Lesbók Morgunblaðsins - 25.07.1976, Qupperneq 6

Ur endurminningum kvikmyndaleikkonunnar Lilli Palmer
Það var vitlaust veður, þegar ég
fór með ferjunni yfir Ermarsund.
Hún var óratíma á leiðinni. Fjall-
háar öldur fleygðu henni til og
frá. Ég lá fyrir allan tímann, og
gat mig hvergi hrært. Ég var að-
framkomin af sjóveiki.
Ég var svo vesöl, þegar ég kom f
land, að ég komst með naumind-
um upp í lestina. Ég var góða
stund að jafna mig. Svo fór ég að
hugsa um framtíðina. Ég átti 34
pund, hafði búsetuleyfi og sfðast
en ekki sízt hafði ég í fórum mín-
um nafnspjald, sem ég batt mikl-
ar vonir við. Á því stóð þetta:
Alexander Korda, Davisstræti 36,
London W.l.
Lestin rann inn á Viktoríustöð-
ina og stanzaði svo snögglega, að
það varð mér um megn og ég seldi
upp. Ég beið smástund inni í stöð-
inni meðan ég var að jafna mig,
en gekk svo út og leit í kringum
mig. Ég hélt, að þetta hlyti að
vera mesti óveðursdagur í manna
minnum. Það var ofsarok og regn-
ið lamdi stéttir og stræti. Mér
varð ljóst, að nú borgaði sig ekki
að spara; ég varð að ná i leigubil.
Ferðinni var heitið til gistihúss í
Paddington. Gistihús þetta átti
þýzk kona, Lo Hardy, gömul kvik-
myndastjarna úr þöglu myndun-
um. Á árunum fyrir strið fengu
þarna inni ótaldir fátækir Þjóð-
verjar, sem flúið höfðu að heiman
undan nazistum.
Leigubíllinn stritaði gegn
storminum af mikilli seiglu og
loks nam hann staðar fyrir
framan ljótan, gamlan kumbalda í
langri húsaröð. Hús þessi voru öli
eins. Ég rogaðist með ferðatösk-
una mina upp tröppurnar. Ég var
lengi að leita að dyrabjöllu. Var
ég orðin holdvot, þegar dyrnar
opnuðust allt í einu og smávaxin,
ljóshærð kona birtist í gættinni.
Hún leit á mig stórum augum og
sagði á þýzku: „Hamingjan góða!
Við vorum alveg orðin vonlaus
um þig, barnið gott!“ Þetta var Lo
Hardy.
Segir nú ekki af mér fyrr en
morguninn eftir. Ég var snemma
á fótum, fór niður, gekk hiklaus-
um skrefum að símanum, tók upp
tólið og valdi númerið, sem stóð á
nafnspjaldinu góða. Einkaritari
Korda varð fyrir svörum. Ég
flutti smátölu, sem ég hafði i huga
og stafaði nafnið mitt skýrt og
©
greinilega.'Einkaritarinn bað mig
biða andartak. Ég beið og beið
lengi. Mér var hætt að lítast á
blikuna. Ég sá í anda bílferðina i
ofviðrinu um kvöldið áður og
dimmar hugsanir sóttu að mér.
Kannski Korda væri ekki við.
Kannski hann væri búinn að ráða
aðra í minn stað. Kannski var
hann búinn að steingleyma mér.
Ég var farin að skjálfa á beinun-
um og litaðist um eftir stól. Þá
kom einkaritarinn aftur í símann.
Orð hennar hljómuðu sem engla-
söngur f eyrum mér. „Já, ungfrú
Palmer, hr. Korda býður yður vel-
komna til London. í næstu viku
verða teknar prófmyndir. Það
kemur bíll frá kvikmyndaverinu
og sækir yður. Ég tala við yður
aftur, þegar þar að kemur.“
Ég staulaðist inn i herbergið
mitt og hneig hálfsnöktandi niður
á rúmið. Ég hafði óttazt um afdrif
mín í London. En nú virtist allt
ætla að ganga að óskum. Hér voru
menn góðir og hjálpsamir! Ég var
ekki í neinum vafa um það, að ég
mundi vinna hug og hjörtu
Lundúnarbúa, samstundis og ég
fengi að spreyta mig!
