Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1976, Blaðsíða 7

Eftir Jens
Kruuse
henni margt verða fyrirgefið, seg-
ir Drottinn. En hún trúði, í
blindjii og brjálæði, á hið versta
og ómannúðlegasta, sem Ijirzt hef-
ur á þessari jörð. Er trú hennar
fyrirgefanleg? Svar mitt er já, því
að það er ekkert til í þessum
heimi, sem ekki er hægt að fyrir-
gefa þeim, sem Sören Kirkegaard
kallaði ,,hjartahreina“.
Ég fór i gönguferð um skóginn
nálægt bústað minum. Nú fer að
styttast, þangað til við getum far-
ið að leita að fyrstu anemónunum
bak við grjótgarðinn.
Vorið er í nánd.
Og þarna sá ég bæklaðan mann
kom lika. Stafirnir hans tveir
héldu uppi lemstruðum líkama
hans, eins og hann væri klukka i
spænskum turni.
— Jens, sagði hann. Rödd hans
var rám. En ég þekkti hana aftur,
rödd félaga mins frá nóttum í ótta
við þýzkar handsprengjur en
mest við handtöku og fangelsi.
Ég flýði.
Hann var handtekinn.
Nú er hann leifar af manni ...
— Jens, það sem við trúðum á á
sinum tíma ...
— Ég trúði ekki á neitt. Ég
sagði það við þig æ ofan i æ og við
hina félagana lika. Þetta voru
mestu skítverk, sem við vorum að
gera. Heimurinn vill ekki verða
betri (rödd min varð hrjúf og
köld milli naktra trjáa skógar-
ins), við skulum ekki ímynda okk-
ur það. Var það kannski ekki það,
sem ég alltaf sagði?
Hann kinkaði kolli án þess að
segja neitt.
Hrokafull reiði mín breyttist í
blygðun. Það var hann, sem hafði
orðið að gjalda fyrir þá trú, sem
enginn hefði átt að bera í brjósti
— nokkru sinni.
Við hittumst aftur einn daginn
einn góðan veðurdag. Það var
ánægjulegt, hlýlegt og innilegt
En ég hafði þó enn ekki náð mé
eftir áfallið. Og nú veit ég, hva
það er, sem heimurinn þjáist af:
Það er trú.
Ekki bara trú á Hitler, heldur
einnig trú á Mao, Lenin, Stalin,
Odu Smith, ísbjörn, Hómer,
Shakespear, Ibsen, veðbréf ...
allt er það trú á hluti, menn,
hugmyndafræði.
Að bíða vorsins, eftir fyrstu
anemónunum, að sjá hina svörtu
mold, veruleika, veruleika.
Það er sannleikur.
Þegar ég held þvi fram, að
þannig sé því varið, þá býst ég við
ærinni örvilnan meðal þeirra,
sem sælir eru i trú sinni og verða
á djarfmannlegri göngu, daginn
sem veruleikinn dregur þá uppi.
Séra X., það er hægt að biðja
fyrir öllum, líka fyrir drottning-
um, kóngum og Palme, gerðu það
bara, já og líka fyrir mér, hjálp-
aðu vantrú minni.
Himnaförin — (Mynd eftir Gustave Doré)
Guðspjall
vantrúarinnar
Það er 28. apríl 1945. Möðir er
að skrifa elzta syni sfnum. Hún
hefur ekki hugmynd um, hvort
bréfið muni komast út úr hinum
svarta kjallara, þar sem hún býr
og brjálæði ríkir, rotið og fúið, og
þaðan af síður, hvort það siðan
eigi eftir að komast í hendur son-
ar hennar.
Hún á sex börn önnur. Eftir
nokkrar stundir ætlar hún að
drepa þau á eitri. Hún og maður
hennar ætla síðan að ganga upp„
nokkrar steinsteyptar tröppui^g
deyja.
Hún heitir Magda Göbbels.
Eftir stutta stund murí' Hitler
deyja, og Rússarnir æða niður i
byrgi foringjans. Martröð mun
ljúka. Ódæma illska, yfirþyrm-
andi vitfirring mun nema staðar.
En í bréfinu standa setningar
eins og þessar:
„Okkar dýrðlega hugsjón er lið-
in undir lok og með henni allt,
sem ég hef vitað fagurt, aðdáun-
arvert og gott alla mína ævi. Sá
heimur, sem kemur eftir foringj-
ann og þjóðernisjafnaðarstefn-
una, verður ekki þess virði að lifa
í honum.
