Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1978, Blaðsíða 11

Guðmundur H. Eyjólfsson
FARAND-
SKÁLD
/
I
LUKKU -
LEIT
Ólíkt ýmsum
öðrum förumönnum
var Símon Dalaskáld
víða aufúsugestur
og þótti hann
skemmtileg tilbreyting
í fásinninu Hér segir
frá dálitlu ævintýri
í lífi Símonar. Skáldið
hreppti hnoss
— en var allt
í einu rokinn
eins og ekkert
hefði gerzt.
Líklega hafa fáir verið þekktari og
vinsælli i sveitum landsins en Simon
Dalaskáld. Hann bar með sér glað-
værð og yl, blessaður karlinn. Hann
kom til okkar að Gamla Bjalla. Eg
man vel þegar faðir minn kom með
hann utan af engjum, en þar hafði
hann legið sofandi í laut og vaknað
við hundgá; annars hefði hann legið
þar hver veit hvað lengi. Gisti hann
siðan hjá okkur. Simon var meðal-
maður á hæð, þrekinn með vanga-
skegg og hafði vörtu á nefi, sem
nokkur hár voru á og kallaði hann
þetta skáldatopp. Hann var ekki fyrr
kominn inn i baðstofu en hann byrj-
aði að yrkja. Hann kom með fyrri
hluta visnanna, en móðir min botnaði
þær stanslaust. Símon taldi til ættar
við móður mína, sem var sennilegt.
Jón Steingrimsson og kona hans Þór-
unn Hannesdóttir voru Skagfirðingar
eins og Símon. Móðir min, Helga
Sigurðardóttir, var af ætt Eldprests-
ins.
Sexmenningur Símonar
silkiklæða rósin
sagði hann. Simon orti visur um allt
heimilisfólkið á Bjallanum, eitthvað
man ég af þeim.
Símon var i miklum metum hjá
kvæðamönnum, en rímur voru þá
kveðnar á kvöldvökum. Bestur
kvæðamaður var Ólafur Sigurðsson í
Húsagarði. Mér fannst hann kveða
yndistega vel, en sumir kölluðu það
spangól. Jónas Hallgrimsson réðst
óþarflega harkalega á rímnaskáldin
og rímurnar, en þær auðguðu islenskt
mál. Eru þær margar fagrar, bæði
karl- og kvenkenningarnar í rímun-
um. Símon orti mikið, og á ég eftir
hann rimur í fleiri en einni bók, og
Smámuni, sem hann nefndi svo. Allt
er þetta liðlega kveðið og ekki skeikar
ríminu og ekki eru klúryrðin. Það var
nú litið gert úr þessu — of lítið að
mérfannst. Séra Matthias skrifaði um
kveðskap Simonar og gerði lítið úr,
en sagði að þó fyndust þar gullkorn
saman við. Háðfuglinn Bólu-Hjálmar
gerði sér mat úr þessu og í kviðlingi
einum segir hann:
Guðspjallasnakkur í Gufuvík
syðra
qullkornin tinir úr Simonar
drit.
Það var um haust fimm árum siðar,
þegar hinn góði gestur Simon hafði
gist hjá okkur, að maður kemur labb-
andi með skreppu á baki. Það sást
strax að gesturinn var langt að kom-
inn. Maðurinn „færðist nær og nær.
Við krakkarnir biðum í ofvæni.
„Símon Dalaskáld," segir móðir okk-
ar, „ó hvað það var gaman. Hann var
nú finn maður i forláta lafafrakka,
sem svo var kallað. Mig minnir að
hann hafi sagt, að ekkjufrú Thorberg
hafi gefið sér þessa góðu flik. Það
hefur alltaf verið gott fólk í Reykjavik
og gefið fátækum. Fátæka hafið þið
alltaf hjá yður, en mig hafið þið ekki
ætíð, sagði meistarinn frá Nazaret. í
þá tíð tók fólk þakksamlega við þvi
sem þvi var gefið og það kunni að
meta þann hlýhug, sem fylgir hverri
gjöf. Fyrsta maí á þriðja tug aldarinn-
ar var ég hér i Reykjavík í vinnu. Það
var útisamkoma þar sem nú er Al-
þýðuhúsið, að ég held, og ræðumað-
ur klifraði upp á grjóthrúgu og talaði
þaðan til fólksins. Ekkert man ég úr
ræðu hans annað en þetta: Þið eigið
að henda gefna grautnum og gefnu
lörfunum aftur i broddborgarana, og
hann talaði af svo miklum ofsa, að
fölsku tennurnar fuku út úr honum og
varð þá almennur hlátur.
