Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1974, Blaðsíða 11

Ef eitthvað gæti taiizt sérkennilegt fyrir
íslendinga sem þjóð, ætla ég það væri sá
jöfnuður, sem hér ríkir milli manna. Kannski
er ekkert stórlega athyglisvert við íslenzkt
mannlíf annað en þetta. Og kannski er það
líka nóg. Samt er stundum svo að sjá, að þetta
íslenzka stéttleysi fari í taugarnar á pólitískum
ofsatrúarmönnum, sem hafa lesið um það í
biflíunum sínum, að stéttabarátta ætti að vera
helzta inntak lífsins. Þessir trúboðar ofstækis-
ins standa stundum á götuhornum að selja
málgögn, sem heita Stéttabaráttan, eða eitt-
hvað ámóta. Þar er margt broslegt að sjá og á
bak við leynist ergelsi yfir þvi, að stéttaskipt-
ingin skuli ekki vera augljósari, en raun ber
vitni um. Hugsjónamenn af þessu tagi dreym-
ir um volaða lágstétt; þar væri þó alténd
jarðvegur fyrir boðskapinn.
Sem betur fer bendir ekkert til þess að
landsmenn séu að stokkast upp í ólíkar og
stríðandi stéttir. Tækifærin eru jöfn á alla
kanta; togarasjómaður getur komið f land og
byrjað að reka fyrirtæki, sonur verkamanns
getur orðið prófessor eða bankastjóri. Um
ámóta tilfærslur F þjóðfélaginu væri hægt að
nefna ótal dæmi. En raunverulegur jöfnuður
milli manna er ekki einvörðungu fólginn F
þessu, þó það sé gott út af fyrir sig. Sannur
jöfnuður felst einnig og ekki sFður í því að öll
nauðsynleg störf séu metin að verðleikum og
það verður að segjast landanum til hróss, að
menn eru ekki vegnir og metnir nákvæmlega
eftirtröppum metorðastigans.
Við teljum yfirleitt, að nágrannalöndin,
IMorðurlönd og Bretland, séu í fremstu röð
lýðræðisríkja og „Jámnlikhed" eða jafnrétti
hefur um hríð verið mikið notað slagorð F
SvFþjóð. En ekki þarf þó lengi um að litast F
þessum löndum til að sjá, að þar rikir miklu
harðvFtugri stéttaskipting en hér; munurinn á
þvF að vera Jón eða séra Jón er stórum meiri
þar. Þó margt sé gott um Dani, eru þeir enn
veikir fyrir „hinu hærra standi" eins og sjá má
F dönsku blöðunum, þar sem vinsælt er að
greina frá samkvæmum fína fólksins. Þar er
enn ástundað gamaldags titlatog; Baron Jen-
sen, Hofjægermæster Hansen, Grev Olsen, að
ekki sé nú talað um kyndugri samsetningar
svo sem fru Friherre Mikkelsen eða eitthvað
ámóta. Þesskonar snob fyrir nálega útdauðum
aðli er kannski saklaus skemmtun. En um leið
sýnir það gamalt og rótgróið viðhorf, sem ekki
breytist á einum mannsaldri.
Þegar þjóðkunnir menn falla frá erlendis,
greina blöðin frá þvf sem frétt, en fyrirbæri
eins og minningargreinar F dagblöðunum
okkar verður vFst hvergi fundið. í þeim felst
nefnilega merkileg þjóðllfsmynd: Þar komast
sumir á prent F fyrsta sinn; ókunnugir menn,
sem hafa unnið sín störf F kyrrþey. Þeir geta
fengið heilsíðu minningargrein, ef einhver
verður til að skrifa hana. Ótrúlega margir lesa
minningargreinar, þótt þar sé fjallað um blá-
ókunnugt fólk og kannski mætti skilgreina
nútfma íslending svona: Hann er maður, sem
getur fengið birta um sig langa minningar-
grein, þegar hann deyr og þá skiptir engu
máli, þótt hann hafi aðeins lokið barnaskóla
og engan embættisframa hlotið. Þar er ekki
spurt um mannvirðingar; flestir fá sinn
skammt: „Hinir þjóðkunnu menn og hinn
þungbúni, nafnlausi skari" eins og Steinn
Steinarr orðaði það.
Annað skemmtilegt Fslenzkt fyrirbæri er,
hvernig menn verða „þjóðkunnir". Fjöldi
manns er meira og minna þjóðkunnur og það
er vitaskuld bein afleiðing fámennisins. Þeir
sem fremst standa í listum, skemmtanaiðnaði
og stjórnmálum, eru jafn vel kunnir hér eins
og David Frost, Wilson og Alec Guinnes eru F
Bretlandi. Og þannig er það ugglaust vFðast
hvar í heiminum.
