Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.1975, Qupperneq 15

BÖRNIN TEIKNA OG SKRIFA
Sumardagar
í sveit
Frásögn eftir
Ingu Ingólfsdóttur, 10 ára
Hellissandi
HELGI og Anna voru í sveit hjá
afa og ömmu. Þeim þótti voðalega
gaman. Einn daginn fóru þau í
berjamó til að tfna ber. Það voru
margar gjótur í hrauninu. Þegar
Helgi var að ganga yfir eina
gjótu, kallaði hann til Önnu, sem
var skammt hjá að tína ber: Ég
hef fundið Iftið nýfætt lamb, sem
liggur hér f einni gjótunni milli
tveggja steina og er fast. Anna
mfn, hlauptu nú til hans afa til að
segja honum tfðindin. Afi kom
brátt og hjálpaði litla lambinu úr
gjótunni. Hann fór með það heim
til bæjar f herbergi krakkanna.
Þau skoðuðu lambið hátt og lágt
til að athuga hvort það væri eitt-
hvað meitt. Það var smá sár á
einum fæti lambsins. Afi sagði,
að lambið yrði dálítið lengi að
jafna sig og að það yrði að vera
inni fyrst um sinn. Anna og Helgi
gáfu nú litla lambinu að drekka.
Það var greinilega orðið svangt. Á
meðan fóru afi og vinnumennirn-
ir að leita að mömmu lambsins.
Hún hafði ekki fundist neins
staðar hjá litla lambinu fyrr um
daginn. Krakkarnir biðu spennt
heima fyrir og vonuðu, að afi og
vinnumennirnir mundu finna
mömmuna. Klukkan var orðin
margt þegar afi og vinnumenn-
irnir komu heim. Fannstu
mömmu lambsins? spurði Helgi
og Anna afa sinn. Já, ég fann
hana, sagði afi, dapur f bragði, en
hún var dáin. Hún hafði hrapað
niður bjargið hérna sunnan við
bæinn. Auminginn litli, sagði
Anna og fékk tár f augun, er hún
horfði á litla lambið, jarmandi,
þar sem það lá vafið i teppi f einu
rúminu. Megum við hafa lambið
hjá okkur i sumar afi? spurði
Helgi. Já, já, krakkarnir mfnir,
þið megið það. Þið hafið verið svo
góð og dugleg. Sumarið leið
fljótt. Krakkarnir höfðu hjálpað
afa sínum f heyskapnum yfir
sumarið, einnig Iéku þau við
lambið við og við. Lambið stækk-
aði mjög ört og var orðið þungt,
svo Helgi og Anna gátu ekki
kjassað það og borið það lengur.
Síðar um sumarið gaf hann afi
börnunum lambið. Anna og Helgi
skírðu lambið Mjöll, þvf að það
var drifhvftt. Sumardagarnir
voru á enda og nú áttu krakkarnir
að fara heim til sfn, þvf skólinn
var að byrja. En áður en börnin
fóru gáfu þau Mjöll stóran remb-
ingskoss á fallega feldinn sinn,
þvf hún hafði gert þeim lffið svo
skemmtilcgt um sumarið.
Yf5a
Veriu Aýr Vferius Jiresa
Dá segi*- psþbi bless.
Jv/- nú fer ea i’ Laíniw
svd Fft. ég ut 4 S*in*v
aá ná f -físKT
otj tek sv* át Kdwuvn roðio.
Avie/ •S\'mona>rcj- 3 áía
Túnq 'ot* 23 Vm.
List og
mynd-
hugsun
Framhald af bls. 5
CONCEPTlistamönnum, ekki þá
sem hin venjulega listaverkabók
með frásögn og myndum, ævi-
atriðum og orðaskrám, heldur
sem einstakt og sjálfstætt verk,
nátengt myndhugsuninni: bókin i
formi merkingarinnar er hin
endanlega gerð, listaverk en ekki
lýsing á verki. Bókin hentar vel
til flutnings á afmarkaðri hug-
mynd sem ekki verður útfærð á
annan hátt, með góðu móti.
KRISTJAN guðmundsson
hefur dregið línur á blaðsiður
bókar sem jafngilda mesta dýpi
hafsins, mælt uppá millimetra, og
gefið út punkta úr vérkum
HALLDÖRS LAXNESS!
Frumkvöðull þessarar notk-
unar bókarinnar er DITER ROT.
Bækur hans skipta tugum og eru
með ýmsu sniði og lagi: örsmáar
bækur, hreyfilistarbækur, sjón-
ertandi (OP) bækur, ljóðabækur,
myndljóða (CONCRET) bækur,
myndasögur o.s.frv. (Verður
nánar fjallað um bækur DITERS
ROT i sérstakri grein, svo og þátt
hans i framúrstefnulistum).
