Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1974, Blaðsíða 19

c *
en nú er. Var þar þá endastöð
langferðabíla frá Reykjavík, og
þar endaði þjóðvegurinn austur.
Einnig var þar simastöð
sveitarinnar og pósthús, og
annaðist presturinn sfmavörslu
og pósþjónustuna. Töluvert var
um ferðafólk, innlent og erlent,
sem gjarna vildi fá gistingu og
leiðsögn og hestaleigu. Man ég að
þetta sumar, sem mér er sérstak-
lega minnisstætt, komu merkir
menn, t.d. prófessor Sigurður
Nordal, Ölafur Lárusson laga-
prófessor og Ásgeir Ásgeirsson
fyrrverandi forseti íslands, sem
þá var fræðslustjóri. Var ég
reyndar fylgdarsveinn hans á yf-
irreið um sveitina.
Þetta sumar var aðalstarf mitt
að fylgja ferðamönnum á hestum
frá Torfastöðum um uppsveitir
Biskupstungna, aðallega að Gull-
fossi og Geysí. Fyrir kom, að
fylgja þurfti ferðamannahópi alla
leið inn i Hvítárnes að Hvitár
vatni, og síðan út Laugardal til
Þingvalla. Tók ferðin venjulega
3—4 daga. Voru slík ferðalög oft
erfið fyrir óharðnaðan ungling,
sérstaklega þegar verið var með
marga hesta og útlendinga sem
margir hverjir höfðu aldrei á
hestbak komió. Varð þá að lyfta
þeim á bak hestunum og taka þá
af baki. Þegar ferðafólkinu hafði
verið skilað til Þingvalla, var ekki
til þess ætlast að fylgdarsveinn
inn tæki sér næturgistingu þar,
heldur var strax lagt af stað heim
á leið, eftir að bundið hafði verið
upp á hestana, oft undir nóttina.
Voru hestarnir þá reknir i lest
eins hratt og við varð komið yfir
Lyngdalsheiði í átt að Laugar-
vatni og áð þar, siðan næsta
morgun rekið yfir Brúará hjá
Böðmóðsstöðum og sundriðið yfir
ána. Var fylgdarsveinninn
ferjaður þar yfir, en hestarnir
allir nema hestur hans, tóku á rás
eftir að uppúr ánni kom og runnu
sjálfir heim til Torfastaða,
hvernig sem veður var.
Eitt sinn er ég kom heim úr
einu sliku ferðalagi, sem nú hefur
verið lýst lítillega, og var orðinn
hvíldarþurfi, hafði sofið um
nóttina, er ég kom heim, á bekk í
borðstofunni, en herbergi það er
ég svaf í venjulega ásamt einum
vinnumannanna hafði verið leigt
út fyrir ferðafólk, tilkynnti
prestur mér, að merkan gest hefði
borið að garði daginn áður og ætti
ég að vera fylgdarmaöur hans
næstu daga. Var hér kominn
herra biskupinn i Landakoti,
Mullenberg, og ætlaði hann m.a.
að heimsækja og skoða sögustaði í
sveitinni og þá alveg sérstaklega
minnisvarða Jóns Arasonar í
Skálholti.
Næsta morgun mjög árla söng
Mullenberg biskup messu í tröð-
unum fyrir vestan Torfastaða-
bæinn, þar sem heimkeyrslan var
þá. Eftir að árbítur hafði verið
snæddur, var lagt á hestana og
lagt af stað i átt til Skálholts. Við
riðum hægt niður traðirnar, síðan
utan við þjóðveginn niður að
Brúará. Mullenberg biskup, sem
þekktur var fyrir alþýðlegt við-
mót og prúðmannlega framkomu
við alla, spurði mig um það helsta
sem fyrir augun bar, og reyndi ég
að leysa úr spurningum hans eftir
bestu getu. Eftir nokkurn tíma
var riðið um hlaðið á Spóastöðum,
og man ég vel eftirvæntingu
biskups, þegar við nálguðumst
Skálholt. Eins og að likum lætur,
var aðalmarkmið ferðar biskups-
ins eins konar pílagrímsferð að
minnisvarða Jóns Arasonar,
siðasta kaþölska biskupsins á ís-
Iandi, sem hálshöggvinn var í
Skálholti ásamt sonum sinum árið
1550. Við nálguðumst nú óðum

ForgarSurinn framan viS Péturskirkjuna I Róm er svo stór, aS þar geta hundruS þúsunda manna hlýtt á páfann
hinn helga stað, minnisvarðann,
og er við komum að honum var
stigið af baki. Mér hafði verið
starsýnt á hring einn mikinn er |
biskupinn bar á vísifingri hægri
handar, utanyfir hanskanum.