Við eigum nú aðeins eitt mark-
mið: Tryggð við foringjann til
dauðans. Það er náð örlaganna,
sem við aldrei þorðum að eiga von
á, að við skulum fá að deyja með
honum . . .“
Nokkrir nýnasistar héldu af-
mælisdag Hitlers hátíðlegan i
Suður-Slésvík, á gamalli danskri
grund, og þeir fengu eins konar
kjötbollui*, sem skreyttar voru
hakakrossinum i mayonnaise.
Trúin lifir í loftlausu neðan-
jarðarbyrginu, þar sem dauðinn
einn á sér framtíð, — þar sem
drunur rússneskra fallbyssna
kveða við, þar sem ótti og skelf-
ing, hin algera geðveiki ríkir, og
trúin lifir i gómsætu mayonnaise.
Undarlegt fyrirbæri er hún
þessi trú. (Menn vilja ef til vill
gera athugasemdir við bréf
Magda Göbbels, þar sem allar að-
stæður hafi verið svo einstæðar,
þegar það var skrifað, og að taka
beri tillit til hinnar óhemjulegu
ástar, sem hún hafi borið til Göbb-
els og Hitlers, en það verður ekki
borið á móti því, að það er vitnis-
burður um trú á illa hugsjón, trú
á helvíti, hreina trú.)
Hver treystir sér til að neita
því, að það hafi verið einlægni og
göfgi í hinni hræðilegu trú á
mannvonzku, vitfirringu og eyði-
leggingu, sem Magda Göbbels lét i
ljós?
Nú á dögum er það i tizku að
kalla slíka trú vísindi, til dæmis
díalektískan marxisma. Það er til
fjöldi ungs fólks, sem er trúin á
Marx, Lenin, Mao o.s.frv. alveg
eins heilög, hrein og sterk og trú
Magda Göbbels á siðustu stundum
hennar, — en það vill helzt kalla
þessa trú visindi.
Víst er það satt og rétt, að hin
marxistíska skilgreining, það er
að segja sú, sem Karl Marx lagði
fram i ,,Auðmagninu“, er framúr-
skarandi gagnrýni á kapitalism-
ann, auðvaldið. En alltof margir
gleyma þvi, að Marx krafðist þess
í heimspeki sinni, að kenning ætti
að sanna gildi sitt í framkvæmd.
Og það hefur hans eigin kenn-
ing aldrei gert. Marxismi i fram-
kvæmd hefur aðeins sýnt eymd og
kúgun — og það þrátt fyrir það að
Hitler — átti hann að verða staðgengill guðs?
gagnrýni læriföðurins á kapital-
ismann hafi verið nógu góð,
skarpleg, spakleg og markviss.
Við vorum þrír saman og rædd-
um einmitt um þetta meðal ann-
ars, og við vorum eiginlega alveg
á sama máli, sem ef til vill byggð-
ist á því frjálslyndi, hreinskilni
þeirri og þeim vilja til að hlusta á
röksemdir annarra, sem ekki er
einkennandi fyrir unga kommún-
ista til dæmis.
En vera má, að hinn góði andi i
samræðum okkar hafi byggzt á
þeirri staðreynd, að við værum í
raun og veru sammála. Því að það
er, hversu fast sem maður kveður
að orði, ekki til neitt auðveidara
en að verða sammála þeim, sem
maður var sammála fyrir.
Svo var það daginn eftir. Ég las
í blöðunum um prest, sem sagði
sig úr dönsku þjóðkirkjunni, af
því að það var verið að biðja fyrir
konungsfjölskyldunni og ríkis-
stjórninni.
Á hvað trúir slíkur maður?
Varla á Guð, sem allir geta leitað
til i bæn til dæmis fyrir stórsynd-
ugum afbrotamönnum, en
kannski öllu heldur á sinn eiginn
hégómaskap, marxisma sinn eða
hugmyndafræðina sina?
Trú er ólögulegur og vonlaus
hlutur, þegar á að nota hana til
einhvers, hún er voldugasta drif-
fjöður, sem til er, menn öðlast
ótrúlegan kraft af henni — og
vanmátt að sama skapi.
Það var þess vegna, sem ég byrj-
aði á því að segja frá vesalings
afvegaleiddu Magda Göbbels.
Hún var trúuð, og þess vegna skal