En fyrir utan þann hóp, sem í rauninni
kemst ekki hjá því að vera þjóðkunnur, eigum
við sæg þjóðkunnra persóna. Hinir þjóðkunnu
hagyrðingar eru fleiri en fært sé að telja upp
og hinir þjóðkunnu fræðaþulir halda enn
áfram leitinni að höfundi Njálu. Þórður á
Dagverðará, hin þjóðkunna refaskytta, er um
leið þjóðkunnur málari og sagnamaður og
gæti áreiðanlega skrifað bók um hinn þjóð-
kunna bflstjóra, Guðmund Jónasson. Fyrir
nokkru er genginn til feðra sinna hinn þjóð-
kunni hrossaflutningamaður Marka-Leifi, sem
kunni utanað fjármörk úr þremur sýslum.
Hann var mjög ólfkur hinum þjóðkunna afla-
manni Binna F Gröf, sem einnig er látinn og er
nú helzt að hinn þjóðkunni miðill Hafsteinn
Björnsson gæti til þeirra náð.
Þannig gæti maður flæmst um landið þvert
og endilangt og hitt hina þjóðkunnu menn á
hverju horni, allt frá vFsindamönnunum á
Kvískerjum til útvarpsgagnrýnandans Skúla á
Ljótunnarstöðum. LFklega geta allir orðið
þjóðkunnir á íslandi, hvaða störf sem þeir
vinna og sannast enn, að það er bæði vandi og
vegsemd að vera íslendingur eins og hinn
þjóðkunni hestageldingamaður Einar frá Stél-
bratt hefur bent á.
GFsli Sigurðsson.
H KL' H lT. in EsaKtfHBHl u þft- '«£>4(2 /Hn Lfír/i o/ZÐ Lt'NfiJ) ar eiu IN/V.IN oFi> HAFA URS A'
STAV- A«-- J>VP- HA'VÆR TflLAfl
r —> —>>
1oTU V öND UL.L
V ií>- KUNtf U(í FR ýS SK.ST.
ili in. ‘ f! [x. [ikj m fti A SÍC-- U R. Hlfi- ifWPI
i — rj ilS mi- Inh L0K4 D«£»
f5v'r- UIZ Mf\HUS NrtFN ÍK. íT. b*
p fj HEíTfl- M fl&UP- oKÐ bv- / í-0- A R
s>; KvfN- iv-R.
R
•s_- H L. T- ’A FÆT| twe/u LKT/S- EFNI Þv- 0 Ð l S* fl- (?KKy<
IÐ i pfZ- orp
RÁN- Dýas HÆU-
'l M - fí N PllKUÍi fiKSfl
T'T- 1 v- (_ DV- R lí
\ €> 5TÓRR 5 K- eKi - mr
&s>- 1 (2. Hfrru tóX Þ/n- c«OAe- E/ N. «■ STMK
H lT- fi’eií'- RR Efjvira, Þa'siz e/ws
K V' íMfl'- o«0 KoftfJq >
ífMT. íwo- /NCv
E LD- yr- PEt>' oRÐ- Uá FMK AP-
koN- 'Ró X
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn —
á síðustu krossgátu
M K=-v KÖM* T«Lá LA«- Ð 1 4
prr 5u- 51» 5 V a R T 1 N (K i SL- VNR K £ N
AL 'IT T E L pvði* U * A R N 1 R f*v»- Htí 0
«- AM f\ L D A N M A N /LPiK A •f, A o A R
tev? Ial N Hout M u N D N Lfí T- 1 N J) A U £>
fJ- flLL 5 A N D H o’ L A T 1 N J> U R í;;í IIM U
K u °M Sm A R Ð A N 1L • T- 'P K A fdtí- vo Cx HiT L R
HÍKI u 5 A* i F O ii A U R tVfi/N T A R F A N A L 1 f Ifi
fUfil s T R ú T K SUKK M '■íá HL**T H MOM A‘ > A S T
5V- EHtPl 5 U L T 1 » <-<h+ H Ú N N / N N r.rn Kuvp/ T o’
Fuut ■rrN- lclt? 1 a* A R. A 1 N 6, U N N UoKL f?R i- A U N A R
N x ENO IR i rt 't 4 R R r i«. SKEL U N 1 R V'/R £ <,r® 1
A F L 1 •.TuTVU A’ f> A N flNS N HfltM IfTi* A ? A R
0 0 U H R /' Ð A R N e P T u ■
0 R K A R SoT- R-V R A K R l |Nú< A U 3
©
v ' j