Lesbók Morgunblaðsins - 11.07.1976, Page 13

r
hvessti á hann augun og rétti hon-
um höndina í kveðjuskyni. For-
setinn komst mjög við. Hann sner-
ist á hæli og gekk út um hliðið.
Svo heyrðust vélardrunur og bíla-
lest forsetans ók á brott. Kennedy
gamli stóð teinréttur á sama stað
og starði fram fyrir sig þangað,
sem sonur hans hafði verið. Svo
settist hann seinlega í hjólastól-
inn og ók hægt út í garðinn."
Það var ekki hægt að skera í
þær heilastöðvar Joe, sem mest
höfðu skemmzt. Eina vonin var í
reglulegum æfingum i langan
tíma. Það var Joe þvert um geð.
Hann var ákafamaður. Hann
hafði lfka verið kjarkmaður alla
tíð, en nú kom það stundum fyrir,
að hann bugaðist og tárin runnu
niður kinnar hans. Það var hræði-
Ieg sjón. Og framfarirnar urðu
ákaflega hægar. Talfærin styrkt-
ust örlítið, en ekki meira en svo,
að þau fáu orð, sem Joe tókst að
stynja upp voru iliskiljanleg og
hætti hann fljótlega að reyna að
segja annað en já og nei. En
heilsa hans í heild batnaði dálítið
er tímar liðu fram og hann fór að
geta tekið nokkurn þátt í daglegu
lífi á heimilinu. Hann snæddi
með okkur hinum og fylgdist með
samræðum okkar. Hann gaf skoð-
anir sfnar aðallega til kynna með
höfuðhreyfingum og augunum.
Þegar Joe var orðinn sæmilega
frískur var það eitt sinn að okkur
var boðið til kvöldverðar með
Herbert Hoover, fyrrum Banda-
rikjaforseta. Þeir Joe voru gamlir
góðkunningjar, enda þótt þeir
hefðu verið andstæðingar i stjórn-
málum. Hoover var sjálfur farinn
að heilsu. Fylgdi hjúkrunarkona
honum hvert fótmál og var hon-
um til aðstoðar, enda þurfti hann
mjög hjálpar við. Hann var orðinn
heyrnarlaus. Joe var mállaus.
Fundir þeirra urðu því æði dapur-
legir. Þeir urðu að láta sér nægja
að horfast á. Við og við felldu þeir
tár, þótt þeir reyndu að herða
hugann sem mest þeir máttu.
Þegar við vorum i New York
sóttum við bæði leikhús og tón-
leikasali eins og forðum daga. Joe
fór jafnvel endrum og eins til
skrifstofu sinnar og ræddi við
Smith, tengdason okkar, sem sá
þá orðið um viðskipti fjölskyld-
unnar. Stundum fórum við til
Washington og dvöldum þá smá-
tíma í Hvíta húsinu. Jack hafði
ævinlega tíma aflögu fyrir föður
sinn nokkrum sinnum á dag,
ræddi stjórnmálin við hann og
leitaði ráða hans.
Haustið 1962 var Teddy kosinn
öldungadeildarþingmaður. Hann
hringdi i föður sinn, þegar ljóst
var um úrslit kosninganna. Joe
varð að sjálfsögðu mjög glaður við
þessi tíðindi. Ekki alls fyrir löngu
rakst ég á gamalt tímaritshefti
með viðtali við Joe. Heftið er frá
1957. Þar spáir Joe því, að ein-
hvern tíma verði einn sonur sinn
forseti, annar dómsmálaráðherra
og sá þriðji öldungadeildarþing-
maður — allir samtimis. Nú var
þetta komið fram.
Nú fór í hönd mikil hamingju-
tið. Að vísu vörpuðu veikindi Joe
nokkrum skugga á hana, en bæði
var hann orðinn heldur frískari
en áður og svo var nú léttara yfir
honum, er sonum okkar gekk svo
vel, sem raun bar vitni. Þá voru
börn hans, tengdabörn og barna-
börn mjög elsk að honum og voru
hjá honum löngum. Stundum kom
Jack i heimsókn og það voru auð-
vitað sérstakar ánægjustundir.
Hann kom oftast í þyrlu og voru
margir leyniþjónustumenn í för
með honum. Við söfnuðumst sam-
an úti sem heima vorum, þegar
von var á þyrlunni og var það oft
álitlegur höpur. Þegar Jack birt-
ist þusti liðið á móti honum fagn-
andi. Forsetasnekkjan lá oft úti
fyrir Hyannis Port þessi sumur og
þegar Jack kom i heimsókn fórum
við í skemmtisiglingar á snekkj-
unni. Svo var rabbað saman eða
leikið golf og tennis. Á mánudags-
morgun hélt Jack svo aftur til
Washington, því hann gat aldrei
verið hjá okkur nema um eina
helgi í hvert sinn. En þeim mun
meiri fagnaðarfundir urðu.ÞegaK
hann kom.
Seinast kom Jack í heimsókn
seint í október 1963. Þegar hann
fór aftur til Washington á mánu-
dagsmorgun var faðir hans kom-
inn út á dyrapall að kveðja hann.
