Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1976, Side 22

Brotabrot
Framhald af bls. 17.
ið Heklu á Eyrarbakka, sem fór á
hausinn ok uppúr því atvikaðist
það svo, að ég fór að verzla við
Egil í Sigtúnum fremur en að
leita suður til Reykjavíkur. Það
var alltaf ttaman að hitta Kf»i 1 og
éf; var oft nætursakir hjá honum
og þá ræddum við um félagsmál
bænda. Um leið og Kaupfélag
Árnesinga tók til starfa — réðist
ég þangað. IIvorttveggja var, að
Egill vildi fá mig og eins hitt, að
sökum heilsufars varð ég að
hætta búskap".
„Engum var Egill líkur —
mátti víst segja. Féil þér vel að
starfa með honum?"
,,Já, hann var fáum líkur. Og
mér þótti svo mikið til hans koma,
að helzt var ekkert ráð ráðið,
nema hann kæmi þar við sögu.
Þeir sem þröngsynastir voru í
pólitík, voru ekkí allir ánægðir
með að hann umgekkst heildsala
og yfirhöfuð menn úr öilum
flokkum. Menn eins og Magnús
Kjaran, Fálmi Hannesson rektor
og Jóhannes Kjarval voru þar tíð-
ir gestir. Alltaf var Egill þó veill
til heilsu, en hress og lét það ekki
á sig fá. Okkur kom alltaf vel
saman og mér fannst þægilegt að
vinna með honum. I kaupfélaginu
gekk allt rólega fyrir sig í dagleg-
um störfum. En það var fremur á
fundum, að Egill reiddist, því
hann þoldi illa mótmæli og tók
hart á móti ef á hanri var ráðizt.
Það var þó sjaldgæft og yfirleitt
„átti“ Egill fundina. Hann hafði
makalaust lag á fólki og vissi vel
hvers virði það er að hafa konurn-
ar með sér. Ég held að hann hafi
aldrei notið sín betur en á hús-
æðrafundunum, sem hann kom
. Þar nutu persönutöfrar hans
,ín til fulls og stundum hafði
íann listamenn úr sýslunni með
;ér á fundina; til dæmis
Kristmann, sem þá bjó í Hvera-
gerði."
Finnst þér mest til um Egil
þeirra manna, sem þú hefur
starfað með?“
„Já, mér þykir Egill svipmestur
allra þeirra, sem ég hef kynnst
hér. Það var svo margt í honum.
Hann var alveg einstakur í per-
sónulegri viðkynningu, höfðingi
heim að sækja og búinn óvenju
rikulegum persónutöfrum. Frek-
ur gat hann verið, en á hinn bóg-
inn voru í honum finlegir drættir
og listrænar gáfur. Grímur faðir
hans í Kirkjubæ var allur miklu
stórskornari, en móðir hans,
Jónína Egilsdóttir frá Múla í
Biskupstungum, var afar fíngerð
kona og fágunina hafði Egill frá
henni.“
Ekki vil ég þó gerast svo djarf-
ur að telja Egil mesta manninn,
sem ég hef kynnzt, því að marga
höfum við átt afreksmenn hér.
Oft hef ég í huganum borið þá
saman frændurna, Egil og Gest á
Hæli Einarsson. Báðir voru þeir
ógleymanlegir afreksmenn, en
Gestur féll frá fyrir aldur fram.
Hann er mér þó minnisstæðari
flestum öðrum.
Egill álti hins vegar alllangan
starfsferil, sem hæst ber þar sem
Kaupfélag Árnesinga er. í augum
almennings var hann og félagið
eitt og hið sama, enda var Egill
upphafsmaður þess stýrði því síð-
an i full þrjátíu ár.
„Og núna þegar Egill er geng-
inn til feðra sinna og þú sjálfur
hættur að starfa hjá kaupfélag-
inu, — hvað hefurðu þá fyrir
stafni?"
„Þegar ekki er hægt að vera úti,
les ég mikið; hef eignast talsvert
Framhald á bls. 24
Bræðurnir Helgi og Skúli
Ágústssynir í Birtingaholti.
Helgi er til vinstri á mynd-
inni.
Hundrað kílómetrar
hlaupnir og gengnir á einum degi
/
Helgi Agústsson rifjar upp Reykjavíkurför, sem hann fór
ásamt Skúla bróður sínum árið 1913.
Það var árið 1913. Við Skúli
bróðir minn vorum þá á bezta
aldri heima hjá foreldrum okk-
ar, Móeiði og Ágúst í Birtinga-
holti; ég 22 ára og Skúli 18 ára.
Við gengum þá að allri algengri
vinnu á búi foreldra okkar og
lögðum jafnframt kapp á að
stunda íþróttir eftir því sem við
varð komið. Mikið var og rætt
um íþróttir og fylgzt með þvf,
sem okkur þótti merkilgast.
