Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1976, Qupperneq 6

Konan
við
lyppu-
lórinn
ótrúlegustu brösum út um allar
jarðir. Honum var oftar en einu
sinni vikið frá vegna afglapa og
varð að sigla til Kaupmannahafnar
að endurheimta embætti sitt. Tvi-
vegis varð honum það á í ölæði að
bíta bændur í Kollafirði svo að sá á
þeim, og sams konar frávik frá
mannsæmandi hegðun hafði hon-
um orðið á í Kaupmannahöfn á
námsárunum. Af ýmsu,'sem hann
hefur skrifað, sést, að hann hefur
verið óvenju þröngsýnn maður.
Auðsöfnun var honum vel að skapi,
en jafnvel það hafa þau hjónin
líklega átt aðskilið og reynt hvort
um sig að fara á bak við hitt.
Hinar tíðu fjarvistir sýslumanns
og langferðir munu ekki hafa verið
Ástríði á móti skapi. Þótt hún væri
ekki að staðaldri hög að gestum,
kom þó fyrir þegar maður hennar
var sem lengst að heiman, að hún
fékk heimsóknir sem voru henni
skapfelldar og vitjuðu gamalla
minja í geði hennar.
Erlendur Sigurðsson hafði siglt
til Kaupmannahafnar skömmu eftir
aðskilnað þeirra og tekið lögfræði-
próf. Þegar hann kom heim aftur
giftist hann og fór að búa á Brekk-
um í Skagafirði. Hann fékk aidrei
neitt embætti, var fremur fátækur
og átti auk þess hvorki aðfagna
barnaláni né farsælu hjónabandi.
Vera má að hann hafi verið einn
þeirra manna, sem þykir fótur sinn
jafnan fegurstur þegar hann ber þá
að heiman. Eitthvað dró þennan
skagfirska bónda í ferðalög vestur á
Strandir, þegar yfirvaldið var í lang-
ferðum sínum; kannske hafa það
verið hans sólarlandaferðir þótt
ýmsum þyki kallt við Húnaflóa. Eitt
er víst, hann kom mun rfkari heim
aftur því það er haft fyrir satt að
húsfreyjan á Felli gæfi honum
ómælt af auðæfum sínum. Eina
dóttur eignuðust þau Ástríður og
Halldór, sem hét Guðrún. Hún var
sögð miklu mildari til orðs og æðis
en foreldrar hennar og reyndi þrá-
faldlega að lægja hinar hátypptu
öldur, sem þau reistu hvort gegn
öðru. En þessi góða dóttir með
friðarfánann í hendi, varð þeim ekki
lengi til yndisauka. Nálægt ferm-
ingaraldri var henni komið til
menningar norður að Espihóli til
föðurbróður síns Jóns sýslumanns
Jakobssonar og konu hans, Sigríð
ar Stefánsdóttur, en þau voru for-
eldrar Jóns Espólíns eins og kunn-
ugt er. Þaðan giftist hún séra Einari
Bjarnasyni Thoriacius, presti á
Grenjaðarstað, 21 árs gömul, og
andaðist rúmu ári siðar í janúar
1 784 og barn er hún hafði þá
nýlega alið lést einnig um svipað
leyti, svo og maður hennar, sem
sagður var Ijúfmenni mikið. Þar
með var klippt á niðjatal þeirra
Fellshjóna. Þegar Bjarni Halldórs-
son sýslumaður á Þingeyrum and-
aðist upphófst mikil deila milli
barna hans um arfinn, enda eftir
talsverðu að slægjast. Einn bróðir-
inn, Páll, hafði flutst til Þýzkalands
og gjörst þar mikill lærdómsmaður,
hans er ekki getið í sambandi við
arfskiftin, en hin voru auk Ástríðar,
Þorbjörg húsfrú í Víðidalstungu og
Halldór Vídalín, klausturhaldari á
Reynistað, faðir þeirra bræðra, sem
urðu úti á Kili.
Þeir Halldór og Jón vísilögmað-
ur, eiginmaður Þorbjargar, vildu
gjöra Ástríði arflausa vegna barn-
eignar hennar í lausaleik. Það tókst
ekki, en varð mikið málastapp og
urðu óviðkomandi menn að skerast
í leikinn. Eitt átakanlegasta dæmið
um kappgirni þeirra systkina í fjár-
málum var, að þau létu flytja inn
stóreflis legstein til að setja á gröf
gamla mannsins, en deildu svo hart
um kostnaðinn aðsteinninn komst
aldrei lengra en i Höfðakaupstað og
var notaður þar fyrir gangstéttar-
stein.
