Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1976, Blaðsíða 9

anna“, og sá er slíkt setur fram er
ekki neinn venjulegur maður .. .1
slfkri setningu dylst mikill sann-
leikur og djúp speki, og væri efni
f langa ritsmfð að skilgreina og
kryfja þá speki að marki.
Um sjálfan sig segir hann f
slunginni upptalningu: „Flakk
mitt, ðróleiki minn, óþolinmæði
mfn, efi minn, trú mfn, ofsjónir
mfnar, ást mfn, reiðiköst mfn,
byltingar mfnar, mótsagnir mfn-
ar, ótti minn við ok reglufestunn-
ar þó hún væri mfn eigin, skyndi-
heimsóknir „perturbation ma
sour“, systur minnar truflunar-
innar, — la femme Ioo tétes“,
konunnar með höfuðin hundrað,
— hafa ekki skapað andrúm sem
væri hagstætt fyrir rólegt, heið-
rfkt verk. Eins og hegðan mfn,
eru verk mfn: ekki samstillt f
anda hinna klassfsku byltingar-
manna, — heldur f uppnáma,
óregluleg, mótsagnakennd, óað-
gengileg og ótæk fyrir sérfræð-
inga listarinnar, menningarinn-
ar, hegðunarinnar, rökfræðinnar
og siðfræðinnar. Þess vegna
megna þau að hrffa þá, sem eru
mér samsekir, skáldin og vissa
tegund eðlisfræðinga (Pata-
physikera), og svo nokkra, sem
eru ólæsir og óskrifandi.
— Annarstaðar ritaði hann:
„Verk mfn eiga ekki að falla fólki
f geð, heldur framkalla gremju og
reiði, grát og gnfstran tanna...—
þetta var sagt árið 1919 er list
hans var að taka út þroska og
hann var niðursokkinn f Dada-
ismann og nefndi sig Dadamax,
en hann telst einn af frumkvöðl-
um þeirrar stefnu.. .Honum varð
vissulega að ósk sinni þar sem að
Kaþólska kirkjan útskúfaði hon-
um úr söfnuði sfnum fyrir mynd
þá er hann málaði árið 1926 og
i færð í skartið“, olfa 1939. — Markvisst teflir Max Ernst hér saman andstæðum
ig ljótleika. Fagur konulfkami íklæðist fuglsham og ófrýnilegar glyrnur stara á
in. Tvær brúðarmeyjar undirstrika athöfnina — önnur f Ifki kynjafugls endur-
peglinum.
nefnist „Hin blessaða jómfrú
tyftar Jesúbarnið framma fyrir
þrem vottum“ A.B., P.E. og lista-
manninum (Max Ernst) og birtist
sú mynd hér á forsfðu. Er þó hér
um glæsilega vel málaða mynd að
ræða, er vekur til umhugsunar og
gerir Jesúbarnið jarðbundið, and-
stætt goðsögninni og þeim mynd-
um er kirkjan sjálf stendur að og
dreifir. Og fyrir mynd af dúfu, er
virðist leggja hlustir við opið
kviðarhol nakins konulfkama, var
hann af Naxistum ásakaður fyrir
móðgun gagnvart lfkama konunn-
ar settur á svartan lista og skipað
á meðal hinna úrkynjuðu 4ista-
manna.
Max Ernst dýrkaði og dáði þó
konulfkamann, sem var honum
mikilsvert tákn f myndveröid
hans, svo sem tilvitnunin hér að
framan um vfsdóm nektar hennar
staðfestir, — og hans eigið lff en
hann var fjórgiftur og bjó með
þeirri fimmtu f óvfgðri sambúð
um skeið.
Max Ernst telst einn af höfund-
um „Súrrealistahreifingarinnar“
er hafði þá meginstefnu, að stað-
setja manneskjur og hluti f
heima drauma og óra, rfki undir-
meðvitundarinnar, með rfkri
tilfinningu fyrir vfðáttum rúms-
ins og óendanleikanum. Hann var
upphafsmaður nýrra tæknibragða
„Frottage“ og þróaði litlu seinna
andstæðu þeirra „Grattage“, telst
meðal upphafsmanna Collage og
Assemblage, auk þess sem hann
varð brautryðjandi nýrra stflhug-
mynda. En frægðin lét furðu
lengi bfða eftir sér og vann hann
um árabil sem almennur starfs-
maður f franskri minjagripaverk-
smiðju, og f áratugi keyptu ein-
ungis einkasafnarar myndir hans.
