Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1976, Side 14

Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1976, Side 14
Almenna Verzlunarfélagið Framhald af bls. 11 endurtekin síðastliðið ár og annað skipið hafi komizt heilu og höldnu á leiðarenda og selt skreiðina fyrir ágætt verð, en hitt skipið hafi tekið höfn í Alicante og bíði færis að komast alla leið til Livorno. (Hér mun átt við hættu af sjóræningjum.) Það sé afar mikilvægt fyrir félagið að eiga kost á nýjum skreiðarmörkuðum, þar eð skreiðar- sölusamningar félagsins við Hamborgara og Danzigmenn renni út i lok yfirstandandi árs og sé þá mikilvægt fyrir félagið að vera ekki í slíkri aðstöðu, að þessir viðskipta- aðiljar geti sett því stólinn fyrir dyrnar. Ennfremur nefnir félagsstjórnin, að hún hafi áætlanir á prjónunum um að taka upp útflutning á islenzkum þorskhrognum til Frakklands, en þar sé góður markaður fyrir slíka vöru. Á aðalfundi 14. jan. 1771 skýrði félagsstjórnin frá því, að gróðinn af Islands- og Finnmerkurverzluninni árið 1770 hefði verið 16790 rd. 77 sk. og gróði af vátryggingum vegna þessarar verzlunar 8308 rd. 31 sk. Hún minnist á, að fjárkláðinn geisi enn á Islandi, en útbreiðsla hans hafi þó ekki aukizt og hafi borizt svipað magn af kjöti frá Islandi og árið áður. En aflabrögð hafi hins vegar verið með miklum ágætum á íslandi og félagið eigi jafnvel mjög verulegar birgðir af fiski eftir á islenzkum höfnum. Aflabrögð hjá Finnmerkurbúum hafi hins vegar verið afleit og raunar verri en nokkru sinni fyrr. Félagsstjórn- in minnist á fiskútflutning til ítalíu og nefnir m.a., að þrjú skip frá félaginu liggi nú í Lissabon og verði að bíða þar fram í febrúar eftir að komast í skipalest til Italíu, og valdi þetta félaginu tjóni, þvi að annars hefðu þessir farmar fyrir löngu verið seldir fyrir mjög hátt verð. Á næsta aðalfundi 9. april 1772, skýrði félagsstjórnin frá því, að aflabrögð á Islandi hafi verið sæmileg síðast- liðið ár en heldur ekki meira, en þar eð félagið hafi átt mikiar birgðir af fiski á íslenzkum höfnum frá árinu áður (1770), hafi skip þess frá fiskihöfnunum komið fullhlað- in. Hins vegar hafi sem fyrr borizt lítið af búvöru enda geisi fjárkláðinn enn. Um ástandið á Finnmörku segir félagsstjórnin, að aflabrögð þar hafi því miður ekki verið betri en á undanförnum árum og fari útistandandi skuldir félagsins þar vaxandi og ástandið meðal Finn- berk^ybúa versnandi. Á þessum fundi lagði félagsstjórn- in fram tölur um afkomu Islands- og Finnmerkur verzlunarinnar siðastliðið ár (1. sept. 1770—31. ágúst 1771) og gerir það að venju þannig, að hún nefnir fyrst gróðann af verzluninni sjálfri og síðan gróðann af tryggingum í sambandi við þessa verzlun. Gróðinn af verzluninni nam 13760 rd. 54 sk. og gróðinn af trygging- um 7885 rd. 24 sk. Að þessu sinni lætur hún þetta þó ekki nægja, heldur leggur þessar tölur saman og segir, að gróðinn hafi þetta ár verið 21645 rd. 78 sk. (,,saa der ialt er vunden dette Aar 21645 rdr. 78 sk.“). Þetta er óbrigðul sönnun þess, að samkvæmt mati félagsstjórnarinnar er það samanlagður gróði af íslands- og Finnmerkur- verzluninni og vátryggingunum, sem er hinn raunveru- legi gróði af þessari verzlun, enda nefnir stjórn félagsins það jafnan, að vátryggingarupphæðin hafi verið færð á tryggingarreikning (Assurance Conto). — Meðal annarra hluta, sem fram koma í þessari fundargerð, má nefna, að félagið hafi sent fjóra skipsfarma af skreið til Italíu og eitt skipið hafði farizt skammt frá Lissabon; ennfremur hafi þrír skipsfarmar af saltfiski, verkuðum samkvæmt nýfundnalandsaðferðinni, verið