Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1978, Blaðsíða 13

Hér er hitað upp með rafmagni og notaöur til þess þilofn. Ókostir þilofna eru þeir,
að þeir kólna mjög fljótt eftir að slökkt er, en vatnsofnar halda aftur á móti hitanum
mun lengur og halda áfram að hita upp eftir að slökkt er.
Hitaveitur
Hitaveitur á landinu eru nú 19
talsins, og er talið mjög líklegt, að 7
geti bætzt við áður en mjög langt liður.
I strjálli byggð eru hitaveitur oftast
óhagkvæmar, einkum vegna mikils
kostnaðar við lagnir dreifikerfa.
Einnig er varmatap verulegt í löngum
leiðslum, einkum ef vatnsnotkunin er
litil.
Mikið átak hefur verið gert á
síðustu árum í jarðhitaleit, og hefur
verulegur árangur náðst. Á siðustu
tímum hafa einnig komið fram hug-
myndir um að nýta varma, til dæmis
frá loðnuverksmiðjum. Einnig hefur
verið rætt um að byggja kyndistöðvar
fyrir hitaveitur, sem gætu notað af-
gangsraforku þegar hún væri fyrir
hendi, en svartolíu á öðrum tímum.
Svartolían er ódýrari en gasolia, og í
slíkum stórum kyndistöðvum næst
einnig betri nýtni, en i litlum kötlum.
Kostir jarðvarmaveitna eru augljósir,
þar sem ekki þarf að kaupa eldsneyti
til þeirra fyrir dýrmætan gjaldeyri,
þótt efni til dreifikerfa og dælustöðva
þurfi að sjálfsögðu að kaupa frá út-
löndum. Reynslan hefur einnig sýnt,
að orkukostnaður frá hitaveitum,
a.m.k. þeim eldri, er lægri en til
dæmis oliuupphitun.
Rafhitun
Rafhitun er nokkuð útbreidd hér á
landi, enda er hún oftast ódýr í
stofnkostnaði fyrir húseigandann.
Hún nýtir innlenda orku, þarf litið
viðhald, er mengunarlaus og hefur
ýmsa fleiri kosti. Gallarnir eru einkum
þeir, að á þeim svæðum sem rafhitun
er mikil, þarf öflug og dýr dreifikerfi
fyrir raforkuna. Einnig er orkunotkun
til upphitunar að jafnaði mest, þegar
álag á raforkukerfi er i hámarki,
vegna annarrar notkunar. Þá hefur
orkuskortur i vissum landshlutum
leitt til þess, að raforka hefur verið
framleidd í all miklum mæli með
disilvélum, sem er afar óhagkvæmt.
Lægsti stofnkostnaður við rafhitun
á heimilum fæst með því að nota
þilofna. Slikri hitun fylgja þeir ann-
markar að húsin kólna fljótt ef slökkt
er á ofnunum, og má þvi ekki rjúfa
straum af þeim nema stutta stund í
einu, á mestu álagstímum rafveitunn-
ar.
Önnur aðferð við rafhitun er sú, að
nota vatnsdreifikerfi í húsin, og ofna
eins og um hitaveitu eða oliukynd-
ingu væri að ræða. Er vatnið þá hitað
i litlum vatnstönkum með rafmagns-
elementum. Þessi kerfi kólna ekki
eins fljótt og þilofnar, og þola því
betur straumrof i nokkurn tíma. Þau
eru á hinn bóginn töluvert dýrari í
stofnkostnaði en þilofnahitun.
Þá má nefna svokallaða næturhit-
un. Er hún þannig að hafðir eru stórir
vatnstankar í húsinu, og vatnið hitað í
þeim á næturnar með rafmagni
Straumurinn er siðan rofinn á daginn,
en vatnið í tönkunum á að duga til
upphitunar og neyzlu, þar til straumi
er hleypt á að nýju. Ókostir þessara
kerfa eru mikill stofnkostnaður, og
auk þess taka tankarnir töluvert hús-
rými. Kostur er hinsvegar, að með þvi
að hita vatnið aðeins á næturnar fæst
raforkan á mun lægra verði, því þá er
litið álag á dreifikerfi rafveitna.
Nokkuð hefur verið um að tankar
þessir hafi sprungið með miklu afli,
þótt sem betur fer hafi ekki hlotizt
slys af. Óhöpp sem þessi munu
næsta fágæt í nágrannalöndum okk-
ar, og ættu ekki að þurfa að koma
fyrir ef tryggilega er gengið frá
öryggisbúnaði og eftirlit haft með
honum. Munu nýjar reglur um gerð
vatnshitatanka og tilheyrandi
öryggisbúnaðar nú vera tilbúnar og er
birtingar þeirra að vænta á næstunni.
Loks er hægt að hita hús með
varmadælum. Þær hafa rutt sér mikið
til rúms i Evrópu á síðustu árum, til
hitunar húsa og sundlauga. Varma-
dæla er kælivél, sem dælir varma frá
einum stað til annars. Þekkja þær
flestir, því þær eru notaðar til að dæla
varma úr kæliskápum og frystikist-
um. Með þeim má einnig nýta
varma, til dæmis frá jarðhitasvæðum,
þar sem hitinn er of lágur til að unnt
sé að nota hann öðrum kosti. Með
því að nota varmadælur þarf aðeins
brot af því rafmagni, sem þurfa
myndi fyrir beina rafhitun. Helsti galli
þeirra er hár stofnkostnaður. Verður
ef til vill fjallað um varmadælur sér-
staklega, siðar í þessum þáttum.
Aðrir orkugjafar
Allmikil varmaorka kemur inn um
glugga vegna sólargeislunar. NokkurL
sólvarmi kemur einnig inn um loft og
veggi húsa. Fer mjög eftir stærð
glugga, fjölda sólskinsstunda og fleiri
aðstæðum, hve mikil orka nýtist á
þennan hátt.
Hiti frá lýsingu er mikill, og breytast
um 90% af orku þeirri er venjuleg
Ijósapera notar í varma, en aðeins
10% i Ijósorku. Þar sem lýsing er
mikil, þarf því minna að kynda ofn-
ana.
Við matseld, suðu, bakstur o.fl.
kemur mikill varmi, sem skilar sér að
mestu til upphitunar herbergisins.
Nokkuð tapast að visu með loft-
ræstingu, en það fer eftir afköstum
eldhúsvifta o.fl.
Loks má geta þess, að maðurinn
gefur einnig frá sér talsverðan varma,
og kannast flestir við hvað mikið
hitnarr i herbergi, er margt fólk hefur
dvalið þar nokkra stund.
Heimildir: Orkustofnun og Samband ís-
lenzkra rafveitna.
1500 W 30 W 100 W 100 W 80 W 60 W
Það er ýmislegt fleira en hitatækin, sem gefa varma. Sjónvarpstækið hitar
upp, ljósin á heimilinu hita upp og hver fullorðinn maður hitar nálega
jafnmikið upp og logandi kerti. Hér er sýnt í Wöttum, hverju þetta nemur.
Hitastýritæki taka tillit til allra varmagjafa.