Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1974, Blaðsíða 15

Myndskreytt
Sturlunga
Framhald af bls. 12
búninga, vopna, húsakost og hvað-
eina, sem heyrir til umhverfis
Sturlungaaldar. Og umfram allt
þurfa myndirnar að vera samboðnar
því mikla listaverki, sem íslendinga-
saga Sturlu Þórðarsonar er.
Þau Þorbjörg Höskuldsdóttir og
Eirikur Smith urðu fyrir valinu að
þessu sinni og getur að Ifta sýnis-
horn af myndskreytingum þeirra hér.
Óhætt mun að segja, að myndir
Eiriks séu hliðstæðar þvi bezta, sem
gert hefur verið i þessháttar mynd-
skreytingum hér á landi. En Eiríkur
hefði gjarnan mátt fá meiri keppni
eins og sagt er á iþróttamáli og hefði
þá verið f heild orðið merkara.
Finnbogi Guðmundsson, lands-
bókavörður hefur séð um útgáfuna
og segir hann svo I eftirmála:
„í þessari útgáfu Íslendinga sögu
Sturlu Þórðarsonar hefur (með
nokkrum breytingum á staf- og
merkjasetningu) verið fylgt þeim
texta hennar, er prentaður var I fyrra
bindi Sturlunga sögu, er kom út á
vegum Sturlungaútgáfunnar i
Reykjavfk 1946. Aðalumsjónar-
maður þeirrar útgáfu var Jón
Jóhannesson, en að henni unnu með
honum þeir Magnús Finnbogason og
Kristján Eldjárn."
Og siðar í eftirmálanum segir
Finnbogi:
„Talið er liklegt, að Sturla Þórðar-
son (1214—1284) hafi samið fs-
lendinga sögu á efstu árum sínum,
hann hafi þekkt Þórðar sögu kakala
og Þorgils sögu skarða og sneitt að
miklu leyti hjá efni þeirra, en sú sé
skýringin á eyðum þeim, er verði að
mestu í fslendinga sögu
1242—1252 og aftur
1254—1258. Er auðvitað tvennt til,
að frásögn Sturlu hafi glatazt frá
þessum árum eða hún hafi á um-
ræddu skeiði aldrei verið hugsuð
nema sem ágrip eitt eða viðauki við
fyrrnefndar sögur.
Verði þessu bindi vel tekið, er
ætlunin að halda áfram á sömu
braut. Horfir þá beinast við að gefa
út Þórðar sögu kakala, Svinfellinga
sögu og Þorgils sögu skarða og fylla
þannig i stærstu eyður íslendinga
sögu.
Um gerð mynda þessa bindis er
það að segja, að undirritaður valdi
fyrst úr allri sögunni um eitt hundrað
atvika. en síðan skiptu listamennirn-
ir með sér þeim viðfangsefnum, er
þeir kusu sér úr helmingi þeirra.
Ég flyt hér með þeim Þorbjörgu
Höskuldsdóttur og Eiríki Smith beztu
þakkir fyrir ánægjulega samvinnu.
Þá þakka ég og Menntamálaráði og
framkvæmdastjórum Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafélags-
ins, hve vel þeir aðilar tóku hug-
myndinni um þessa útgáfu.
fslendinga saga Sturlu Þórðar-
sonar er eitt allra merkasta og stór-
brotnasta sagnaverk fslendinga og
þvl ekki vonum fyrr, að hún er nú —
á ellefu alda afmæli Islandsbyggðar
— gefin út sérstaklega með mynd-
um Islenzkra listamanna.
Allt, sem getur orðið til þess að
teygja menn til að lesa og kynna sér
jafnágætt verk og fslendinga sögu
Sturlu Þórðarsonar, ætti að vera
góðra gjalda vert."
BÖRNIN TEIKNA
Að undanförnu hafa margar ágætar teikningar borizt frá bömum. En margar þeirra getum við ekki birt,
vegna þess að þær eru of dauft teiknaðar. Athugið, að teikningarnar verða að vera mjög skýrar og
greinilegar og helzt I sterkum litum. Beztur árangur næst yfirleitt með tússlitum. Hér kemur skemmtileg
mynd af þeim félögum Karfusi og Baktusi, sem allir þekkja. Þeir eru þarna við tennur, sem þeir hafa gert að
heimilum slnum. Höfundurinn heitir Valgeir Egill Ómarsson, 6 ára og á heima á Álfaskeiði 44 I Hafnarfirði.
É»
úr vísnasafni
Sigurðar Björgulfssonar
Eitt sinn komst á dagskrá að flytja Menntaskólann I
Reykjavlk austur til Skálholts, vegna þess að menn vildu
hefja staðinn úr þeirri niðurlægingu, sem hann var
kominn í. Meðal þeirra, sem aðhylltust hugmyndina var
meira að segja sjálfur rektorinn, Pálmi Hannesson. En
þegar þetta var á döfinni, orti Bjarni Ásgeirsson:
Ef í Skálholt skólinn fer
skróp og leti eyðist.