Jack minntist við hann og gekk
siðan í átt til þyrlunnar. Er hann
var kominn nokkra metra snerist
hann á hæli allt í einu, leit til
föður sfns gekk aftur til hans og
kvaddi hann öðru sinni. Það var
engu likara en Jack óraði fyrir
því, að þeir hittust ekki aftur. Sú
varð líka raunin.
Jack átti fyrir höndum að fara
til Dallas upp úr miðjum nóvem-
ber þetta ár en ætlaði að koma við
hjá okkur á heimleiðinni þaðan.
Ég man vel eftir föstudeginum 22.
nóvember. Þetta virtist ætla að
verða ágætur haustdagur. Við Joe
fórum i ökuferð fyrir hádegið.
Eftir hádegið fékk Joe sér blund.
Eg var hálfþreytt sjálf, svo að ég
lagði mig líka en sofnaði þó ekki.
Mikill hávaði heyrðist úr útvarpi í
herbergi Ann frænku minnar, og
fór ég fram og bað hana að lækka
í þvi eða slökkva á því. Ann
sagðist þá hafa hækkað í útvarp-
inu af þvi að ein vinnukonan
hefði sagt sér, að frétt hefði kom-
ið um skotárás á forsetann. Es
varð að sjálfsögðu strax hrædd
um Jack. En svo komst ég á þá
skoðun, að ekkert alvarlegt hefði
komið fyrir hann. Hann hefði
kannski særzt eitthvað, en það
gæti varla verið stórhættulegt.
Auðvitað kærði ég mig ekki um
þá tilhugsun, að Jack væri í
lífshættu. En einnig var ég löngu
orðin vön því að láta litið á því
bera þótt mér yrði mikið um
eitthvað. Ég hafði alltaf haldið, að
ef ég Iéti bugast þá mundu allir
aðrir í fjölskyldunni bugast. Ég
yrði þvi að bera mig vel, hvað sem
á dyndi. Þetta hafði mér alltaf
tekizt fram að þessu og mér tókst
það einnig þá. Af þessum
ástæðum hélt ég ró minni enn um
sinn. Ég fór aftur inn til min og
hugsaði sífellt með sjalfri mér, að
Jack væri áreiðanlega úr allri
hættu.
Að stundu liðinni fór ég aftur
fram og komst þá að því, að líðan
Jacks hefði versnað. Þá fór að
fara um mig. Samt gat ég ekki
hugsað þessa hugsun til enda. En
svo hringdi Bobby frá Washing-
ton og sagði, að Jack væri ekki
hugað líf. Og að stundu liðinni
kom útvarpsfregn um lát Jacks.
Það var gamail vani okkar að
segja aldrei sorgarfregnir að degi
eða kvöldi til en láta þær heldur
bíða næsta morguns, því annars
héldu þær vöku fyrir mönnum og
það gerði einungis illt verra. Ég
ákvað því að láta Joe ekki vita um
lát Jacks fyrr en morguninn eftir.
Ég fékk heimilisfólk allt í þetta
samsæri með mér. Að sjálfsögðu
var mjög dauft yfir öllum. Við
vorum sannast sagna gráti næst
allan þennan dag. En við reynd-
um að herða upp hugann. öðru-
vísi hefðum við ekki getað leynt
Joe því, sem gerzt hafði. Við urð-
um að taka til ýmissa ráða. Joe
hafði fyrir sið að horfa á sjón-
varpið er hann vaknaði af mið-
degisblundinum. En stundum
horfði hann á kvikmyndir í litlum
sal niðri í kjallara. 1 fyrstu tókst
okkur að telja hann á það að sjá
kvikmynd í þetta sinn. En hann
varð brátt leiður á henni og vildi
fara upp og horfa á sjónvarpið.
Við tókum það þá til bragðs að
taka öll sjónvarpstækin úr sam-
bandi. Sættist Joe loks á þá skýr-
ingu, að þau hefðu bilað öll í einu
og fór hann að blaða i tímarits-
hefti. Við vorum svo að koma inn
til hans við og við og spjalla við
hann, til þess að dreifa huga hans.
Eftir kvöldmat sátum við öll hjá
honum stundarkorn áður en hann
sofnaði. Morguninn eftir fór ég til
messu. Ég hafði beðið prestinn
kvöldinu áður að syngja messu
fyrir Jack. Fréttamenn og ljós-
myndarar höfðu flykkzt að, en ég
sinnti þeim ekkert. Þegar heim
kom fóru þau Ted og Eunice,
læknir og hjúkrunarkona upp til
Joe og Ted flutti honum tíðindin.
Að því er þau sögðu mér tók hann
fregnunum af stillingu og virtist
þeim jafnvel sem hann vildi hug-
hreysta þau. Honum var svo gefið
svefnlyf og sofnaði hann bratt.
