Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.1973, Blaðsíða 14

Er sögu
mannkynsins senn
að ljúka - Framh. af bls. 7
Við Mývatn. Enn getum við sagt: „Hreint land, fagurt land,“ en hve
lengi? Verksmiðjur eru ekki á hverju strái á íslandi, en þurftum
við ekki endilega að reisa, verksmiðju við þessa sjaldgæfu nátt-
úruparadís? Það segir sína sögu um, hversu erfitt er að halda
í horfinu og standa á rétti náttúrunnar gagnvart sjónarmiðum
hagvaxtarins.
ims, 'svifinu í sjónum. Jaín'framt
á sér istað meiiri oig mimnii of-
Veiði. Arið 1969 var fyrsta ár-
ið !í 'heilan aldarfj órðung, sem
sjiávarafli 'heims jókst ekki.
Sfæmum alfflal>rögðuim var lum
kennt, en á sama ttma var út-
gerð hvarvetna stóraukin.
Togarair leita æ dýpra og á
f jarlægari mið, og svo mikil er
fjárfestimg lútgerðairinnar um
heim allan, að aukinn affli verð
ur að iskila 'sér isem Skjótast á
land. Málin standa Iþví 'þann-
ig, að frull ástæða er tii að ótt-
ast, að á fiSkstófnana gangi
svo mjög, að hl'utur sjávaratfl-
ans i matvæla'fram’eiðslu h'eims
minnki li stað iþesis að aukast.
1 þró'unarlörtdun um breytir
tiimabundin afl'aaukninig enigu,
vegna Iþess að þau /hafa ekki
ytfir öMu þvi fjármagni að ráða,
sem aukin út'gerð krefsit. Og
einnig sikal það haift lí huga, að
innan við 20% af sjávar-
afla heims var landað S þróun-
arlöndumum og neytt með-
al þj'óða þriðja heimsins.
OBKAN
Orlkuþörtfum mannikynis er að
rnestu séð 'fyrir með eldsneyti,
sem myndazrt hefur úr igróðri
löngu 'liðinna éirþúsunda. Þetrta
eldsineytó genlgur Eka til þurrð
ar eins oig málm'aimir. Jarðgas
mtin þrjóta inman 35 ára að
óbreytftri nottoun og oOliulindir
tæmast innan 70 ára. Hins veg
ar miun jarðgasið birennt upp
innan 14 ára og oífia þrotin inn
an 20 ára, ef notkunin vex með
saima ógn'arhraðanum og verið
hefur síðan 1960. iJikur eru
þó til, að kiol muni end-
aist mikliu lengur eða í alt að
300 ár. Ef ásitandið er atihuig-
að lí Iheild, isést, að það
er hreimn bamnasikaþur að
treysta um oif á þessa orku-
igjatfa sem siika vagna þess, hve
mifcliu hfliutverká þeir gegna nú
orðið sem hráeíni við fram-
leiðslu 'sflcordýraeiturs, tifl-
búiins áburðar aiuk ýmiss kon-
ar plastefna.
Ástandið er ýmsum ljóst, og
þannig er eámmitt til kamin öll
sú áherala, sem lögð er á notfc-
un kjamorfcu til friðsamlegra
möta. Eina geislavirka efnið,
sem sjálfstætt finnst S náttúr-
unni og nothæft er til orku-
framleiðslu, er m'álmurinn úæ-
anfium. Samkvæmt þróun-
inni verður það sennilega orð-
ið sjaldgaaft um það bil, sem
öldinni flýlkur.
Framtiíð kjamorku til frið-
samlegra nota byggist á þvi, að
t'ákast megi að ismííða kjam-
orkuotfm, er samtfimis orku-
framleiðslunmi breytir annars
ökleýfum frumeifnum li Mjúfan
leg orkugefandi ef'ni. Orkuoín,
sem þannig er upplbyggður, not
ar mevrtránur frá igeisflavirku
úramííum-235 til að flxreyta úr-
anlium-238 S geisfllavirlkt pfliúitónlí
um-239 og til að breyta
thóríum-232 4 geMayirkt úr-
anlium-233. Talkiist að' beizla
'kjamorkuna 'á þennan Ihátt, er
séð fyrir orkuþörfium miann-
kynsins næStu 1000 ár, oig von
andi tekst líka að beizla vetn-
isorkuna, sem verða mundi
hinn óþrjótandi orkuigjalfi um
alla framtið.
Vera má, að orkuslkioifi verði
bœgt frá dyrum mann-
kynsins, éf tekst að
smiíða sfllikan kjamaofn, áð-
ur em aðra orkugjafa þrýtur.
Þó mun Iþað enigu breyta ann-
ars vegar vegna skorts á ein-
Ihlverj'um öðnum sviðum oig hins
vegar vegna igeisiamengunar og
afganigsh'iita, er fljótlega
mundiu hinidra 'frekarí aulkn-
inigu á sviði orfcumatkunar. 1
kaflanium um iliífiskeðjuimar og
eðli þeirra var fjalllað um
mengun af völdum geisfla-
virikni. Hér verður þvi aðeins
drepið á vandamálið, sem skap
■ast af yöfldum hitaorku, er af-
igangs verður á ýmsum (stigum
orkubúskaparins.