sendir til Bilbao á Spáni, og hafi fengizt gott verð fyrir fiskinn, þó ekki eins hátt og árið áður. Á aðalfundi 10. sept. 1773 skýrði félagsstjórnin frá afkomu verzlunarinnar árið 1772 og segir, að aflabrögð hjá Islendingum yfirstandandi ár hafi verið mjög góð og gæði fisksins óvenju mikil. Hins vegar berist lítið af búvöru frá tslandi að vanda vegna fjárkláðans. Við- víkjandi Finnmörku hefur félagsstjórnin þær fréttir að færa, að þaðan sé loksins von á vænum förmum af fiski. Eins og sjá má af þessu yfirliti, er það ekki Finnmerkur verzlunin, sem ber uppi afkomu félagsins 1764—72. Þolanleg afkoma Islands- og Finnmerkurverzlunarinnar á þessu tímabili hlýtur að vera fyrst og fremst Islands- verzluninni að þakka eftir því að dæma, sem segir í fundargerðum aðalfunda og hér hefur verið rakið. En að sjálfsögðu skipti það meginmáli fyrir félagið, að þessi verzlun í heild, Islands- og Finnmerkurverzlunin, væri arðsamt fyrirtæki, og svo sem framangreindar tölur sýna, hefur hún verið það 1764—72. Það var og mat sérstakrar nefndar, sem aðalfundur kaus árið 1768, að íslands- og Finnmerkurverzlunin væri hagstæð fyrir félagið. Þessi nefnd hafði verið sett á laggirnar til að rannsaka þá gagnrýni, sem einn hluthafa þess, Niels Ryberg, hafði sett fram. Ryberg vildi takmarka starfsemi félagsins við Grænlands-, Islands- og Finnmerkurverzlunina, þar eð annar rekstur félagsins borgaði sig ekki. Nefndin féllst á þessa skoðun eftir að hafa gert könnun á stöðu félagsins og rannsakað arðsemi hinnar ýmsu starfsemi þess og eru upplýsingar um þetta I oftnefndri gjörðabók félagsins frá þessum árum. Ef unnt væri að kalla Jón Aðils upp úr gröf sinni og spyrja hann um skoðun hans á afkomu Islandsverzlunar- innar á dögum Almenna verzlunarfélagsins í ljósi þess, sem hér hefur verið dregið fram, mundi hann vafalaust svara, að hann hefði ekki haft til afnota skjalasafn Almenna verzlunarfélagsins heldur myndað sér skoðun samkvæmt ófullkomnum heimildum um það efni; auk þess mundi hann væntanlega benda á, að hann hefði varazt afdráttarlausar fullyrðingar um afkomu verzlunarinnar árabilið 1764—72. Hins vegar skal hér engum getum leitt að því, á hverju Gísli Gunnarsson byggir þá skoðun sína, sem nefnd er að framan, að „timabilið 1760—1775 gat varla verið annað en taptíma- bil“. En hvað snertir umrætt árabil, 1764—72, er skoðun hans tvimælalaust röng. . , Khöfn, október 1975 Jón Kristvin Margeirsson Amma, ég er I vandræðum ... Auðvitað er það útaf stúlku — nei, ekki þessari ljóshærðu laglegu f bláa kjólnum, það er önnur. Hún er dökk- hærð með hrokkið hár og brún augu. Lagleg? Víst er hún það. Nefið er kannski f það minnsta en munnurinn bætir það upp. Svei mér þá amma, hún líkist þér — nei, hún kann ekki að prjóna cn hún býr til heimsins bezta brauð. Bakar sjálf? Nei amma. Hún kann ekki að baka, kaupir brauðið f bakarfinu á horninu hjá honum Hansen og ofanáleggið er ekkert óæti. Ostur — nei, amma, ekki ostrur, ostur, já, danskur fyrirtaks ost- ur. Nei amma, hún kann ekki að búa til mat ekki einu sinni kaffi. En hún getur hitað vatn svo drekkum við te og borðum brauðið með. Hvar hún býr? Hún leigir herbergi hjá frú Jensen á 14. Já hún heitir Anna. Vitleysa, það er fallegt nafn. Ég veit að tengdamamma þfn hét Anna og hún var vond kona, en það fylgir ekki nafn- inu. Amma þó, þetta máttu ekki segja. Jæja, jæja, á ég að halda áfram? Já, ég elska hana. Sagðist ég líka elska þessa ljós- hærðu? Nei amma, það var ekki ást. Hvað þá? Fljótfærni. Hvernig kynntist ég Önnu? Júsko... HÚN AMMA MÍN Örstutt saga eftir Valdísi Öskarsdöttur Viltu