk-
ur, og það var ek'ki laust við
að okkur fyndist aðeins hafa létt
til.
Nú var ákveðið að toví'la Stífl-
una og fara upp á Óseyri, sem er
veiðistaður ofar í Hólmavaðslandi
Þær Sigriður og Kolfinna höfðu
nú slegizt 'í förina og færðu okk-
ur toeitt Ikaffi á torúsum til að
hlýja okkur ofurlítið og var sú
hugulsemi vel þegin. Fyrirdráttur
inn á Óseyrinni gaf Okkur 7 laxa
og lagði ég vel á minnið tovar þeir
komu 'í netið, því að ég er toúinn
að renna þarna if 7 ár án þess
no'kkurn tíma að verða var.
Hugsa ég mér gott ti'i glóðarinn-
ar nú '\ júibyrjun, er ég kem
þangað aftur.
18 punda hæng
skilað aftur
Við toéldum næst niður á Suður
eyri, sem er aðeins neðar við Ós-
eyrina og þar fengum við 5 laxa.
Var nú ákveðið að láta staðar
numið og ta’lið að nægilegur lax
væri kominn 'i klakið, því að
bændur voru toúnir að veiða á
stöng milli 30—40 laxa, sem
geymdir voru í kistum á ýmsum
stöðum við ána. Áður en ekið var
niður að Laxamýri gerði Kristján
bóndi úttekt á löxunum og 4 lax-
ar upp 1 18 pund að þyngd tolutu
ekki náð fyrir augum toans og var
skilað aftur ií ána, því að toonum
þótti þeir ekki nægilega vel
vaxnir til að nota ti'l undaneldis.
Við félagarnir vorum ærið stór-
eygðir, er við horfðum á eftir
þessum stórlöxum út í ána. Við
höfðum aldrei áður séð 18 punda
laxi s'kilað aftur if á, en þeir eru
vandir á valið toændurnir í Aðal-
dal og ékkert nema úrvalSkyn er
í þéírra augum nægilega gott fyr-
ir Laxá.
Djörfung og
stórhugur
Eftir að toafa komið löxunum
toeilu höldnu niður í 'lækinn við
Laxamýri fengum við okkur 'kaffi
sopa 'hjá ráðskonunum oig spjöM-
uðum við þá félaga um framtíðar
áformin lí klakinu.
Þar er hugsað af djörfung og
stórhug. Þeir toafa nú þegar tek-
ið í notkun eitt 400 fm toús af fjór
um, sem skipulagið gerir ráð fyr-
ir áð þarna risi, ásamt eldistjörn-
um utantíúss. Heita vantið er
þarna mikilvægur þáttur er þeir
fá úr toitaveitustokknum, sem ligg
ur fyrir ofan þjóðveginn tojá
Laxamýri út á Húsaví'k og þann-
ig geta þeir ráðið 'hitastiginu, sem
seiðin alast upp við. Kalda vatnið
fá þeir svo úr tjörn út ,og ofan
úr toeiðinni. Þegar allt verður
'komið ií fullan gang eftir nok'kur
ár áætla þeir að framleiða um 200
þúsund niðungönguseiði árlega. í
ár eru þeir með um 40 þúsund
slík seiði og fá færri að kaupa en
vilja, því að gífurleg eftirspum
er eftir seiðum af stórlaxastofn-
inum, sem byggir Laxá.
Þá ihefur veiðifélag Mýrarkvísl
ar, sem rennur í Laxó ii Laxamýr-
arlandi úr Lan'gavatni og Kringlu-
vatni, byggt mikinn ilaxastiga í
landi Víðitoolts, sem opnar um 30
km laxveiðisvæði og toefur um
60—70 þúsund seiðum þegar ver-
ið sleppt þar, en stiginn var ful'l-
gerður fyrir tveimur árum.
Mikið ræktunarstarf er einnig
fyrir 'höndum, er laxastiginn verð
ur kominn upp fyrir Laxárvirkj-
un og toin miklu veiðisvæði opn-
ast þar 'í Laxárdal. Bændur þar
toafa þegar sleppt um 80 þúsund
seiðum 'í Laxá og nú stendur að-
eins á opintoerum aði'lum að efna
loforðið um laxastiigann. Landeig
endur við Skjálfandafljót hafa
einnig hafið raektunarfram-
kvæmdir og vilja toara seiði úr
Laxá svo og aðrir aðilar á NA-
landi. 'í viðbót við þessa þörf,
'kemur svo seiðaþörfin til áfram-
haldandi raektunar Laxár í Aðal-
dal neðan virkjunarinnar, þannig
að Ijóst er að laxeldisstöðin að
Laxamýri á eftir að gegna stór-
mikilvægu hlutverki í 'laxarækt á
íslandi um ökomin ár og ber að
þakka þann stórhug og dugnað,
sem þeir félagar toafa sýnt með
því að ráðast í þessar mi'klu fram
kvæmdir. Mestar þak'kir koma
frá okkur sem fáum að veiða í
Laxá á toverju sumri.