Lát Jacks varpaði löngum
skugga yfir líf okkar. E- 'ð
reyndum að lifa því áfraði eins og
ekkert hefði i skorizt. Ég reytidi
að hugsa sem minnzt um fortið-
ina. Ég drap timann með ýmsum
ráðum. Ég hélt stöðugt áfram að
læra frönsku, þótt mér fyndist
það stundum til lítils. Ég las líka
mikið um listir. Við fórum oft í
heimsóknir í nágrennið. Alltaf
vorum við að hitta vini Jacks og
það leiddi auðvitað hugann að
honum. Var stundum hálfdapur-
legt í þessum samkvæmum.
í júní 1964 lenti Ted í flugslysi
og var stórmildi, að hann skyldi
komast lífs af. Skömmu síðar
hringdi Johnson forseti og kona
hans í okkur og vottuöu þau okk-
ur samúð sína. Þau höfðu auðsýnt
okkur mikla velvild og hlýju allt
frá því, að Jack dó. Þótti okkur
öllum vænt um það, og ekki sízt
Joe.
Þetta sumar var mikið rót á
Bobby. Hann vildi auðvitað, að
Johnson forseti útnefndi hann
varaforsetaefni sitt fyrir næstu
kosningar, en það varð brátt ljóst,
að Johnson hugðist annað fyrir.
Þetta urðu Bobby að sjálfsögðu
nokkur vonbrigði. En ég gat ekki
áfellzt Johnson. Hann hafði
reynzt okkur mjög vel. Og þetta
voru honum og konu hans erfiðir
timar. Ég skildi aðstöðu hans vel.
Margir fyrrverandi samstarfs-
menn Jacks voru andvígir John-
son. Það var honum nauðsyn að
öðlast sjálfstæði i starfi.
Bobbý ákvað loks að bjóða sig
fram til öldungadeildarinnar fyr-
ir New Yorkriki. Bobby hafði
aldrei verið í framboði áður. Og
kosningabarátta átti ekki sérlega
vel við hann. Hann átti líka inargt
ólært í því efni, enda gekk hann
ekki á hólminn með alglöðu geði.
Ég tók þátt i þessari kosningabar-
áttu eins og þeim fyrri. Við kom-
um oftast fram saman. Það var
nauðsynlegt, vegna þess, að það,
sem New Yorkbúar höfðu helzt á
móti Bobby var það, að hann var
ekki heimamaður í New York. Við
höfðum því þann háttinn á, að
Bobby hélt ræðu fyrst en síðan
gekk ég fram og skýrði áheyrend-
urn frá þvi, að við hefðum búið í
New York þar til Bobby var 14
ára gamall og átt þar annað heim-
ili alltaf upp frá því. Þetta reynd-
ist nóg. Bobby vann kosningarnar
með 700 þúsund atkvæða mun.
Það voru því tveir synir okkar Joe
viðstaddir þingsetninguna í jan-
úar 1965.
Næstu þrjú árin urðu ýmsir af-
drifaríkir atburðir í lífi okkar.
Joe fór litið fram. Hann var þó
alltaf allfrískur í anda. Þegar
Bobby ákvað að bjóða sig fram til
forsetaembættisins 1968 var Joe á
móti því, en hann var þannig á sig
kominn, að hann gat ekki skýrt
frá ástæðunum fyrir þessari and-
úð sinni. Bobby gaf því kost á sér.
Ég var fyrir mitt leyti ekki sér-
lega hrifin af þvi. Mér fannst
Bobby ekkert liggja á. Hann var
aðeins 43 ára þegar hér var komið
sögu. En hann var ákveðinn i ætl-
un sinni. Það var því um ekkert
annað að ræða. Og enn lagði ég
land undir fót og skýrði það fyrir
landsmönnum, hvers vegna mér
fyndist sonur minn einkar efni-
legur forseti. Ég var orðin 77 ára,
þegar þetta var, og ég varð þess
vör að mörgum fannst furðulegt.
að ég skyldi vera að þessu brölti.
En mér fannst það ofur eðlilegt.
Ég var orðin gamal-vön kosning-
um.
Við Bobby vorum sjaldan sam-
tímis á sama stað í þessari bar-
áttu. Hann var orðinn þaulvanur
ræðumaður og fólk dreif að
hvaðanæva til að heyra mál hans.
Sjálf átti ég alltaf álitlegan áheyr-
endahóp vísan. Okkur fannst því
viturlegast að skipta liði. Ég gaf
honum aðeins fáein góð ráð, en
annars spjaraði hann sig sjálfur.
í miðri þessari kosningaherferð
varð mér á dálítil skyssa. Bobby
hafði borið sigur úr býtum og
blaðamenn höfðu náttúrulega við-
töl við mig. Einn þeirra hafði orð
á þvi, að kosningaherferðin hefði
kostað mikið fé og væri gott til
þess að vita, að við hefðum efni á
þessu. Það fauk eitthvað i mig og
ég sagði sem svo, að við ættum þá
peninga, sém við eyddum og
mættum verja þeim eins og við
vildum. Þetta var svo tiundað
vandlega i öllum fjölmiðlum og
þótti bera vott um ekki litinn
hroka. Eg hafði reyndar bætt því
Sjá nœstu I
síðu
®