Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1975, Page 16

Þýðingar Magnúsar
Ásgeirssonar
Framhald af bls. 3
kvæðanna sé af öðrum toga, eru þau öll íslenzkuð á
styrjaldarárunum og eiga því með vissum hætti
heima undir sama heiti, þótt ekki væri nema því til
áréttingar, hversu ósnortin hugsun vor og viðfangs-
efni á þessum árum hafa einatt verið af sprengi-
magni heimsviðburðanna.“
Það var ein af miklum andstæðum i fari Magnúsar
Ásgeirssonar, að „vettvangur dagsins varð honum
aldrei eiginlegt athafnasvæði" eins og Tómas Guð-
mundsson segir í minningarorðum um hann, en hins
vegar var Jöngun til hlutdeildar í átökum samtímans,
baráttuhugur og skaphiti svo augljós f fari hans, að
manni finnst ekkert sjálfsagðara en hann eigi við
sjálfan sig, þegar hann þýðir erindi Heidenstams:
Nær mun ég ungur, hreinn og hcill á sál,
af hcitu geði f strfð til varnar fara
þvf litla stóra, er hjá mér tókst að hjara,
og fórna lífi fyrir heilagt mál.
Fyrir mitt leyti finnst mér eftirfarandi erindi
Levertins vera sjálfslýsing Magnúsar í stfl, sem varla
gæti verið honum öllu eiginlegri:
Dæm Iff mitt ekki af lfnuni skráðum
né lærdómssmælki fávfss manns.
cn eftir hugans óskadáðum
og ævintýrum drauma hans.
Já, dæm það cftir dirfskunni ungu
og drottinvaldi f blóðsins þrá
og hrynjandinni heitu og þungu,
cr hvcrjum þanka að baki lá.
Magnús Ásgeirsson lifði geysl og dó fyrir aldur
fram. Samt er verk hans furðulega mikið að vöxtum
ekki sízt þegar þess cr gætt, að hann hafði miklar
frátafir, þegar hann sneri sér að því meira eða minna
beizka nautnalífi, sem honum verður tfðrætt um gegn-
um þýðingar sinar. Hann var mjög róttækur i þjóðfé-
lagsskoðunum, en í þýðingum sfnum stuðlaði hann að
samhcngi hefðar á miklum umbrotatimum: þær nýj-
ungar, sem hann innleiddi i íslenzka ljóðagcrð eru
vissulega þýðingarmiklar, en verk hans er, með sterku
fvafi rómantísku og symbólisma, útfærsla þeirrar
raunsæisstefnu, sem hcr hafði smám saman numið
land.
Magnús á e-kki beina hlutdeild að þeirri formbylt-
ingu, sem gerzt hefir í íslenzkum nútímaskáldskap,
heldur óbeina aðild með innflutningi hugmynda, sem
smám saman leituðu nýs forms. Ilér og hvar í verkum
hans finnum vér óvefengjanlega rætur nýs skáldskap-
ar; í nýrri tilfinning:
Finna f andrá háskans hcilaga öryggð
(Karin Boye)
nýjum stjórnmálum:
myrkt og hcilagt hatur
(Blok)
Kn menn, sem á laun hafa lifað oe
lesið skóhljóð í sundur. (Gricg)
í myndformum:
og hreggblásið hár f þyrli
um höfuðkúpunnar strangleik
(Grieg)
í háspeki hins hverdagslega:
Ég er gras
Gefið mér tóm.
(Sandburg)
í ummyndun samlíkinga:
Ég var mold og regn,
ég var mjúkur leir —
myndlaus.
En ég var hertur víð bruna,
mér var breytl f múrstein
raeð formsins hornótta hlátri.
(Lundkvist)
Samt er sú stefna hans augljós að aðlaga þýðingar
sinar íslenzkum formum og fslenzkum hugmyndum.
Sá háttur hans að breyta erlendum manna- og staða-
nöfnum í kunnugleg íslenzk nöfn og djarfleg íslenzk-
un staðhátta í ýmsum kvæðum, hygg ég orki tvímælis.
Þessar breytingar valda oft óeðlilegum tvískinnungi í
kvæðunum. Það kann í fljótu bragði að virðast
skemmtilegt og meinlaust að leika slikt í gamankvæð-
um eins og Vín og vatn eftir Chesterton, þar sem
©
kunnir reykvfskir borgarar eru gripnir f net kvæðis-
ins, og það fer ekkert illa um þá, en Chesterton er
ekki lengur herra kvæðisins. Og ég fæ ekki séð að
gamantextar séu í sjálfu sér réttlægri en aðrir. Ég á
einfaldlega við það, að jafnvel Chesterton, sem var að
vfsu ekkert stórskáld, sé oss samt því meira virði sem
hann er likari sjálfum sér, en því minna virði sem
hann er orðinn íslenzkari.
Maður verður að rækta garðinn sinn, en hann getur
orðið prísund. Hinu má vitanlega ekki gleyma að þvf
einhæfari sem bókmenntir einhverrar þjóðar eru, því
ísjárverðari eru stökkbreytingar, ef garðurinn á ekki
að breytast f vfðavang. Ég hygg að þýðingar Magnúsar
Ásgeirssonar beri þess órækan vott, að hann skyldi
þetta glöggt og beitti afli sfnu gegn allri snöggþróun.
Ég skal engum getum að þvf leiða, hvernig umhorfs
væri í íslenzkum skáldskap nú, ef Magnús Ásgeirsson
hefði snúið sér einvörðungu að þýðingum á nýstárleg-
um og framandi ljóðum. Eitt er vist, að þar myndi vera
að ýmsu leyti öðruvísi umhorfs, því að hann hlaut
alltaf að verða áhrifamikill maður.
Hver kynslóð vill hafa sinn rétttrúnað í skáld-
skap og ef vér vitum á annað borð, hvað vér
viljum, eigum vér stórmikið að þakka trúnaði
Magnúsar Asgeirssonar við kreddur síns tíma.
Magnúsi var ekki gefin náttúra kameljónsins,
sem er tákn mótsagnalausrar fjölhæfni.
Andstæðurnar í fari hans voru stórskornar, eins og
tröllauknar andstæður þess tfma, sem hann lifði á.
Hann var dýrkandi fegurðar, jafnvel f þeirri algjöru
mynd, sem postulínskrukkan táknar f kvæði Snoilskys
og Saxakonungur keypti hiklaust fyrir „fimm
hundruð manna lífvörð listagóðan".
Hundrað ár gengin sfðan cru f súginn,
sefur f moldu allur hetjugrúinn,
— en gamla krukkan stendur enn f stað.
Það skýrir að nokkru íhaldssemi hans. En sterk
mannfélagskennd og þörfin til athafna komu í veg
fyrir, að hann gerði sér fagurfræði að trú.
Kristján Karlsson