Ekki kyrrðist í sambúðinni hjá
þeim Fellshjónum þótt árin færðust
yfir, og þegar Ástríður var nokkuð á
sjötugsaldri svali svo um samlyndi
þeirra, að nú skildi hún við hann
fyrir fullt og allt og fór norður að
Reynistað til Halldórs bróður síns.
Er sagt hún tæki með sér alla
peninga þeirra Halldórs og ýmsa
dýrgripi auk þess sex alklæðnaði
kvenna. Þótti Ragnheiði mágkonu
hennar mikið til um þessa vönduðu
búninga í eigu svo tötralegrar
konu. Ekki átti Ástríður miklum
vinsældum að fagna á Reynistað.
Sá eini sem hændist að henni var
bróðursonur hennar, Benedikt
Vidalin, stúdent. Tók hún miklu
ástfóstri við hann og gaf honum af
gripum sínum og peningum. Nú
andaðist Halldór bróðir Ástríðar en
Benedikt sonur hans gifti sig og
flutti að Viðimýri; vildi Ástriður fyr-
ir hvern mun fara með honum
þangað, en kona hans aftók að hafa
hana.
Hún var nú komin á efri ár,
auðurinn fór þverrandi og ráðum
fækkaði; eitt var þó eftir, en það
var að leita á náðir yngri systur
sinnar Þorbjargar i Viðidalstungu,
sem þá var orðin ekkja og bjó þar í
húsmennsku. Hún tók nú Ástríði á
heimili sitt og veitti henni skjól og
aðhlynningu siðasta áfangann.
Framhald á bls. 21
©
TVÖ LJOÐ
eftir
Jón frá Ljárskógum
PARODIA
í allan dag hefir sólskinið sindrað um bæinn
og söngurinn ómað um bláheiðan, tæran geiminn,
í allan dag hef ég raulað léttustu Ijóð min
og langað mest til að faðma að mér allan heiminn.
Og ég er vist alltaf að mæta forviða fólki,
sem forvitnislega piskrar og gefur mér auga,
ég hlæ bara að þvi og held svo áfram að syngja,
ég held mér sé sama um þessa gömlu drauga!
í dag er ég aftur ungur, fagnandi drengur,
sem ofsakátur dásemdar lífsins nýtur
— í æðum mínum ólgar sú bernskugleði,
sem alla ryðbrunna siðvenjufjötra slitur.
Undur og skelfing er annars gaman að lifa!
Allt er hlæjandi af sólskini daginn langan,
svo að jafnvel faðir vor Ingólfur Arnarson brosir,
sem er þó að jafnaði heldur byrstur á vangann!
— Og söngur minn hljómar út yfir stræti og stíga
og streymir sem lofgjörð út í sólheiðan daginn
og brosleitur spyr ég unga, agndofa stúlku:
— Er yður Ijóst, að vorið er komið í bæinn?
SKOHLJOÐ
Ég reika einn um auða, veglausa strönd,
og umhverfis mig er rökkur og grafarkyrrð,
og það er einnig húmað um hugarins lönd,
og hjartans titrandi þrá er í myrkrunum byrgð.
Ég reika einn í rökkursins skuggaþröng
og reyni stöðugt að flýja skóhljóð mín sjálfs,
sú barátta mín er orðin erfið og löng
og aldrei hefir mér tekizt það nema til hálfs.
Ég reika einn um auða, veglausa strönd,
og yfir mig hvelfist rökkrið, dapurt og hljótt . .
Ó! gott á sá, er svífur um draumanna lönd
og sefur vært og áhyggjulaust ■ nótt!
því á langri nótt er svo margt sem ásækir mig
og minnir á allt það, sem ég varð að sjá á bak.
Til lengdar fær enginn víst umflúið sjálfan sig
né sorgarinnar hljóðláta fótatak.
Jón frá Ljárskógum lézt úr tæringu, aðeins 31
árs gamall, árið 1 945. Hann varð samt þjóð-
kunnur maður, bæði fyrir frábæran söng í
MA-kvartettinum og Ijóð sín, sem mörg voru
gerð við sönglög og urðu þessvegna á hvers
manns vörum. Jón var rómantískt og til-
finningaríkt skáld og á skömmum ferli hans eru
auðsæ þroskamerki. Almenna bókafélagið hef-
ur nú gefið út Ijóð Jóns og Steinþór Gestsson á
Hæli skrifar þar ágætan formála um skáldið.
Um Ijóð Jóns segir Steinþór svo: „í þeim er að
finna lofsöng skáldsins til fegurðarinnar og
gleðinnar. Á erfiðum stundum kveður hann sig
í sátt við lifið og dauðann." Meðfylgjandi Ijóð
sýna þessar tvær hliðar á skáldskap Jóns frá
Ljárskógum.