Var ungmennafélagahreyfing-
in þá að byrja að breiðast út og
margt gerðist markvert hjá
ungu fólki. Lengst var þetta
komið í Reykjavfk og þar
komnir fram menn, sem við
dáðumst mjög að. Voru þeir og
venjulega nefndir f þessari röð;
Hallgrfmur Benediktsson,
Sigurjón Pétursson og
Guðmundur Stefánsson, sem
fór ungur vestur yfir haf og
kom ekki aftur. Hinir urðu
síðar merkir athafnamenn,
hver á sfnu sviði og lands-
kunnir. Mjög voru nöfn þeirra
og frægð tengd glímunni fyrst f
stað, en sfðar varð Sigurjón
mjög alhliða og fannst okkur
sem hann gæti gert hvað sem
hann reyndi til við, og afl og
leikni þyrfti til. Vorum við
nýbúnir að frétta af léttleik
hans og þoli til göngu um vorið
og langaði að reyna hvað við
gætum lafað f honum.
Sjálfsagt hefur Skúli náð
fréttinni, þvf hann var okkar
miklu meiri fþróttamaður og
sat sig ekki úr færi að ná
fréttum af því sem gerðist á
fþróttasviðinu. — Bar þetta til
tfðinda rétt fyrir hvftasunnu
um vorið. Voru vegir þá farnir
að þorna og snjólítið á Hellis-
heiði. Var þvf ákveðið að
hlaupa suður um hátíðina á
einum degi heiman frá okkur
til Reykjavíkur, sem var að
vfsu nokkuð strembið, 100 km.
leið og aldrei farin rfðandi á
svo skömmum tfma, nema
nokkuð lægi við og á tveim
hestum. Var ferðin svo ráðin og
lagt af stað árla dags laugar-
daginn fyrir hvftasunnu. Var
foreldrum okkar ljúft að leyfa
ferðina þó nóg væri að gera og
rúmhefgur dagur sem færi til
lftils, en komið skyldi aftur á
annan, svo þriðjudagurinn færi
ekki sömu leið. — Föstudaginn
var unnið eins og vant var til
kvölds, og man ég nú ekki
betur en þá værum við f skurð-
greftri, en okkur þótti tilgangs-
laust að taka hvfld áður og vfst
engum dottið það f hug.
Við vorum léttklæddir, á
einni léreftsskyrtu og hnébux-
um, sem þá voru að komast f
tfsku. Annar okkar hélt á
jakka; hinn var af ástæðum f
Reykjavfk. Héldum við sfðan á
jakkanum til skiftis, því
ótrúlega miklu verra var að
hafa hann á öxlinni þegar
hlaupið var. Smurðum brauð-
bita var stungið f vasann. Var
svo lagt af stað klukkan 5 á
laugardagsmorguninn í sól-
skini og blfðu sem hélst allan
daginn. Gamall vinnumaður,
Bjarni Halldórsson að nafni,
fylgdi okkur á hestum fram
yfir Stóru-Laxá, svo við
þyrftum ekki að væta okkur í
henni. Skildu þar leiðir er upp
á árbakkann kom; Bjarni sneri
til baka, en við bræður
skálmuðum af stað niður
Skeiðin. Höfðum þann hátt á að
hlaupa milli hverra tveggja
sfmastaura, en ganga hratt
milli tveggja næstu og þannig
koll af kolli.
Fyrsti áfanginn var að
Skeggjastöðum, en þar var þá
greiðasala og áfangastaður
margra. Höfðum við þá farið
nær 40 km og tók að þyrsta.
Fengum við okkur þar skyr,
vissum sem var að það mundi
fljótframreitt og supum við
fljótt skyrið, svo sem Egill hjá
Ármóði skegg forðum. Var
þetta hin besta hressing
þyrstum mönnum. Var nú snar-
lega lagt af stað aftur og
brokkað niður Flóann og út
ölfusið án þess að stansa og út
að Kömbum. Þar beið okkar
erfiður áfangi; gengum við
þann spöl rólega til þess að
þreyta okkur ekki um of. En
þegar á Kambabrún kom
hvöttum við aftur sporið út
Fjallið. Þegar vestur á svo-
nefnda Smiðjuhæð kom og fór
að halla vestur af, urðum við
þess varir, og varð illt við, að
veskið okkar var horfið, hafði
runnið úr treyjuvasanum sem
við héldum á og þar með var
farareyririnn glataður, sem
ekki var mikill, lfklega 20—30
krónur — þá var það þó
þriðjungur úr kúgildi. Snéri ég
þá brátt aftur og hljóp austur á
Kambabrún, en ekkert fannst.
