Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1976, Blaðsíða 14

Fyrir daga hestvafina or bíla
var farið nokkru norðar yfir
Hellisheiði en nú er. Farið var
frá Kolviðarhóli, sem var ániní>-
arstaður ferðamanna eftir að
kom fram á 19. öld, upp Hellis-
skarð op síðan nokkurn veftinn
beint austur heiðina. Glöftst má
sjá vörðurnar á þessari leið os
borphlaðið sæluhús, Hellukof-
inn, stendur enn vestanvert við
miðja heiði. Þar pátu menn leit-
að skjóls í hrakviðrum, sem
ekki var vanþörf á því að marg-
ir hafa orðið úti á Hellisheiði
þótt ekki sé lanpur vegur milli
byggða.
En það sem sérkennilegast er
á þessari leið er gamli vegur-
inn, troðin hestaslóð í hrauninu
þvert yfir heiðina. Þessi slóð
hlykkjast milli varðanna, ýmist
fyrir sunnan þær eða norðan og
er harla einkennilegt að sjá,
hvernig hestahófarnir hafa
sporað djúpan veg í hraun-
klappirnar. Þar er greinilegt,
að hestarnir hafa alla tíð fetað
sömu slóðina, gengið hver á eft-
ir öðrum í lest og eftirtektar-
verðast er, hve rákin er djúp,
sem hófarnir hafa markað i
hraunið. Það er enn einkenni-
legra þegar það er haft i huga,
að á fyrstu öldum islandsbyggð-
ar munu hestar hafa verið
ójárnaðir. Skeifna er ekki getið
fyrr en kemur fram á miðaldir
og það hefur því tekið alilangan
tíma að sporast niður í hrauni,
en sums staðar nemur dýpt
sporsins 5—10 sentimetrum.
Þetta eru minjar um lestirn-
ar, sem fóru hér um haust og
vor, í kauptíðinni. Bændur fóru
með innlegg sitt, ullarvöru og
aðra búsframleiðslu, til inn-
leggs í verzlanir og tóku i stað-
inn út kornmat og annað það,
sem heimilin þörfnuðust og
ekki varð framleitt heima. Allt
var þetta flutt á klökkum, því
að kerrur og vagnar þekktust
ekki fyrr en seint, enda vegir
engir fyrr en tók að nálgast
síðustu aldamót.
Vilji menn skoða þennan
forna stíg yfir Hellisheiði er
hægast að stanza þar sem há-
spennulínan fer yfir þjóðveg-
inn. Þar sjást vörðurnar mjög
vel, allar í röð, og sæluhúsið ber
við himin í vestri. Skammt
sunnan við vörðurnar, beggja
vegna vegarins, er hestaslóðin
mjög greinileg og ættu menn
ekki að þurfa lengi að leita.
Þessar minjar eru nú friðlýstar
allar, enda ætti þeim ekki að
vera nein veruleg hætta búin.
Víðar sjást slíkar hestagötur
sporaðar í klappir, en líklegast
óvíða svo greinilega sem hér á
Hellisheiði. Hér var líka ein
aðalþjóðleiðin fyrrum og bænd-
ur úr stórum héruðum sóttu
verzlun til Reykjavíkur, þótt
Eyrarbakkaverzlunin hefði líka
gríðarlega mikla þýðingu fyrir
austursveitirnar.
Vísa eftir
Pöl Ölafs-
son, sköld
A tímabili nteðan Páll Olafs-
son hjó á Ilallfreðarstöðuni,
verzluðu Héraðsmenn á
Vopnafirði og þar á meðal
Páll.
Ekki mun reikningur hans
alltaf ltafa verið á sléttu, því
hann var meira skáld en hú-
maður.
