Lesbók Morgunblaðsins - 15.05.1976, Page 6

Skopmynd af hinum trúa þjóni. sam lœtur akkert raska stundvlsinni: Lordinn
er I kapphlaupi og i einn hring eftir, þegar butlerinn hleypur upp að hliS hans
meS teiS.
JTLERINN
Hinn dæmigerði butler í hlutverki
sínu, ávalt reiðubúinn að stjana við
húsbónda sinn og herra, hvort heldur
það er að finna rétt föt fyrir hvert
tilefni eða koma í hljóðri stimamýkt
með vindlana, þegar herranum þókn-
ast.
ER AÐ SYNGJA SITT
SÍÐASTA VERS
Ég ætlaði mér að grennslast fyr-
ir um störf og stöðu einkaþjóna í
Þýzkalandi. En það var hægara
sagt en gert að hafa uppi á mönn-
um, sem höfðu einkaþjóna. Hvar
voru þeir niður komnir? Ég
þreifaði fyrir mér með því að
setja auglýsingar í nokkur dag-
blöð. Ein þeirra hljóðaði svo: „32
ára gamall yfirþjónn óskar eftir
trúnaðarstöðu. Fyrsta flokks með-
mæli. Bílpróf. Hefur starfað í
Bretlandi. Tungumálakunnátta."
Ég auglýsti í þremur útbreiddum
dagblöðum.
Ég varð talsvert upp með mér,
þegar mér bárust svörin við aug-
lýsingunum. Ég hafði aldrei áður
verið jafn eftirsóttur. Fjórir
aðalsmenn (tveir þeirra áttu
höli), þrír framkvæmdastjórar,
tveir málfærslumenn og einn
diplómat vildu ráða mig í sina
þjónustu. Alls voru það tíu
manns.
Ein var furstynja i Schwaben.
Gamli „butlerinn"* hennar hafði
verið kallaður brott úr þessum
heimi fyrir skömmu. Hún átti
höll, „búna að nútímahætti".
Furstynjan kvað starfsaðstöðu
góða, launin góð og auk þess fengi
ég eldabusku og vinnukonu mér
til aðstoðar við það að fægja
erfiða silfrið. Annar var ljós-
tækjaframleiðandi í Westfalen.
* Orð yfir butler, sem nánast
merkir einkaþjónn er ekki tíl i
islensku.
Hann bauð „íbúð með baði og
litasjónvarpi" og 1300—1500
mörk (87—100 þús. ísl. kr.) á
mánuði fyrir það að aka bíl, ganga
um beina, fægja silfur — og
bursta skó. Henri Francois-
Poncet, sendiherrasonur og fram-
kvæmdastjóri í Munchen, var
reiðubúinn að greiða góðum
butler 2—3000 mörk (135—200
þús. ísl. kr.) i mánaðarlaun. Sá
átti að aka bílnum hans og skrýð-
ast þá dimmbláum búningi og
einkennishúfu. Hann átti líka að
þjóna Poneet heima og skrýðast
þá dimmrauðum búningi og hafa
hvita glófa á höndum. Poncet tók
það fram, að sinn butler yrði að
vera reiðubúinn að vaka langt
fram á nætur, því sér dveldist
stundum í næturklúbbum. Poncet
var ekki •> höttunum eft'r Butler
vegna þess, að honum þætii það
álitsauki og ekki heldur til að
spara sér snúninga, heldur sagði
hann blátt áfram, að góð þjónusta
væri einhver mesti munaóur, sem
völ væri á.
Eflaust eru fleiri sömu skoð-
unar og Poncet. En víst er, að fáir
þyrðu að láta það uppi. Menn eru
hræddir um það, að verða kallaðir
lénsherrar eða eitthvað enn
verra. Nú eru tímar sjáifsaf-
greiðslu. Þeir, sem hafa þjóna
þegja yfir því eins og manns-
morði. Áður þótti vegsauki og
jafnvel bráðnauðsynlegt að hafa
þjónustufólk á heimilum. Nú
mælist það jafnvel illa fyrir. Það
liggur við borð, að menn feli
þjóna sína fyrir ókunnugum. Auð-
vitað hafa margir mektarmenn
þjóna. Ég get nefnt þá Oetker
súpukóng og Springer blaðakóng
til dæmis. Því miður er verra að
ná tali af þeim en sjálfum páfan-
um.
í fyrstu kann að virðast svo, að
butlerar búi við heldur ótryggar
aðstæður. Þeir semja sjálfir við
vinnuveitendur sína, hver og
einn. Þeir eru ekki í stéttarfélög-
um. Engin launþegasamtök gæta
hagsmuna þeirra; þeir eru einir á
báti og verða að bjarga sér sjálfir.
