Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1978, Page 14

Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1978, Page 14
BÆTT HEILSA - BETRA LÍF Þœttir um heilbrigöismöl sjúkdóma, lœkningar og fyrirbyggjandi aögeröir. Effir Michael Halberstam Sú var tíðin, að verkir í mjó- hryggnum voru taldir atvinnumein verkamanna, bænda, sjómanna, verksmiðjufólks og annarra erfiðis- manna. En bakverkir eru ekki lengur bundnir við þessar starfsstéttir. Nú eru þeir líka komnir í kyrrsetumenn, og orðnir svo algengir í þeirra hópi, að tak í mjóhryggnum er stundum kallað „skrifstofuverkur". Ekki er ótrúlegt, að sumsstaðar valdi bakverkir fleirum óþægindum en nokkurt annað mannamein, að kvefi undanskildu. Að minnsta kosti er það svo í Bandaríkjunum. Sam- kvæmt tölum frá bandarísku heil- brigðisþjónustunni leita 9 (níu) millj- ónir Bandaríkjamanna sér lækninga á ári hverju við ýmiss konar bak- verkjum. En auk þess er sjálfsagt, Slœmska í baki að fjölmargir aðrir þjást af bákverkj- um að staðaldri en leita ekki læknis einhverra hluta vegna. Ég get reynt að lýsa hér í stuttu máli dæmigerðum baksjúklingi og lifnaðarháttum hans. Hann er ein- hvers staðar milli þrítugs og fertugs að aldri. Hann situr við skrifborð eða er heima við mestallan daginn. Hann vegur 10—15 kílóum meira en æskilegt er. Reyndar stundaði hann íþróttir á yngri árum, en er nú nærri alveg hættur þvl. Hann hangir framan við sjónvarpstækið í nokkra tíma á hverju kvöldi. Og hann geng- ur helzt aldrei nema spölkorn í einu; fer yfirleitt allra sinna ferða í' bíl. Talsvert mæðir á honum í starfi, svo og heima fyrir, enda er hann ekki sérlega ánægður með lífið og sýnir ýmis merki streitu. Nú geta bakverkir átt sér ýmsar orsakir; þeir geta stafað af sjúkdóm- um í lifur eða gallblöðru, af krabba- meini, magasári o.fl. En langoftast eru þeir þó að kenna of miklum kyrrsetum. Og það er vandséð við þeim. Það hefur t.d. komið í Ijós í rannsóknum, að tvisvar sinnum meira reynir á brjóskflögurnar í hrygg manns, þegar hann situr en þegar hann stendur — og það jafnvel þótt hann sitji alltaf eins og hollast er.talið. Því má svo bæta við, að þrýstingurinn er tvisvar sinnum meiri, þegar maður stendur en þeg- ar hann liggur. Brjóskflögurnar eru nokkurs konar höggdeyfar milli beinaliðanna í hryggsúlunni. Ef þær láta undan lendir þrýstingurinn allur á beini og taugum í hryggnum og þá fer mann að verkja í bakið. Sitji maður löngum stundum að staðaldri fara magavöðvárnir líka að slakna, en hryggurinn viðkvæmur, og er þá von til þesSi að menn fari að kenna sársauka i bakinu. Helzta og haldbezta læknisráðið við verkjum i mjóhryggnum er lík- amsæfing. Ekki þó hvaða líkamsæf- ing, sem er; einungis þær, sem styrkja magavöðvana — sund, göngur á víðavangi og hjólreiðar til dæmis að nefna. Skokk er gagns- laust við bakverkjum. Það styrkir hjartað, en ekki magavöðvana. Séu magavöðvar manns sérlega slakir ætti hann að leita ráða læknis um heppilegar æfingar. Ennfremur ætti maður ekki að hefja æfingar meðan hann hefur þrautir; hyggilegra er að bíða þar til þær eru liðnar úr bakinu. En hér eru svo að lokum fáein ráð, sem að gagni mega koma við bak- verkjum: — lyftið ekki þungum hlutum að nauðsynjalausu. Ef þið megið samt til skulu þið halda þeim þétt að ykkur, er þið lyftið. — Reynið að lyfta þyngslum alltaf með heppilegustum hætti: verið bein í baki, en beygið ykkur um mjaðmirn- ar og í hnjánum — ekki um mittið. Með þessu móti reynir mest á vöðv- ana á lærum og fótleggjum. — Forðizt snöggar hreyfingar og snún- ing. — Hvílið bakið með því að krossleggja fótleggina ellegar setja eitthvað undir