Söfnin sjálf einangruðu þennan
Kölnarbúa, sem þegar árið 1922
yfirgaf Þýzkaland, — og fyrir þá
yfirsjón verða þau að gjalda dýru
verði f dag, er hann telst f hópi
alfremstu myndlistarmanna tutt-
ugustu aldarinnar og nýtur mik-
illar aðdáunar og sfvaxandi hylli
að verðleikum, þvf að vafalftið er
hann einn malerfskasti og fjöl-
hæfasti allra súrrealista aldarann-
ar, og e.tv. þeirra magnaðastur f
sfnum beztu verkum.
Ein af mest ögrandi myndum Max Ernst þykir vera „Ffllinn Celebes“,
sem markaði tímamót f þróun listar hans og upphaf nútfma súrreal-
isma. Myndin sem er máluð 1921 (olfa á léreft 130 x 100 cm) sýnir
okkur furðudýr með skrokk er minnir á iðnaðarketil, rana er Iftur út
lfkt og gúmmfpípa., á enda hennar má sjá höfuð af hornuðu villinauti.
í forgrunninum sjáum við nakta höfuðlausa stúlku. A himnum glittir f
tvo fiska, likt og syndandi f vatnsþró og rcykjarstrókur bendir til þess
að eitthvað sé að brenna langt f fjarska. — Myndin opinberar bylt-
ingarkenndar hugmyndir draumveraldar höfundarins og andúð hans á
Max Ernst fæddist 2 aprfl 1891 f
smáþorpinu Briihl skammt frá
Köln. Faðir hans hét Phillip
Ernst, kennari daufdumbra og
tómstundamálari af lffi og sál,
strangur faðir, vel við vöxt, og
Kaþólskrar trúar. Móðir hans hét
Lúisa og var ættarnafn hennar
Kopp. Faðirinn var jafnan i góðu
skapi og móðirin var gædd góðu
skopskyni og tilfinningu fyrir
ævintýrum. Max var f upphafi
skýrður MaximiIIian og var elztur
sjö systkina, en af þeim létuzt tvö
f bernzku. — Var lögð mikil
áhersla á að ala systkinin upp á
strangtrúarlegan máta.
— Sumardag mokkurn árið
1896, er Max Ernst var á fimmta
ári skeði það að hópur kaþóiskra
Framhald á bls. 10
MAX ERNST á efri árum. 1 upphafi expressjónisti, síðan einn af
frumkvöðlum Dada-ismans, þarnæst einn af höfundum súrrealismans.
Vinur og félagi flestra fremstu frumkvöðla þessara listastefna og
flestra framúrstefnulistamanna aldarinnar í myndlist og skáldskap
(væri vonlaus upptalning). Þó er rétt að geta þess, að hið mikla
franska skáld Paul Eluard var mikill vinur hans og velunnari, keypti
af honum ýmis lykilverk á ferli hans m.a. hina stóru mynd „Ffllinn
Celebes". Fann upp sérstaka tækni er nefnist „Frottage" (núnings-
mynd hreinnar náttúrulifunar), litlu sfðar aðra er nefnist „Grattage"
og er hrein andstæða hinnar fyrri, — endurbætti og víkkaði svið
CoIIage-tækninnar og sfðan Assemblage-tækninnar, sem byggist m.a. á
því að staðsetja hluti úr umhverfinu í myndverkið... — Vann einnig
að gerð leikmynda, veggmynda, höggmynda m.m. Væri hann spurður
um uppáhaldsiðju sfna þá svaraði hann jafnan „ÉG SÉ“... — þetta
gæti hann einmitt hafa verið að Ijúka við að segja á myndinni hér að
ofan.
DRAUMSINS