Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1978, Síða 12

Orkunotkun í heimahúsum •;
ÞRIÐJA GREIN
stýringu o.s.frv. Stærð húsanna, yfir-
borðsflatarmál þeirra og hitastig inni i
þeim, hafa einnig mikið að segja.
Talið er, að lækkun á hitanum um
hverja eina gráðu einhversstaðar á
bilinu frá 20°C niður í 12°C, lækki
orkunotkun ársins um 5—6%. Kem-
ur vel til greina að spara upphitunar-
kostnað með því að lækka hitann á
nóttunni, eða til dæmis i svefnher-
bergjum Má einnig benda á, að
liklega er algengt að óhæfilega mikill
hiti sé í hibýlum fólks, en það veldur
meðal annars þurrara andrúmslofti.
Hitun húsa hér á iandi
I skýrslu Iðnaðarráðherra um nýt-
ingu innlendra orkugjafa i stað oliu,
frá 14. marz 1974, er talið að um
áramót 1972/73 hafi um 46%
þjóðarinnar notið jarðvarma til húshit-
unar, um 7% rafmagnshitunar og
47% hafi hitað hús sín með oliu. Nú
munu rúmlega 60% þjóðarinnar
njóta hitaveitu, og liklega nálægt
10% rafmagnshitunar og 30% oliu-
hitunar. Er hér um að ræða mikla
breytingu á skömmum tíma og er
talið, að á næstu árum muni hlutur
hitaveitna enn vaxa, upp í 74%.
Ekki er- Ijóst að hve miklu leyti þau
26% þjóðarinnar, sem ekki er fyrir-
sjáanlegt að fái hitaveitu á næstunni,
muni nota rafhitun eða olíuhitun.
Kostnaður við flutnings- og dreifikerfi
raforku, sem nauðsynleg eru ef auka
á rafhitun verulega, er mjög mikill.
Má því búast við, að þar sem leggja
þyrfti lengstar linur verði enn um
nokkurt skeið notuð olia til upphitun-
ar.
Olíuhitun
Oliuhitun er algengasta húshitun-
araðferðin í strjálbýli, en hún er
einnig mikið notuð á þéttbýlisstöðum
viða um land. Helztu ókostir hennar
eru 1) mikill stofnkostnaður húseig-
enda 2) óþrif og nokkur mengunar-
hætta 3) eldhætta 4) mikill kostnaður
við eldsneyti sem þarf að kaupa
erlendis frá 5) nokkur viðhaldskostn-
aður. Kostur er hins vegar að raforku-
notkun brennara og dælu er fremur
litil, og ekki þarf að leggja öflugri
heimtaugar að húsunum vegna
þeirra.
í skýrslu Rannsóknarnefndar
hitunarmála um samanburð á hag-
kvæmni orkugjafa til húshitunar, er
út kom i júní 1975, er gert ráð fyrir
65% meðalnýtni olíu i kötlum Talið
er að nýtni i olíukynditækjum sé mjög
misjafnlega góð, og stafi það einkum
af rhisgóðu viðhaldi. í febrúar 1975,
gerðu nemendur i 3. stigi A við
Vélskóla Islands, mælingar á elds-
neytisnotkun kynditækja á Akra-
nesi. Kom i Ijós að tækin voru viða
vanstillt, og illa um þau hirt. Um-
ráðamenn virtust hafa litla þekkingu
á tækjunum og höfðu sumir katlarnir
til dæmis ekki verið sóthreinsaðir i allt
að 10 ár. Einnig var ýmsum öryggis-
þáttum viða ábótavant. Við aðgerðir
Vélskólanemanna óx meðalnýtni um
10% og töldu þeir, að hún hefði
getað batnað um allt að 12—13%,
ef betri timi hefði gefist til aðgerð-
anna.