ekki heyra meira? Leyfðu mér þá að halda áfram. Ég var að fara I bæinn einn daginn. Hvaða dag? Á fimmtudaginn. Já ég veit það er laugardagur þvi ég kem bara til þfn á laugardögum. Stuttan tfma? Ég er búinn að þekkja hana I tvo daga... Já en amma. Tímarnir eru breyttir, hraðinn er orðinn svo mikill. Já já, ég veit þú varst búin að þekkja afa f fimm ár áður en hann tók f höndina á þér ... Ég get ekki haldið áfram ef þú ert alltaf að grfpa fram f fyrir mér. Eins og ég sagði, var ég á leið f bæinn með lestinni. Hún kom og settist við hliðina á mér ... Auðvitað hafði hún ekki fylgdar- konu, — þá spyr hún mig hvað klukkan sé... Víst mega stúlkur yrða á pilta af fyrra bragði. Nei það er engin ósiðsemi. Amma förum ekki að rffast við höf- um svo oft talað um þetta áður. A ég að halda áfram? Jæja, þetta varð til þess að við tókum tal saman og ég gerðist svo djarfur að biðja hana að koma með mér f bfó um kvöldið... Amma, heyrðu nú. Það er ekkert syndsamlegt við að bjóða stúlku f bfó! Já, við fórum og ég fylgdi henni heim á eftir. Síðan hitti ég hana aftur daginn eftir og hún bauð mér heim til sfn ... Auðvitað mér einum. Heldurðu að hún sé að bjóða allri fjölskyldunni? Já amma. Það er rétt hjá þér, hún hefði getað boðið þér. Ég skal biðja hana að bjóða þér í næsta skipti. Amma, má ég koma aftur á mánudags- kvöldið og tala við þig? Þakka þér fyrir. Gott kvöld amma. Nei amma, ég hef ekkert hitt hana. Já, ég er svekktur. Amma, ég sá hana reyndar f gær- morgun þegar ég var að fara f kirkju. Hún var að koma heiman frá sér með rosknum manni, og amma, hún leiddi hann. Nei ég er ekkert að gráta, mér er illt í augunum. Og — og hann kyssti hana á kinnina, svo hlógu þau. Nei, hún sá mig ekki. Amma, hvað á ég að gera? Gleyma henni. — Nei nei, ég elska hana svo heitt. Amma, hún er vfst góð. Það er ekkert að marka þó að tengdamamma þfn hafi verið vond og fláráð og þær heiti sama nafni... 'Nei nei nei. Þú ert vitlaus og vond kona. Ö amma, fyrirgefðu. Fyrirgefðu, ég meinti þetta ekki elsku amma mfn. Ég er ekki með sjálfum mér, fyrir- gefðu mér? Já amma. Ég ætla að fara núna. Má ég koma á laugardagskvöldið? Gerðu það amma? Já, ég skal hegða mér vel. Bless amma mfn. Gott kvöld, elsku amma — amma mfn, amma mfn ... Já amma. Ég er að syngja — ó amma, hún er dásamleg. Hver? Hún Anna auðvitað. Hitt hana. Já ég hef hitt hana og við höfum verið saman hvert einasta kvöld í vikunni. Við höfum farið út að borða og dansa og skemmt okkur dásamlega. Amma, hún syngur og spilar á pfanó. Já, hún syngur vel. Hún bauð mér heim til foreldra sinna. Þeim leizt bara vel á mig ... Hvaða maður? Sem Anna var með? Hún var ekki með neinum manni. Nú, — þessi á sunnudagsmorguninn. Það var pabbi hennar. Amma, hún er með fæðingarblett á vinstri öxl... Hvað segir þú? Ertu hneyksluð — af hverju? Af þvf hún sýndi mér fæðingarblett- inn? En amma, það er allt f lagi, við ætlum að gifta okkur. Ég þekki hana alveg nógu vel. Má ég koma með hana hingað og kynna hana fyrir þér? Ó amma, þakka þér fyrir. Amma hún kemur f kvöld. Hver? Nú Anna auðvitað. Amma ég ætla að laga aðeins til f kringum þig ... Jú jú. Vfst er alltaf hreint hjá þér, ég ætla aðeins. .. Allt f lagi amma. Allt f lagi, ég skal láta það vera... Heyrirðu, hún er að hringja dyrabjöllunni. Komdu Anna. Hér uppi er dálftið sem ég ætia að sýna þér... Rusl? Finnst þér óhreint hérna? Já, það mætti kannski laga til. Hvað segirðu, henda dótinu? Nei ekki myndinni. Nei ekki henda myndinni. Finnst þér myndin ekki falleg? Hver þetta er? Þetta er hún amma mfn.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.