Biskupshringur þessi, en ég taldi
víst að þetta væri eitt af
embættistáknum biskups,
var geysilega stór með stórum
fjólubláum steini. Hefi ég aldrei á
minni æfi fyrr eða sfðar augum
Iitið annan eins hring. Eftir að
biskup hafði stigið af baki tók
hann hringinn af sér og stakk i|
vasann. Tók sfðan upp bók úr
mussu sinni og upphóf messu-
söng, en áður hafði hann sagt mér
að krjúpa til hliðar við steininn.
Biskup hóf nú langa messu á
latínu eða máli sem ég skildi ekki
og stóð sfðan snögglega upp og
hóf hendur sínar í átt til mín og
endurtók i sifellu:
Blessaður Óskar, Blessaður
Óskar, þuldi síðan bænir á latínu
um stund og gerði bæn sina við
steininn.
Þessi látlausi atburður hafði
mikil áhrif á mig og tel ég að þessi
stund sé að ýmsu leyti einstæð.
Einn unglingur og kaþólskur
biskup undir íslenzkum sumar-
himni minnast tveir einir stórvið-
burðar í sögu Islands. Eitt er víst
að blessunarorð biskupsins
hljómuðu mér i eyrum löngu eftir
að ferð okkar lauk. Biskup kraup
aftur langa stund en að lokum var
aftur stigið á hestana, rölt í hægð-
um sínum frá Skálholti, í þetta
sinn var farið aðra leið til baka.
Næsta dag var haldið upp með
hliðum, efst i Tungum, og skoð-
aðir þar merkisstaðir og undrað-
ist biskup mjög, að ekki skyldi
allur sá jarðvarmi sem víða er að
finna þarna, vera notaður, en sið-
ar varð þessi spá biskupsins að
veruleika, þar sem nú eru risin
stór gróðurhús til ylræktar á þess-
um stöðum.
Arin iiðu og löngu seinna átti fyr
ir unga manninum sem forðum
hafði fylgt Mullenberg biskupi að
minnisvarða Jóns Arasonar í
Skálholti, að liggja, að vera við-
staddur aðra messu, þar sem á
einum helgum stað var saman-
komið álika mikið fjölmenni og
öll íslenska þjóðin væri þar
saman komin. Frá þessari messu,
sem var að vissu leyti heimssögu-
legur viðburður, verður nú leitast
við að segja í síðari hluta þessarar
frásagnar.
Það var haustið 1950. Eg, kona
mín og 12 ára dóttir okkar
höfðum verió á ferðalagi á
Norður-ltalfu. Við höfðum skoðað
ýmsa þá staði, sem þetta dásam-
lega land hefur uppá að bjóða.
Þetta ár var það sem kallað er i
Iandi páfa, Anno Santo, eða hið
helga ár. Slík helg ár heldur
kaþólska kirkjan öðru hvoru og
hafði siðasta helga ár á undan
verið árið 1933. A siðasta degi
þess árs hafði hinum helgu
dyrum Péturskirkjunnar verið
lokað með innsigli páfa og á jóla-
dag 1949 rauf Pius 12. páfi inn-
sigli hinnar helgu hurðar i tilefni
þess, að árið 1950 skyldi verða
Anno Santo, heilagt ár. Á slfku
ári flykkjast pílagrfmar frá öllum
löndum heims til Rómar, og talið
var að árið 1950 hafi 5 milljónir
pilagríma komið þangað. Við
urðum þess fljótlega vör, þegar
farið var að ferðast um á ítalíu
þetta haust, að allir bæir og borgir
voru yfirfull af erlendum ferða-
mönnum og pílagrimum. Voru
þeir komnir sumir mjög langt að,
t.d. frá Suður-Amerfku, þar sem
kaþólska kirkjan er geysi voldug.
Allir voru þessir ferðalangar
komnir til þess að freista þess að
fá að sjá páfa bregða fyrir eða
heyra hann ávarpa fjöldann af
svölum Vatikansins.
Kunningi minn i Genova hafði
hvatt mig eindregið til þess að
fara til Rómar á þessu sögufræga
ári, en í fljótu bragði virtist ekki
árennilegt að fara til borgarinnar
eilifu, scm var yíiríull af ferða-
mönnum og öll gistihús upp-
pöntuð löngu fyrirfram.
Við létum samt bjartsýnina
ráða og héldum áleiðis til Rómar.
Farið var suður eftir hinni dásam-
lega fögru strönd og aðeins höfð
smáviðdvöl á einstaka stað.
Þannig var hinn frægi skakki
turn f Písa skoðaður úr fjarlægð
út um járnbrautargluggann. Við
komuna til Rómar var, eins og við
var að búast, allt yfirfullt af fólki
hvar sem komið var. Fyrir sér-
staka hjálpsemi kunningja tókst
okkur að fá inni á stað sem margir
Norðurlandabúar kannast við og
heitir Penzione Nordena. Réð þar
húsum kona ein, sem búsett hafði
verið i Rómaborg i áratugi. Gisti-
Framhald á bls. 22