Hjá Sambandi þýzkra hótel- og
gistihúsaeigenda fékk ég þær
upplýsingar, . að einkaþjónar
kæmu aldrei þangað. Þeir færu
annað. Sömu sögu var að segja af
ráðningarskrifstofu einni, sem ég
fór á; þjónar leituðu þangað ekki.
Mér gekk betur í vinnumiðlunar-
stofunni i Ntirnberg. Þar komust
fjórir atvinnulausir þjónar á skrá
árið 1974 en tíu árið eftir. Getur
það varla talizt mikið í öllu
Vestur-Þýzkalandi. Atvinnulausir
butlerar voru engir. Þó voru
milljón manns atvinnulausir í
landinu þegar þetta var. Það er
erfitt að gera sér grein fyrir því,
hve margir þjónar eru enn starf-
andi. Þó hefur þeim stórfækkað. 1
atvinnuskránni i. Vestur-
Þýzkalandi eru taldir alls 1065
þjónar. Það var 1970 og hefur
ekki verið talið upp frá því.
Einn þeirra, sem lengi hafa
stundað þjónustu er Christian
Jiirgensen, butler Bismarcks
fursta í Friedrichsruhöll rétt utan
við Hamborg. Hann er orðinn 72
ára gamall og engan bilbug á hon-
um að finna. „Ég er enn i fullu
fjöri,“ segir hann. Jiirgensen
tekur stundum ungþjóna í læri.
En þeir endast flestir stutt i vist-
inni. Starfið reynist öðruvísi, en
þeir höfðu ímyndað sér. „Þeir
halda, að nóg sé að þjóna til borðs
tvisvar á dag og hjálpa hús-
bóndanum í frakkann. Svo geti
þeir bara ferðazt um og lifað ijúfu
lífi. Þeir nenna ekki að dýfa
hendi í kalt vatn,“ segir Júrgen-
sen og er reiður.
Hlutverk Jurgensens er marg-
þætt. Hann sér um innkaupin,
hann útvegar viðgerðarmenn, tek-
ur á móti gestum, leggur á borð og
er yfirleitt til taks hvenær, sem er
frá morgni til kvölds. „Ég þurrka
líka stundum af á frídögum
starfsfólksins,1' segir Júrgensen.
Hér áður fyrr hefðu allir sóma-
kærir butlerar sagt upp starfi ef
þeir hefðu verið beðnir að þurrka
af. En Júrgensen telur sjálfsagt
að grípa í það, þótt það sé ekki
beinlínis hans verk, heldur
„starfsfólksins". Júrgensen er
ekki einn af „starfsfólkinu".
Hann skipar æðri sess. Þjónar á
borð við Júrgensen verða ekki
metnir til fjár, enda lét hann sem
hann heyrði ekki, þegar ég spurði
um laun hans. Ég spurði þá í
sakleysi mínu hvort hann ynni 40
stundir á viku. „Ég er nú búinn
með 40 stunda vinnuvikuna á
miðvikudögum," sagði hann og
hló við. Júregnsen ræður ríkjum í
búrinu. Þar er siifrið fægt og þar
er borðbúnaðurinn geymdur. Þar
er lika símstöð heimilisins, skipti-
borð með tuttugu linum. Skipti-
borðið var það eina, sem Júrgen-
sen féll ekki fyllilega við.
Heyrðist mér á honum að sima-
varzia væri tæpast samboðin
butlerum.
Júrgensen á langan þjónustu-
feril að baki. Hann var hesta-
strákur í danska hernum, siðar
þjónaði hann þýzkum liðsforingj-
um. Hann varð líka þjónn í fanga-
búðum Bandaríkjamanna. Þegar
stríðinu lauk gekk hann i
þjónustu Platen greifa. Líf hans
hefur sem sé verið samfelld
þjónusta. Hann hefur þjónað Bis-
marck fursta í tuttugu ár. Þegar
hann byrjaði voru þeir þrír þjón-
arnir. Nú er hann einn eftir.
Spænsk stúlka er honum þó til
aðstoðar. Júrgensen ber hinn
sigilda einkennisbúning butlera í
starfinu;’ það eru svört jakkaföt,
svart bindi og hvít skyrta. I sög-
um ganga butlerar alltaf „sett-
lega" og „jöfnum skrefum".
Júrgensen er þó ekki svo form-
fastur. Hann getur tekið til fót-
anna, þegar svo ber undir. Að
öðru leyti er hann nákvæmlega
eins og butlerar gerast beztir i
sögum. Bilstjóri Bismarcks fursta
kvaðst þess fullviss, að Júrgensen
©