LANDSLAG OG LlKAMI
Hér að framan hefur verið
stiklað á stóru um ýmislegt sem
varðar CONCEPT list, án þess að
tæmandi úttekt hafi verið gerð,
enda er slikt næsta vitfirringsleg-
ur ásetningur. En til þess að gefa
almenningi nánari hlutdeild i
verkum CONCEPTista er
nauðsynlegt að afmarka vissa
þætti þeirra i samhengi mann-
legrar reynslu m.m. Mikil af-
brigði innan CONCEPTstefn-
unnar eru Landslagsverk
(EARTHWORKS) og Likamslist
(BODY-ART), þau eru svo
víðfeðm og yfirgripsmikil að efni
er í tvær greinar, hið minnsta.
HEIMILDIR
1)
Guðbergur Bergsson: Formáli að
sýningaskrá H 2O, SÚM 1974.
Ernst Fischer: Um listþörfina.
Mál & Menning 1973.
Klaus Groh: If I had a
mind .... M. DuMont, Schauberg,
Köln.
Hans Richter: DaDa art and
antiart. Thames & Hudson,
London 1966.
SÚM á Listahátíð i Reykjavík,
1972.
Germano Celant: Art Povera,
Studio Vista, London 1969.
Lucy R. Lippard: Six Years.
Praeger New York 1973.
Hringurinn
Framhald af bls. 7.
er Búlandstindur, eitt hæsta og
svipmesta fjall á Austfjörðum.
Sunnan Berufjarðar breytist
ströndin og fer rneira að likjast
þvi sem er i Skaftafellssýslum.
Hamarsfjörður og Álftafjörður
eru eiginlega lón með löngum og
mjóum sandrifjum fyrir utan.
Alftafjöróur er syðsta sveitin i
Suður-Múlasýslu, sýslumörkin
eru á Lónsheiði við vörðu eina.
Syðsti bær sýslunnar er Þvottá,
þar sem Siöu-Hallur bjó. Fyrst
hét bærinn aðeins Á en eftir að
Þangbrandur hafði skirt Siðu-
Hall í lítilli á rétt hjá bænum
nefndist hann Þvottá. Siðu-Hallur
skaut skjólshúsi yfir Þangbrand,
sem hafði verió úthýst alls staðar
vegna áráttu sinnar vió að boða
íslendingum svokallaða kristna
trú. Klerkur þessi virðist hafa
verió sannfærður um að hann og
hann einn gæti bjargað þjóðinni
frá tortimingu, og líkist hann að
því leyti vissuni menningarpostul-
um á sviði bókmennta og lista
þúsund árum síðar. Það var þess
vegna ekkert undarlegt þótt land-
vættirnar hugsuðu Þangbrand
þegjandi þörfina. Svo segir í Flat-
eyjarbók: „En þann dag er þeir
Hallur riðu af Kirkjubæ, þá
sprakk jörðin undir Þangbrandi,
og sökk þar niður hestur hans, en
hann komst af baki og gat hjálpað
sér með guðs fulltingi og föru-
nauta sinna." Naumast þarf að
efa að hér hefur myrkrahöfð-
inginn verið að verki og viljað
draga klerk niður til sin, a.m.k. er
sennilegt að hinir nýkristnu hafi
litið svo á. En i greininni „Þang-
brandur á Mýrdalssandi" eftir
Sigurð Nordal er birtist i Fest-
skrift til Finnur Jónsson 1928,
kemur hann meó þá hugmynd, að
sögusögn þessi um Þangbrand
kunni að vera bókstaflega sönn,
hesturinn hafi sokkið i jökulhvarf
á sandinum, en þau myndast oft
eftir nýafstaðin jökulhlaup.
Styðst Siguróur þar við frásagnir
þaulkunnugra Skaftfellinga.
Fljótt á litið virðist Lónið vera
eyðileg byggð, láglendið mest-
megnis gróóurlitlir aurar og allt i
kring gróðurlaus og skriðurunnin
fjöll. Þó hafa þar lengi verió
blómleg býli. Þjóóvegurinn liggur
fram hjá Stafafelli, prestsetrinu,
þar sem séra Jón Jónsson fróði
gerði garðinn frægan. Ein af
fyrstu bókum sem ég las mér að
gagni var Víkingasaga lians. I
Lóni var um nokkurt skeið verzl-
unarstaður Austur-Skaftfellinga,
Papós. Þangað sóttu menn vestan
yfir Skeiðarársand verzlun öðru
hverju, þangað til verzlun hófst i
Vik i Mýrdal.