Samt ntun Páli hafa liðist að
skulda meira en bænduin
almennt, því hann var stærri í
sniðum bæði hvað snerti ætt
og embættisstörf. I kaup-
staðarferðum gisti hann hjá
kaupmanninunt og sjálfsagt
veriö veitt með ágætum. Það
var í einni kaupstaöarferð að
Páll bað kaupmann að lána sér
eitthvað til að líta í áður en
hann sofnaði. Kom þá kaup-
ntaður með einhvern kladda
þar sem meðal annars var
reikningur Páls. Sagt er að
Páll yrði fár við er hann las
reikning sinn.
Til er vísa eftir Pál um kaup-
mann þennan sem ekki bendir
til djúprar vináttu, þó ekki
skammarvísa, heldur ort í
gamans hálfkæringi. 1 einni
slfkri kaupstaðarferð hitti
hann tvo hændur úr Vopna-
firði. Annar þessara nianna
hét Friðrik og bjó á Eyvindar-
stöðum, en hinn Jón og var
bóndi í Böðvarsdal. Sjálfsagt
hefur Páll þekkt báða þessa
ntenn. Ekki mun eftirfarandi
vfsa kveðin í reiði, því Páll gat
ekki ort reiður svo skáld-
skapur gæti heitið; þó mun
hún ekki með öllu meinlaus.
Ilann var oft fijótur til cf
eitthvað bar á milli og vandaði
þá lítt kveðjurnar.
Ekki veit ég til að vfsa þessi
hana hér.
Bóndinn Jón í Böðvarsdal,
besta mann ég halda skal
og allt hans fólk.
En náungi hans Friðrik fer
fyrr en varir, trúðu mér,
til anskotans...
II.P.
Frö moröi
Ásbjarnar í
Ragnarsdal
Önundur hét maður ein-
hleypur, ættaður úr Stranda-
sýslu. Ilann var allmikill fyrir
sér og illa lyntur. Önundur
hljóp um fjörður og kont niður
á Geirseyri.
Þar bjó þá maður Þorbjörn að
nafni og kallaður gamli. Vel
var hann fjáreiandi, en sagður
ódæll og illur viðskiptis. Ön-
undur fór í vist hjá Þorbirni.
Asbjörn hét maöur og bjó f
Ragnarsdal, fátækur og hafði
ómegö ntikla. Ilann var frændi
Einars á Vatnseyri, ntanns
Krfstínar.
Það var eitt haust að Þorgeir
á Geirseyri vantaði dilka af
Ragnardalshlíð, sem hann
kvað vera stolna frá sér og
mundi Asbjörn þetta gert
hafa. Kvað hann illt að hafa
slfka öreigi f nágrenni. Aðrir
töldu þetta lygar einar, að ána
vantaði. Það var siður Einars á
Vatnseyri að gefa frænda
sfnum matarbyrði fyrir hverja
hátíð og bar Asbjörn þetta
undir fötlum sem kallað var.
Asbjörn var ntaður gildur
fyrir sér. Nú var það um vetur-
inn að Asbjörn gekk til Vatns-
eyrar og gaf Einar honum
byrði sem vant var og sneri
Asbjörn við það heimleiðis á
Þorláksmessu fyrir jól. Hann
Framhald á bls. 16
sé til á prenti og því set ég
SIG. E. HALLING
Gardur
Ég þekki þann garð
þar sem hvítar rósir blómstra
og hvitir krossar vaxa villt,
döggvaðir af tárum tunglsins
er berast með straum ánna til strandar;
Ég þekki þann garð.
Ég þekki þá stund
þegar syfjuð sólin hnígur til viðar,
leggur höfuð sitt á gullsvæfil
i snjókrýndum beð;
Ég þekki þá stund.
Og ég þekki þá ást
sem syngur núna fyrir mig.
Gegnum gárurnar.
Eins og töfradís — sem leikur á
stjörnurnar þegar þær falla og fljóta
til strandar.
Ég þekki þá ást.
Þýðandi,- ÁRNI BLANDON EINARSSON
Gamli vegurinn yfir Hellisheiði.