Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.1975, Page 16

Hringurinn
Framhald af bls. 15
vestur á Skeióarársand og
Ingólfshöföi er beint fram undan
niðri undir sjó. Vestan sandsins
gnæfir hinn tröllslegi Lóma-
gnúpur þar sem „jötuninn stend-
ur meó járnstaf i hendi“, eins og
segir i Áföngum, snilldarkvæði
Jóns Helgasonar.
En nú skammt eftir aö Skeióará
og er þá komió á þær slóðir, sem
minnst var á i upphafi þessa
greinarkorns og hringferð okkar
því i raun og veru lokið. Enda
þótt vió heföum oróið aó fara
fljótt yfir, var ferðin bæói fróóleg
og skemmtileg, ekki sízt fyrir mig
sem hafði séó mjög litið af
landinu áóur.
Brýrnar á Skeióarársandi eru
án efa mestu mannvirki sinnar
tegundar hér á landi. Fljótt á litió
veróur ekki séó betur en aó þær
muni standast meðalstór jökul-
hlaup, eins og þeim er lýst i nýút-
kominni bók, Vötnin stríð, eftir
dr. Sigurð Þórarinsson. I bókinni
er itarleg saga Skeiðarárhlaupa
frá því þeirra er fyrst getió i
skráóum heimildum.
Auk hins mikla gildis.sem hinn
nýi akvegur hefur sem samgöngu-
bót fyrir Suóurland allt.má benda
á þaó,aö nú geta Reykvikingar og
aðrir brugóið sér yfir eina helgi
austur i Öræfi og notió hins stór-
brotna landslags og náttúru-
feguröar í þjóógarðinum i Skafla-
feili, sem líklega á ekki sinn líka
hér á landi.
Jón Björnsson.
Um
dulspeki
Framhald af bls. 3
fegurð allri fegurð æðri og sann-
leika, sem aldrei verður skynjað-
ur eða kærleika, uppsprettu kær-
leikans, þá eru þessar umsagnir
allar mjög hæpnar, „guð verður
aðeins lifaður" og tjáning þeirrar
reynslu er ekki gjörleg eins og
áður segir, en tilraun mystíker-
anna til þessa hlýtur þó að byggj-
ast á tjáningu I orðum, þótt ófull-
komin sé.
Sú djúpstæða og upprunalega
hvöt mannsins til þess að hugsa
sér einhvern tilgang með tilveru
sinni og ótti manna við
Ginnungagap, óskepið, er snar
þáttur leitar manna að guði og
samkvæmt þessum inngróna ótta
við óskepið, veröur guðshug-
myndin tjáð með orðum tungunn-
ar, sem eru andstæða óskapnaðar-
ins.
Hinn frægi stjörnufræðingur
Martin Johnson segir, að guð
verði aldrei tjáður með orðum, en
það sé eitt orð I tungunni, sem
Ölgefandi: H.f. Arvakur, Reykjavtk
Framkv.stj.: Haraldur Svefnsson
Rilstjðrar: Malthlas Johannessen
Styrmir Gunnarsson
Ritstj.fltr.: Gfsli Sigurðsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson
Ritstjðrn: Aðalstræti 6. Slmi 10100
allir skilji, bæði lærðir og ólærðir
og það sé orðið „faðir“, í merking-
unni upphaf allra hluta.
Jón Ruysbroeck hefur að sumra
dómi komist næst því að geta tjáð
reynslu sína, hann talar um
guðdóminn, sem fyllingu ein-
leikans, fullkoma hvfld og algjört
jafnvægi, hann er hin nafnlausa
verund. „Við tölum um heilaga
þrenningu, föður, son og heilagan
anda, en veran er ein og hvflir f
sjálfri sér, ofboðslegur kraftur,
sem mennsk hugsun nálgast,
hún er uppspretta alls og allt
byggist á henni.“ Samkvæmt
kenningu Ruysbroecks er guð-
dómurinn kyrrstæður en jafn-
framt það afl, sem opinberast f
guðinu, guðið heldur uppi al-
heimi og án þess yrði allt að
óskepi.