Ég hafði reynt fyrir mér f París
áður en ég kom til London. En
þýzkir Gyðingar áttu erfitt
uppdráttar þar. Ég hafði vænzt
þess að hljóta skjótan frama í
frönskum leikhúsum; þeir draum-
ar höfðu auóvitað ekki rætzt. Ég
bjó við stöðuga óvissu um at-
vinnuleyfið mitt og hafði sífelld-
ar áhyggjur. Ég var svo illa stödd,
að ég varð að fara að syngja og
dansa í næturklúbbum til þess að
hafa í mig og á. Sumir þeir nætur-
klúbbar voru vafasamir í meira
lagi. Allt þetta dró úr mér kjark
og þar kom, að ég gafst upp.
En í París kynntist ég Korda.
Hann hafði lofað að prófa mig, ef
ég kæmi til London og fengið mér
nafnspjald sitt, svo að ég gæti
haft uppi á sér. Ég gætti nafn-
spjaldsins eins og sjáaldurs auga
míns. Ég hafði ekkert atvinnu-
leyfi og vegabréfsáritun mín gilti
aðeins i smátíma. En ég var þess
samt fullviss, að það mundi ræt-
ast úr fyrir mér í London.
Sjálfstraust mitt var orðið þó
nokkurt, þegar bíllinn frá kvik-
myndaverinu kom loksins.
Ég hafði aldrei komið i kvik-
myndaver fyrr. Þetta var stórt
skýli og var hálf rokkið þar inni.
Ég var förðuð í flýti og mér sagt
að bfða. Það var verið að prófa
aðra stúlku og ég fylgdist með
frammistöðu hennar. Þetta var
falleg stúlka, með langan, grann-
an háls, dökkt hár og ljósgræn
augu. Strákur stóð fyrir framan
myndavélina og hélt uppi
spjaldi. Á þvf stóð nafn stúlk-
unnar: Vivien Leigh. Hún gerði
ekki annað en velta vöngum fyrir
framan myndavélina, en hún
gerði það svo skemmtilega, að það
hlaut að vekja athygli. Þessu fór
fram nokkra stund, en svo
kinkaði hún kolli til viðstaddra og
hvarf af sviðinu.
Nú var komið að mér. Lítill
maður með oddmjótt nef og smá
augu kom til mín. Hann var halt-
ur og gekk við staf.
„Þú veizt væntanlega, hvað þú
átt að gera?“ spurði hann.
„Nei,“ sagði ég. „Ég hef aldrei
komið í kvikmyndaver áður.“
„Ja, hérna,“ sagði hann. Hann
gekk nær og virti mig betur fyrir
sér. Svo sagði hann: „Hvað viltu
helzt gera? Viltu standa kyrr og
hreyfa aðeins höfuðið eða viltu
fara með kvæði...?“
„Ég vil fara með einræðurnar
úr Heilagri Jóhönnu,“ sagði ég
einarðlega.
„Allt í lagi,“ sagði litli maður-
inn og fór að mæla ljósið.
Það kom á daginn að þetta var
frægur, bandarískur kvikmynda-
tökumaður. Hal Rosson hét hann.
Að smástundu liðinni sagði hann:
„Við skulum byrja," og ég hóf að
þylja einræðurnar. Ég hafði haft
dálæti á þeim alla tíð.
Ég lauk flutningnum. Litli
maðurinn hreyfði sig ekki og ekk-
ert sagði hann. Ég spurði, hvort
ég ætti að endurtaka flutninginn.
„Nei,“ svaraði hann, „þetta nægir
mér.“ í bflnum á heimleiðinni
dreymdi mig drauma um heims-
frægð. Gestirnir hjá Lo Hardy
hittust allir daglega við kvöld-
verðarborðið. Þeir voru allir Þjóð-
verjar og töluðu alltaf þýzku í
sinn hóp. Þeir vissu allir um próf-
myndina mína og ég varð að segja
þeim allt af létta og draga ekkert
undan.