En nú var skáldið i lukkuleit. Hon-
um hafði vitrast það, að konuefnið
væri að finna á Þjórsárbökkum og nú
var hann búinn að fara að vestan með
Þjórsá frá fjöru til fjalls. Hann var nótt
hjá foreldrum mínum á Nýjabajlla, en
svo kölluðum við bæinn eftir að hann
var fluttur undan sandágangi út í
Kálfhaga. Simon fór bæ frá bæ. Hann
kom að Flagveltu og þaðan sagðist
hann ætla að Hvammi, hafði frétt að
þar væri falleg stúlka, dóttir Eyjólfs.
Þá kvað Jón Jörundarson bóndi í
Flagveltu:
Upp að Hvammi leggur leið
Ijóðasmiður Símon frægur,
lukka fylgir málma meið.
meyja þar er hópur nægur.
Ein þar langt af öðrum ber,
unaðsrík með dyggða gnóttir,
mærin sú mun þóknast þér,
það er Landshöfðingjadóttir.
Sagt var, að Landshöfðinginn hefði
látið sér fátt um finnast er hann
heyrði þennan kveðskap.
Nú fór að styttast í æfintýrið. Hann
rakti alla bæi og frá Fellsmúla fer
hann sem leið liggur að Stóruvöllum.
Stóruvallalækur rennur nokkra faðma
frá bænum. Skáldið fer úr sokkum og
skóm og veður lækinn og gengur
berfættur heim að bænum. Hann
þurfti ekki að hafa fyrir því að kveðja
dyra, því i dyrunum stendur stúlka
sem tekur gestinum innilega, leiðir
hann að rúmi sinu og krýpur sem
Magðalena forðum og fer að þurrka
og strjúka fætur þessa Meistara, færir
hann í sokka og skó og dekrar við
hann á allan hátt. Þessi stúlka hét
Margrét Helgadóttir. Hún hafði vist
aldrei verið við karlmann kennd, svo
henni var það nýnæmi að fá mann i
rúmið, og það þrjár nætur í röð.
Guðbrandur á Stóruvöllum kom að
Bjallanum og hann og pabbi vóru úti
að tala saman, en ég var að sníglast í
kringum þá, þótti skritið hvað þeir
hlógu mikið og heyrði að Guðbrandur
sagði: Það blánkaði á rassinn á hon-
um þegar hann fór upp i til hennar og
baðstofan lék á reiðiskjálfi. Þeir voru
að taka í nefið af handarbökum sin-
um en tóbakið fór allt niður hjá þeim,
því þeir hristust svo af hlátri.
En daginn eftir kemur skáldið og er
nú brugðið. Hann segir sínar farir
ekki sléttar: Iðunn hans hefur reiðst
honum, hann getur ekkert ort, hann
tefur lítið, þiggur engar góðgerðir,
biður móður mina að fylgja sér út,
talar við hana nokkra stund, kveður
og hraðar sér úr hlaði. Oft verða
æfintýrin endaslepp, en þrátt fyrir
það gefið þeim góðar minningar um
þessar þrjár nætur i sama rúminu i
baðstofunni á Stóruvöllum. — Við
horfðum lengi á eftir skáldinu, það sá
ég aldrei framar. En góðar minningar
á ég um þennan góða mann,
Margt er það og margt er það,
sem minningarnar vekur
og þær eru það eina,
sem enginn frá mér tekur
segir Davíð Stefánsson.
Simon var siðasta farandskáldið á
íslandi. Það fennir fljótt i flestra spor
en seint í Simonar. Hann var þekkt
skáld, én enginn var hann gæfumað-
ur. Bakkus djöfull sá um það. A unga
aldri stundaði hann sjóróðra hér syðra
og drakk allt út:
Er ég lenti í syðra svakk
seggjum meður knáum
út þá mötu alla drakk
ég á vikum fáurh.
Símon var enginn kvennamaður,
það var bara í nösunum á honum;
alltaf að tala um kvenfólk, og ábyggi-
lega var hann aldrei hjónadjöfull.