Skúli lagði sig fyrir á meðan I
snjóinn. — Þótti okkur súrt I
brotið, en löbbuðum lltinn spöl
til baka og komum þar sem við
höfðum farið lftið eitt utan
vegarins eins og sjá mátti I
snjónum og þar liggur veskis-
skollinn. Snérum við nú hinir
hressustu aftur og stefnan
tekin á ný til Reykjavíkur og
hlaupið greitt niður Hveradala-
brekkurnar niður af Fjallinu.
Næst köstuðum við mæðinni
hjá Kolviðarhóli á Bolavöllum.
Fleygði ég mér niður og lofaði
þreytunni að lfða úr meðan
Skúli hljóp heim á Hólinn að
sækja okkur hressingu, bæði
matarbita og drykk.Var nú enn
haldið af stað og farið greitt
niður Svfnahraun, þvf degi var
tekið að halla, en við þurftum
að ná til Reykjavfkur áður en
búðum yrði fokað, vegna
nokkurra erinda. 1 Ártúns-
brekku við Elliðár mættum við
fyrsta manninum sem við
þekktum þegar suður kom. Var
það Bogi A. J. Þórðarson þá
bóndi á Lágafelli og var þarna
á heimleið um kvöldið.
Heilsumst við og tókum tal
saman.„Hvenær fóru þið af
stað strákar“? spyr Bogi, en
hann var alinn upp á Torfa-
stöðum og kunnugur okkur og
feiðinni. Við sögðumst hafa
fagt af stað um morguninn.
Virtist hann ekki alveg taka
okkur alvarlega og ræddum við
ekki meira saman. Hélt hann
áfram, en við héldum á sfðasta
spölinn sem reyndist mér
drjúgur, þvf ég var fast tekinn
að þreytast, en ekki sá á Skúla.
Varð ég og fyrir þvf, að um
þessar mundir sprakk stór
bfaðra sem komin var neðan á
hælinn, svo bullaði upp úr
skónum. Atti ég nú erfitt um
gang, bæði vegna hælsins og
þreytu, en nú var lokasprettur-
inn eftir og ekki nema 5 km.
leið, svo ekki kom til mála
annað en halda áfram. Enn var
hlaupið við fót og ekki kominn
lokunartfmi þegar f bæinn
kom. Gátum við þvf fokið okkar
erindum og takmarkinu var
náð, og var það þá f svip fyrir
mestu. — Ekki var nein met-
hugsun þá til f huga okkar, svo
okkur varð ekki fyrir að lfta á
klukkuna, hitt var okkur nóg
sem orðið var.
Þegar hér var komið sögu,
létum við verða okkar fyrsta
verk að fara beina feið f Baðhús
Reykjavíkur sem þá var. Þar
réði húsum Guðmundur sem
nefndur var nuddlæknir. Hja
honum fengum við rækilega
kerlaug og nudd, sem hann
taldi okkur nægja og var það
góð hressing. Næst var að leita
náttstaðar og þar lagt að, sem
vant var, hjá frændfólki okkar f
Kennaraskólanum, þeim séra
Magnúsi og frú Steinunni, og
okkur tekið með sömu alúð og
vant var, þó fyrir hátfðina væri,
sem þau höfðu ætlað sér að
hafa sem crilslausasta. En það
sýndist okkur og heyrðist á séra
Magnúsi, sem var unnandi
fþrótta og afreka, að hann hefði
lúmskt gaman af, að okkur
dugði dagurinn að fara þessa
leið, sem hann hafði stundum
farið á sama tfma á tveim
hestum og þótzt rfða illa. Brátt
var okkur borinn kvöldverður
og þá boðið að hátta, þvf
þurfandi mundum við þess
eftir erfitt dagsverk. Þáði ég
það með þökkum og háttaði, en
Skúla þótti ekki karlmannlega
að verið og kvaðst fara f bæinn
og hitta kunningja og skemmta
sér með þeim fram á nóttina.
Sá þá ekki á honum þreytu
enda skilaði hann sér ekki f
rúmið til mfn fyrr en undir
morgun.
Ekki fengum við harðsperrur
og þökkuðum það mest baðinu
góða og nuddinu kvöldið áður.
Vorum svo f góðu yfirlæti eins
og vant var f hinum mjög svo
ágæta stað, Kennaraskólanum,
á Hvftasunnudag.
Á mánudagsmorgun var svo
ætlunin að snúa heim á leið og
láta daginn nægja heim. En nú
leit allt léttar út. Frændi okkar
góður skaut undir okkur
hestum og reiddi okkur upp f
Svfnahraun og þá var okkur
engin vorkunn að ganga sem
Framhald á bls. 24.