Ég hafði ekki verið lengi heima,
þegar síminn hringdi. Hal Rosson
vildi tala við mig. Hann kynnti sig
og sagði svo: „Ég hélt ég hefði
aldrei uppi á þér. Ég ætla bara að
láta þig vita það, sem ég sagði við
Korda í dag. Ég sagði honum, að
þú hefðir farið með einræðurnar
úr Heilagri Jóhönnu fyrir mig. Ég
hefði séð margar leikkonur, sem
kunnu meira fyrir sér, en enga
efnilegri. Ég hélt þér þætti gaman
að vita þetta. Góða nótt.“
Ég var á nálum næstu daga
þrátt fyrir þetta. Korda var ekki
búinn að sjá prófmyndirnar. Loks
hringdi hann. „Mér þótti þú leika
vel,“ sagði hann strax. „En mér
fannst lýsingin ekki góð. Rosson
er á sama máli. Hann telur sig
geta bætt um betur. Við skulum
reyna aftur á morgun."
Ég kom á tilsettum tíma til
kvikmyndaversins. í þetta sinn
var rætt um það fram og aftur
„hvor um megin ég væri betri“.
Ég hafði enga hugmynd haft um
það áður, að annar vangi manns
gæti verið „betri“ en hinn.
í fimm daga var ég milli vonar
og ótta. Ég átti von á þvi, að
Korda hringdi í mig. Var ég svo
hrædd um að missa af því, að ég
þorði ekki að fara út úr húsi.
Loksins var hringt. Það var
einkaritarinn. Hún sagði, að
Korda væri búinn aó skoða
myndirnar og hefði þótt þær góð-
ar. Hygðist hann bjóða mér fasta
vinnu. Ég fengi sjö pund á viku
fyrst um sinn. Hann ætlaði að
sækja um atvinnuleyfi handa mér
undir eins. Hann mundi svo
hringja til mín um leið og það
væri fengið.
Ég var himinlifandi. Sjö pund á
viku þóttu að vísu ekki há laun i
kvikmyndaheiminum, en ég mátti
þó vel við þau una, því um þessar
mundir skrældist ég áfram á fjór-
um pundum á viku. Ég var svo
glöð, að ég þaut niður til þess að
segja Lo og hinum gestunum
fréttirnar.
Ég var svo frá mér numin, að ég
veitti því ekki eftirtekt, að Lo
fannst heldur lítið til fréttanna
koma. Lo hafði búið lengi í
Englandi og henni var ljóst, að
mér yrði ekki veitt atvinnuleyfi
af þvi ég hafði svo lág laun.
Það var eins i Englandi og
Frakklandi, að útlendingar fengu
því aðeins vinnu, að enginn
heimamaður byðist. Lo gerði sér
strax ljóst, að Korda var aðeins að
reyna að losna við mig án þess að
særa mig óþarflega. En hún gat
ekki af sér fengið að segja mér
þetta.
Ég fékk sorgarfregnirnar í
pósti. Þetta var bréf frá innan-
ríkisráðuneytinu. Stóð þar að
ráðuneytið yrði ekki við umsókn
hr. Korda um atvinnuleyfi handa
mér.
Þrjár vikur voru liðnar frá þvi
ég kom til London. Ég átti 20
pund eftir af peningunum. Eitt-
hvað varð ég að taka til bragðs. Ég
hafði haft með mér nokkur með-
mælabréf frá París. Þau voru öll á
þessa leið: „Herra minn. Það er
efnileg, ung leikkona, sem færir
yður þetta bréf. Það væri ákaf-
lega vel þegið, ef þér sæjuð yður
fært að greiða eitthvað fyrir
henni...“
En enginn sá sér fært að greiða
götu mína. Ýmsir vildu það þó
gjarna. En þetta voru allt Þjóð-
verjar og þeir urðu að ráða
Englendinga eingöngu. Ef þeir
hefðu ráðið Þjóðverja í vinnu
hefði þeim verið legið á hálsi
fyrir það að „hygla“ löndum sín-
um.
Ég hafói þó smávon enn. Hal
Stjarna er búin til: Lilli Palmer og
förðunarmeistarinn