AMri orikuno'tkun fylgir
einhver hitamyndun. í oriku-
verum er vandamlálið af vöid-
um hitamyndiunar leyst með
nótkun kælivatns oig einstaka
smmum með loiftlkællinigu. Meg-
inókostur fyrmefndu aðferðar
innar er 'sá, að heita vaitnið
spillir 'umhvertfiniu, ám ,og lækj
um, ef það Ifær að renna Iburítu.
Sé það hims vegar látið gutfa
upp, er það að meistu iglátað út
li loftið. Ókostur Hotftkæflingar-
innar er MutfáEsJlega léfleg nýt
inig orkunnar, þvli að kæfliloft-
ið er tiflrtölulega heitt og að
jafnaði flieitara en kælliva'tn.
Nýting onkunnar er rnikið
vandamál oig sannfleifcurinn er
sá, að mildM hlurti orku'fram-
leiðsiunnar nýtist ekki. 1
Bandairiikjiun'um er ratforka um
26% áf heildarortoufram-
fleiðslunni, en hún nýtist ekfci
öflfl. 1 reyn'd er nýtimig henn-
ar þannig, að ratforka er aðeins
um 10% atf hinni nýtanilegu
orku. Ortreitoninigar, sem Eairl
Cook hefur igert, Ibemria
tii, að ráfoika muni árið 2000
rnema um 25% aif hinni nýt'ain-
flegu orlku og m'uni jafngilda
43—53% aif heifl daroríoufram-
leiðsiunni, en úrtreitonimgar
BRIDGE
DANISKI spi'larimn Jolun Treflide leikur Mst'lr sinar í
etftirfaramdi spilli, siem er frá fleflknum miidQli Danmerk-
ur og Tyrklamdis i Evrópumótinu 1971.
Vestur:
A D-8
¥ Á-iK-'DJ5-4
♦ 5
* G-8-5-3-2
Saigmir gengu iþammig:
Suður: Vestur: Norður: Austur:
Pasis lhjanta 2rtLgflár 2spaðar
Faiss 3fl)aiutf Pass 4hjönöu
Norður illét út itíigiul1 kómg, sagnhatfi (Trelde) drap í
borði, iét aitftur út tígui, trormpaði heima, em suður
kaistiaði Uatulfí. Saignlhatfil fllét mú út spaiðá dirofttmimgu,
gatf í borði, suður drap rnieð kómgi, Jlét út hjanta,
drepilð var með drofttnr.ln|gu, spáðla 8 látim út oig drep-
ið með tiiumni í borði. Næsrt lllét saigmhafí út spaða
ás, suóu-r varð að rtromipa, en isaigmhatfi trompaði yf-
ir með kómgin'um, iliét úit fllaiutf, ftromipaði í borði, llét
enm út spaða og enm varð suður að itrarmpa og emn
tromipáði saignhatfi yfflr og þá var «staðan þessi:
Vestur:
A —
¥ 5
♦ —
* G-8-5-3
Saigmhatfi lét út flaiutf, itnomp>aði á borði, flét út spaða
og suður varð iað rtromipat, em saignlhatfi kastaði flaufi.
Suður féfck mú isliag á lauifa ás, em saignhaifi átrti af-
gamgihm og varan spillið. Segja má að þetta sé óvemju-
leg aðferð við að má trompunum af andstæðinigun-
um. •
Norður:
A —
¥ —
4 I>GT0-4
* K
Austur:
A 7-5
¥ 9
4 9-7
* —
Suður:
A —
¥ G
♦ —
* Á-10-9-7
Norður:
A G-6-2
¥ 8
4 K-D G-10-4-3-2
* K-D
Austur:
* Á-10-9-7-5-3
¥ 9-6-2
4 Á-9-7-6
Suður:
A K-4
¥ G-10-7-3
♦ 8
þesisir igera ráð fyrir isvipaðri
aukniragu í orítunotkun og ver
ið hetfiur til þessa. Oftrieilkning-
amnir benda þannig fi rauninni
til, að 'sem næst helmingur aMr
ar oitoutframieiðslunnar nýtist
til igagns, en hinn helimimgur-
inn .giatist vegna hitamyndun-
ar við 'sjáfltfa tframleiðsfliuna.
Ratfmagnsnotkun getur
bundið entía á autoningu mann-
legrar stanfsemi, jatfmvefl þótt
elkfld þurfi að italka tillit til áf-
gangishitaariku rafstöðvanma.
Þetrta skall úrtskýrt moktoru
nánar. Árið 1970 nam hiitaortoa
alf völdium hvers Ikyns maf-
magnsmotkunar ag ráfimagns
tætoja fi Bamdarökjunum um
0,17 wö'trtum á hvem tfenmetra.
Reiknað hetfur verið úrt, að hita
orka atf vöfldum ralfimágnisnotk-
•«nar muini mema um 170 wötlt-
um á hvem fermertra innan 99
ára, þ.e.a.s., þegar raifmagms-
motkunin hetfur tvötfaidazt 10
sinniumi, og er þá igert ráð fyr-
ir, að hún haldi álfiram að marg-
tfaldast jatfn hrartt o|g nú. Til
samanburðar skafl það flvafit i
huga, að sólarorfaam, sem til
jarðairiinnar nær, nemurium 180
—190 wörttum á hvernn fier
metra. Auigljóst er, að hitimn
mun igera tfflesrtum Mfver-
um jarðariinnar ólfit, lömgu áð-
'ur en 'kornið verður að Iþessu
martki.