„Faðir alls sem er,“ er öllum
skiljanlegt og inntak þeirrar stað-
hæfingar er af kyni mystfskrar
reynslu. Eckhart segir: „Þau
augu, sem ég sé guð með eru þau
sömu og guð sér mig með.“
Allar skepnur eiga sér eilífa
sköpun, eru hluti hennar og voru
til löngu áður en þær skapast í
tíma og rúmi. Guð hefur þekkt
þær og séð þa:r í sjálfum sér, sem
lifandi hugmyndir, gætt þær lffi í
tímanum og þær eru hluti hans.
„1 samræðum fuglanna" er lýst
hvernig einstaklingurinn sér
sjálfan sig í dýrðinni og sér jafn-
framt sjálfan sig úr dýrðinni. I
Paradfs segir Dante:
Eilífa tign, sem enginn
þanki skilur
utan þú sjálf í þinni
kærleiksglcði,
og bæði f Ijósi birtir
þig og hylur,
sjá, er mér þessi þríeind
vitrast réði,
sem þúsund sólir skinu í
töframætti,
varst þú sú sólna sói,
er Ijómann léði.
Og enn ég sá og sá, er vel
ég gætti
að sýnin, er mér blasti þar
við augum.
tók á sig mannsins mynd og
andlitsdrætti.
Þá sá ég eiding tindra
fagurtæra,
er tákn sín skráði f mfnum
hugarleynum
og breytti þrá mfns brjósts
f rósemd væra.
(Úr XXXIII. kviðu Paradísar-
Ijóða Dantes. Þýðing Guðmundur
Böðvarssonar)
Lýsingar mýstfkeranna ein-
kennist á hærri sviðum af mót-
sögnum, þeir tala um hið myrka
djúp guðdómsins, sýn þeirra er
tvöföld, þeir sjá sjálfan sig og sjá
sjálfir, eru einir og tvennir.
Raunveruleikinn tekur á sig aðr-
ar myndir í þessu ástandi og
skynjunin skerpist, tfminn stend-
ur kyrr og menn standa á mörk-
um eilffðarinnar, jafnframt finn-
ur mystíkerinn til eigin óendan-
legu smæðar, hann þráir það eitt
að kasta sér út f þetta djúp, sem
er allt og ekkert. Mystfkerar tala
um þá myrku þögn sem séeinnig
himnesk hljómlist og tómið sem
innihaldi allt, lýsandi myrkur eg
fylling einsksins.
„Eyðimörk guðdómsins, botn-
Iaust djúp sem hvíiir f sjálfu sér,
endalaus vídd scm upphefur
allan þanka og sá scm dvelur þar
Nýja AJAX -
uppþvottaefnið
fjarlægir fituleifar án
fyrirhafnar. Teskellur
- eggjabletti - varalit.
Vinnur bug á lykt -
jafnvel fisk- og
lauklykt - heldur /
uppþvottavatninu
ilmandi.
AJAX með
sítrónukeim -
hin ferska
orka.
" CITRON
OPVASK .
a°log.sk nedbrydeligt A
ferskt sem sítróna
hefur dvalið þar um alia
eilffð... “ Þannig lýsir Tauler
reynslu sinni og Jóh á Krossi seg-
ir, „að sálin felist f sjálfri sér f
guðdómlegu myrkri, þar sem eng-
inn veraldlegur þanki spillir dýrð
samrunans, algjör einvera falin í
sjálfri sér... “
Mystisismi er lftt stunduð nú á
dögum iþvíformiscm áður tíðk
aðist, áhugi manna á dulrænni
reynslu er þó mikill, en nær að
því stigi sem mat samfélagsins
setur eðlilegri hegðun. Til þess að
geta lagt stund á mystisisma
verða menn að yfirgefa samfélag-
ið og menn virðast bundnari þvf
nú á dögum heldur en fyrrum.
Aftur á móti er nóg um dulspeki-
kák, nokkurskonar tómstunda-
gaman, þar sem þátttakendur
gefa ekkert og hljóta oft vafa-
sama upplýsingu f þessum fræð-
um. Mat nútfmans á dulspeki
markast mjög af raunsæismati
tímanna og kenningum sál-
fræðinnar að Jung undanskild-
um.
(Heimildir: William James:
Thc Varieties of Religious
Experience — Evelyn Undcrhill:
Mysticism — R.C. Zaehner:
Mysticisme, Sacred and Profane
— R. Otto: Das Heilige — Mircea
Eliade: Das Heilige und das
Profane — Sidney Spencer:
Mysticism in World Religion —
F.C. Ilappold: Mysticism).