Tekið var að bregða birtu er vió
komum i Almannaskarð, en þar
sem veður var bjart gátum við
notið útsýnisins, sem mun vera
eitt hið fegursta af fjallvegi hér á
landi. Þorvaldur Thoroddsen seg-
ir svo í Ferðabók sinni:
„Næst fyrir neðan blasir við
Hornafjörðurinn, Nesin meó
skrúðgrænum engjum, hólum og
sléttum, ótal eyjar og sker í firðin-
um nes og tangar, hálendir og
láglendir. En það sem gerir út-
sjónina allra einkennilegasta og
stórkostlegasta, er viðsýnið yfir
suðurrönd Vatnajökuls alla leið
suður i Öræfi; hið efra glitrandi
hjarnflákar, fram undan þeim
höfðar, tindar og núpar, og ís-
fossar niður úr hverri skoru. Eru
skriðjöklarnir mjóir i dölunum,
en fletjast út að neðan, gljáandi
jökulfossar hið efra, en óhreinar
klakaklessur hió neðra á lág-
lendinu. Hvergi annars staðar á
Islandi ganga skriðjöklar svo i
byggð niður sem hér, og hvergi i
Norðurálfu munu menn frá fjall-
vegi í einu sjá yfir jafnstórar
hjarnbungur og jafnmarga fjall-
jökla."
Mjög er búsældarlegt i Ilorna-
firðinum og Ilöfn er vaxandi og
myndarlegt kauptún. Hér um
slóðir virðast vera nærri ótak-
markaðir möguleikar fyrir
nýtízku landbúnað, enda er hér
víða vel búið.
Dagur var að kvöldi kominn og
við hefðum helzt kosið að gista á
Höfn, en þess var enginn kostur,
þar sem hvert rúm i hinu nýja og
myndarlega hóteli var skipað. Var
því ekki um annað að ræða en að
halda áfram vestur á Siðu.
Suðursveitin likist um’ margt
eystri hluta Síðunnar, nema hvað
fjöllin bak við byggðina eru hér
hærri. Vestari bærinn, áður en
lagt er á Breióamerkursand er
Reynivellir. Þar hefur jafnan
verið tvíbýli. Á Reynivöllum bjó
lengi Eyjólfur Runólfsson frá
Mariubakka i Fljótshverfi. Hann
var sérkennilegur dugnaðar-
maður en ekki við allra skap. Þór-
bergur Þórðarson segir margt frá
honum i endurmin.ningum sinum.
Bróðir hans Runólfur mun fyrst-
ur rnanna hafa farið þá leið milli
sýslna sem nú er nefnd Fjalla-
baksvegur nyrðri. Það var á fjár-
kláðaárunum um rniðja öldina
sem leið. Árni sýslumaður Gisla-
son hafði lagt bann við útflutn-
ingi fjár úr sýslunni af ótta við að
það stryki heim í átthagana og
bæri með sér kláðann i sýsluna,
en hún var varin og veróir voru
settir við allar helztu fjárleióir.
Bræðrunum þótti þröngt um sig á
Mariubakka og þótti hart aó farga
fé sinu, en Runólfur hafói fengið
jarðnæði suður i Krísuvík. Hann
tók sig því til eina nóttina og rak
fé sitt til fjalla upp með Hverfis-
fljóti, yfir Skaftá skammt frá
Fögrufjöllum og vestur öræfin
unz þeir náðu heilu og höldnu út i
Landsveit. Á þessari leið sáu þeir
stórt stöðuvatn innilukt af
fjöllum. Mun þaó hafa verið
Langisjór sem þá var uppgötv-
aður í fyrsta sinn.
Fyrir vestan Reynivelii hefjast
hinir víðáttumiklu sandar sent
setja svip sinn á Skaftafellssýslu.
Breiðamerkursandur er líklega
lengstur allra sandanna en
örmjór. Þar er ein vatnsmesta en
stytzta á landsins, Jökulsá. Hún
var langtimum santan hverri
skepnu ófær, svo að fara varð yfir
hana „á jökli" sem kallað var.
Minnisstætt er enn hið hörmulega
slys árið 1927 er pósturinn fórst á
jöklinum, hvarf i jökulsprungu og
fannst ekki fyrr en löngu siðar.
Nú er komin brú á Jökulsá rétt
fyrir framan upptökin undan
jöklinum. Myndar hún þar stórt
og hyldjúpt lón alsett stórum og
smáum isjökum, svo að niaður
gæti nærri haldið að maður væri
kominn lil Austur-Grænlands. —
Vestarlega á sandinum er bærinn
Kvisker, þar sem hinir lands-
kunnu Kviskerjabræður eiga
heima. Kvísker er austasti bærinn
i Öræfasveit og stendur sunnan
undir f jallajöfrinum mikla,
Öræfajökli. Fer nú brátt að sjást
Framhald á bls. 16