fæturna svo, að hnén beri hærra en mjaðmirnar. — Þegar þið sitjið undir stýri skulu þið sitja sem næst fótstigunum. — Reynið að húka ekki á stólum, heldur sitja alltaf bein í baki. — Sofið í hnipri á hliðinni. Ef þið sofið á bakinu ættuð þið að setja púða í hnésbæturnar. — Sitjið ekki tímunum saman í einu; reynið a.m.k. að standa upp við og við. — Ef bakverkir halda áfram eða fara versnandi kann það að benda til þess, að eitthvað annað og alvarlegra sé á ferðum og ættuð þið þá að leita læknis. - mein kyrrsetumanna jafnt sem erfiðismanna Jakob Bjarnason Hauststemming viö tjörnina Sölnar nú störin mín fríða, stutt er þitt æviskeið. Þú bylgjast sem báran stríða, bognar þinn veiki reyr. Allt lýtur því lögmálsafli í lífsins eilífa tafli, blikar, bliknarog deyr. lífsviðhorf mitt Ég á allt og ekki neitt, allt er mér að láni veitt. Bátur minn er báruskel, bústaðurinn himinhvel. - - Þar pukrast... Framhald af bls. 13. ekkert eftirlætistónskáld, nema ef við tökum dægurlög út af fyrir sig; þá held ég mest upp uppá þá Burt Bacharac og Sergio Mendes. Í seinni tíð hefurfremurfarið í vöxt, að textarnir skiptu einhverju máli; væru jafnvel notaðir til þess að koma einhverjum boðskap á framfæri. Text- ar geta skipt miklu máli og jafnvel upphafið lag í æðra veldi. Ekki má heldur gleyma hlutverki útsetjarans. Sé hann snjall, getur hann gert lista- verk úr lítilfjörlegum lagbút. En það er þetta með boðskapinn. Ég er á móti pólitík í allri listsköpun og finnst að hún eigi ekki heima á þeim vettvangi. Ég vil fjalla um lifið og tilveruna án þess að vera með einhverskonar trúboð, eða með öðr- um orðum: Ég vil fremur lýsa lífinu, en segja fyrir um, hvernig það ætti að vera. Lausn á lifsgátunni treysti 'ég mér ekki til að koma fram með og það verður bara að hafa það. Og ég ætla mér ekki heldur að bjarga heiminum. Auðveldast er að dæma, en það er engin lausn og nær að reyna að skilja. Enginn þráir það vonda; allar stefnur hafa fagurt mannlíf að mark- miði. Kristnamurthi sagði, að hver og einn yrði að hafa fyrir því sjálfur að finna sannleikann. Maður verður að klífa tindinn, — ekki kemur tindurinn niðurtil manns". „Ég er ein og óstudd og verð umfram allt að treysta á mig sjálfa. í þeirri aðstöðu þætti kannski ein- hverjum eðlilegast að ég skipaði mér undir merki rauðsokka, en því fer fjærri. Skoðun mín á þeim er sú, að þær séu kynferðislega óánægðar og virðast ekki hafa gert sér grein fyrir því, að karl og kona eru ekki sköpuð eins. Þær þora ekki að vera konur og ástunda eðlilega, kvenlega fram- komu, heldur verða þær að koma fram í hálfgildings karlgerfi. Þessar karlkonur vilja helzt ganga í Ijótum fötum, illa klipptar og hárið á að fara sem verst. Auk þess hreyfa þær sig eins og karlar og reykja pípu. Þennan boðskap vil ég ekki sjá og mannhatr- ið, sem þær kunngera stundum á trúboðssamkomum sínum, frábið ég mér. Innst inni vill konan hafa manninn sterkan og geta hallað sér að honum; það er lögmál úr náttúrunnar ríki, sem ekki er hægt að ganga i berhögg við. Ég er nú þánnig stemmd, að ég gæti ekki hugsað mér að setja mann- inn minn í að þvo upp og ryksuga og annað þessháttar. Einhversstaðar segir, að þótt náttúran sé lamin með lurk/ leiti hún út um síðir. Ég vil halda í þessa hefðbundnu verkaskipt- ingu vegna þess að hún á rætur í eldgamalli hefð og lögmáli. Konan á að gefa sig á vald þeim, sem hún elskar; hún missir ekkert við það og getur öðlast jafnrétti fyrir þvi. Ég væri til með að mæta þessum karlkelling- um og ræða við þær; mæta þeim skartklædd og hakka þær í mig glitr- andi.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.