Mestur þroski og þróttur er
þar sem manni leiðist.
Páll Guðmundsson á Hjálmsstöðum I Laugardal var
með betri hagyrðingum landsins á sinni tið. Páll var
gleðimaður og þótti sopinn góður. Um einhverja ferð,
sem þvf miður verður ekki tilgreind hér, orti hann þessa
vtsu, sem stundum hefur að visu heyrzt með öðruvisi
byrjun:
Nú er fálag ferðin mín
fékk ég engan sopa,
fyrir bjór og brennivín
bergi ég hoffmannsdropa.
Konráð Erlendsson orti eftirfarandi vísu um stúlku, sem
var að þvo tröppur i snörpum vindi, en maður nokkur
stóð þar fyrir neðan og varð honum titt litið upp til
stúlkunnar:
Vindur blés um vangaslóð
vatt til pilsum hraður.
En á þrepi öðru stóð
undurhyggjumaður.
x
Maður að nafni Trausti var að ræða við Lúðvik Kemp
og þótti honum Lúðvik helsti kvensamur. Þá kvað Lúð-
vík:
Ég hef verið margra maki
meyja, það er hægt að sanna.
En ég hef aldrei TRAUSTAtaki
tekið eiginkonur manna.
Niðvisur eru heldur ómerkilegur þáttur í islenzkri visna-
gerð, vegna þess að oft eru þær aðeins upptalning á
hrakyrðum. Af þeim ástæðum hafa þær heldur verið
sniðgengnar i þessum vísnaþætti. í safni Sigurðar Björg-
úlfssonar er ein af þessu tagi, sem þó er á öðru plani.
vegna þess að i henni felst líking. Friðgeir H. Berg orti
þessa visu um ótilgreindan kvenmann:
Þótt hún beri fögur föt
og fætur netta sýni,
út um sálar gluggagöt
gægist læðutrýni.
x
Margt „partýið" hefur byrjað þokkalega og endað með
ósköpum. Um eitt slikt samkvæmi orti Björn G. Bjöms-
son:
Klukkan eitt menn unnust heitt,
öls var neytt og hlegið,
talað gleitt unz
tón var breytt,
tönnum beitt og slegið.
X
Meðal Vestur-fslendinga hefur blómgast ðgæt visna-
gerð og þeir voru fleiri en Káinn, sem létu til sin taka.
Einn þeirra var Valdemar Pálsson. Hann orti til dæmis
þessa visu um það alkunna fyrirbæri, hvað sannleikurinn
stendur oft höllum fæti gagnvart lyginni:
Lygin flaug um lönd og sjó
langt á burtu héðan.
Sannleikurinn sína skó
sat og batt á meðan.
X
Að fara með völdin og gera það svo öllum liki, er vist
ógjörningur of oft finnst skáldunum að minnsta kosti, að
valdamennirnir fari aftan að hlutunum. Meðal skálda,
sem um þetta hafa ort, var Öm Arnarson og visan er
þannig:
Valdamenn á feðrafold
foldarbörnum stjórna að vild
skáldum bjóða að moka mold
moldvörpum að rita af snilld.
Alkunn er vísa Andrésar Björnssonar:
Það er hægt að hafa
yfir heilar bögur
án þess að rimið þekkist þegar
þær eru nógu alþýðlegar.
Visuna má eins skrifa i einni órofa setningu og lítur
hún þá út sem venjulegt, óbundið mál. VFsnagerð af
þessu tagi er iþrótt út af fyrir sig og hér er ein
eftir Gisla Konráðsson frá Hafralæk:
Allir flokkar sýnast sam-
sekir um alveg framúrskar-
andi mikla fíflsku í fram-
ferði sínu um kosningar.
X
Visnasöfn eru ekki alltaf pottþétt og heimildir safnara
misgóðar. Nú hefur komið i Ijós að visa i einum þættinum
var rangfeðruð og er skylt að bæta úr þvi. Það var visan
„Heilsa ég bæði dóna og dverg" sem eignuð var Jóni
Thoroddsen. Nú hefur þættinum borizt vitneskja um. að
visan sé ekki eftir Jón, heldur Benedikt Gröndal. Hafði
skáldið verið við skál og komið i Flatey á Breiðafirði:
Ljóðaði hann á fólkið, en i þvi er hann var hálfnaður með
visuna, sá hann Kristján kammerráð á Skarði og rétt er
visan svona:
Heilsa ég bæði dyrgju og dverg
og durgum þar í garði.
Komið þér sælir Klingenberg
kammerráð á Skarði.