— ihj.
Gerð
örnefna-
uppdrátta
Framh. af bls. 3
band við toéimamenn víða um
'I'amd, Seim mangir toaí'a orðið að
mjög góðu liði. Oft neyinis't mik
i'ð gagn að endurskoðun
skránna. Tökum sem dæmi
þetta tilíeHi toértna — Asipar-
vik li Stnandaisýslu. örnetfna-
■satfnari, isem þar var á tférð,
Skráði þar uppto'atflteiga 73 nöín,
en aiðan hetfur Jóhannes Jóns-
son írá Aisparvík íarlð n)á-
kvæmltegia yíir skrána o,g ör-
metlinuiniuin fjödgað við það upp
S 167.
1 kontasatfni ÖrnéfnastBfn-
unar eru itil dsemils dönsikiu her-
forimgjaráðskontm og toanda-
rislku herkortin af 'Mandi —
og noikkuð atf ffloftmyndium og
toontum tfrá Liandmeelin gum Is-
'lamds. Au'k 'þess eru þar ágæt
kortasöfn, sem landam'ælinga-
stofnanir nágnannalandanna
hafa tfært ömefn'astofnun að
gjöf.
iPórtoiaiHur segir, að öll ís-
lenzku fcortin og loftmyndirn-
ar 'þurfi að stæklka miikið ti'l
nota við örnefn'askiiáningu, en
toeppilegur maeffitovarði itil iþess
sé 1 á móti 10.000.
>— Og þá enum við komin að
þvi, sem ég állíit eiitt helzjta tfram
tíðarverkefni stotfnunaninnar,
segir 'Þónhallur, — en það er
að gera eða láta gena ömetfna-
kort atf öilum jörðum á Islandi.
Hér í stofnunánni eru enn að-
eins til ömefnauppdrættír aí á
annað hundrað jörðum en við
þurfum að steifna að því að
eiignast önnefnaltoont iaf þedín öll
um.
Hann bendir á dæmi sáákrm
kortagerðar (sjá mynd bls. 3)
Sjáðu héma itid dœmis þetta
'kort, isem Ingóltfur Binarsson
hefur 'gert. Það sýnir auk ör-
nefnanna, eins og iþaiu eru nú,
ýmsan sögulegan tfróðleik, svo
sem igamiar tðftir, igarða, eykta-
mörk og ilandamerki. Á svona
örnefnákort vœri toægt að
merkja gamlár leiðir, vöð,
ferjustfaði, naust og alffls konar
annan fróðleik, sem fellur í
gleymsku, verði eklki að gert.
Aúk 'þess sem ömetfná hatfa
'gildi í sjálfum sér, megum við
ekki' gleyma iþvli, að staðir, sem
farið hatfa 4 eyði, igœtfu ibyggzt
upp atftur, og þá yrðd mönnum
árieiðanlega eftínsjá að hin'um
igömlu ömefnum, Iþví að 4 þeim
'felsit margto'áttaður fróðleikur.
Og tover veit, hvtemig Ibyggðin
verður 4 l'andihu eftir eina öld,
sivo að okki sé fflengra hugsað.
Ég er iþeiirmr skoðunar, að sér-
hrver IbóndlL á landinu œtti að
toafa örnefnalkort jarðar sinnar
uppi á vegg tojá sér, það gœti
orðið dýnmœtara en Kjarvais-
málverlk, þegar til leinigdar léti.
— IÞað er augl'jóst, toélt Þór-
hallur áfram, að hvensu ná-
tovœm sem ömefnalýsámig er,
igetur hún aidrei jatfnazit tíl
ful’ls á við staðsetnmgu ör-
nefna á uppdrætti. IÞví þarf Týs
ing örnefna og anerking þeárra
á kort að toaldast í toendur. Til
grundvaUar örnefnauppdiiáW-
um 'þarf að leggja fuUkomn-
ustu kort eða iloftmynd'ir, sem
•vöd er á toverju sinni. INú er
fyrix'hugað, að Landmælingar
Islands gefi á nœsitu árum út
tonitmyndakort af foygigðum
Handsins 4 mælilkvarðanuim 1 á
móti '10.000. Það eru loftmynd-
ir, þar sem sjónaxis'kekkja hef-
ur verið leiðrétt og hæðaxiLinur
teiknaðar á myndimar, — slllik
kort verða vafalaust mjög
heppillteg til örnefnaskráningar,
iþví að oft koma mistoœðir ekki
nógu glöggt friam á löftxnynd-
um og d fj'alfflendi vifflja skugg-
ar verða tii foaga.
ÞOLIB EKKI BI®
Nú má foúast við, að mikil ör
nefnaþekkimg fard forgörðum
þegar hinar effldri kynsllóðir
fatoa frá, ög við spurðum IÞór-
hall, hvað toedzt væri toægt að
'gera tíl að ffflýta fyrir ömefna
söifnuninni og bjarga þessari
þekkingu.
Framh. á bls. 16