TIL
UPPH
Hvernig er unnt að spara
Einangrun húsa hefur mjög mikil
áhrif á upphitunarkostnað. Hafa orðið
miklar framfarir í þeim efnum á siðari
árum. Má nefna sem dæmi, að nú
mun nær eingöngu notað tvöfalt gler
í glugga, og jafnvel þrefalt Dregur
það mjög verulega úr varmatapi,
einkum i húsum með stórum glugg-
um. Almennt er nú notuð betri
einangrun en áður fyrr. Þarf þó að
gæta þess, að ekki er nóg að nota
þykka og góða einangrun, ef illa er
frá henni gengið. Þar sem rifur
myndast eða illa einangraðir fletir og
kuldabrýr, t d. þar sem steypt gólf-
plata nær út í útvegg, getur orðið um
verulegt varmatap að ræða. Óþéttir
gluggar og hurðir, loftventlar og
fleira, geta einnig valdið verulegu
tapi á varma úr húsum. Algengt mun
vera, að i húsum með steinsteyptum
loftum, og háalofti þar yfir, séu efstu
loftin illa eða alls ekki einangruð.
Þá þarf að gæta að því hvernig
hitastigi inni í húsum er stjórnað.
Stundum er sagt, að sumir stjórni
hitastigi í ibúðum sinum með þvi, að
opna eða loka gluggum. Mun það
einkum eiga við á hitaveitusvæðum,
þar sem varminn hefur verið ódýrast-
ur. Þótt þetta sé einföld og þægileg
aðferð, þá leiðir hún til sóunar á orku
og fjármunum. Sjálfvirk stýritæki er
hægt að nota við öll þau hitakerfi,
sem almennt eru notuð i húsum hér á
landi. Með slíkum tækjum fæst að
jafnaði mun betri nýting á varmanum
og jafnari hiti í húsunum. Stofnkostn-
aður við uppsetningu þeirra er því
oftast fljótur að borga sig.
Orkumagnið sem þarf til upphitun-
ar húsa fer ekki eingöngu eftir veður-
fari, einangrun húsanna, góðri hita-
Orkunotkun til upphitunar húsa er
mjög mikil hér á landi Vegna norð-
lægrar legu landsins, og umhleyp-
ingasamrar veðráttu, þarf að hita
vistarverur manna næstum alla daga
ársins. Varmamagnið sem nota þarf
til að halda hæfilegum hita innan-
húss, er þó að sjálfsögðu mjög breyti-
legt frá degi til dags, eftir veðri, t.d.
hitastigi, vindstyrk og sólfari
Til að framleiða hita þarf mikla
orku. Má nefna sem dæmi að venju-
legur hraðsuðuketíll, 1 600 Wött not-
ar jafn mikið rafmagn og 40 Ijósa-
perur af stærðinni 40 Wött hver, í
jafn langan tíma.
Kostnaður
vegna húshitunar
Samkvæmt athugun sem gerð var
árin 1 975 og 1 976 á um 50 Viðlaga-
sjóðshúsum á Suðurlandi, var meðal-
heimilisnotkun rafmagns um 3.662
kilówattstundir á ári. Húsin voru 124
fm að stærð og 350 rúmm. Rúmlega
helmingur þeirra var hitaður með
rafmagni, og reyndist orkan sem fór
til upphitunar húsanna, vera 22.497
kílówattstundir að meðaltali á ári. Fór
því ríflega sex sinnum meiri orka til
að hita upp húsin, en til Ijósa,
eldunar, baksturs, þvotta, sjónvarps
og allra annarra raftækja í húsunum.
Rétt er að benda á, að orka til
upphitunar, t.d. olía, vatn frá hita-
veitum og raforka, er ódýrari á hverja
orkueiningu en raforka til almennrar
heimilisnotkunar. Stafar það að
nokkru af því, að framleiðslu- og
dreifingarkostnaður raforku er hærri,
en oliu og vatns frá hitaveitum. Þá er
raforka til hitunar að hluta seld sem
afgangsorka á þeim tímum sem ekki
er fullt álag á raforkukerfunum Að
hluta er einnig forgangsorka seld til
hitunar á lágu verði og koma þar
pólitískar ákvarðanir bl sögunnar.
Eftir
Örlyg
Þórðarson