Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1979, Blaðsíða 6

Blóðveldi —
greinarlok
í utanríkismálum hefur stefna Amins
veriö mjög á reiki og einkennzt af
blygðunarlausri eigingirni og ágirnd.
Engin bjóð treystir honum deginum
lengur. Þó hefur hann komizt af, því að
hann er ónæmur fyrir áliti sínu erlendis,
meðan Því er ekki lýst með berum
orðum og svo fremi Þaö hafi ekki áhrif á
peninga eöa varning honum til handa.
Samskipti hans við aðrar Þjóðir miðast
einvörðungu við tvennt, svo furöulega
frumstætt sem Það er: Þörfina á
peningum og löngun til að sýnast mikill.
Allt er réttlætanlegt, ef Það Þjónar
Þessum markmiðum.
Það fór vel á með Amin og Bretum í
fyrstu, en þeir voru fyrstir til að
viðurkenna stjórn hans. Sú vinátta skipti
hann miklu máli, því að Súdan, Sómalía,
Guinea, ýmis Samveldislönd og Aust-
ur-Evrópuríki sýndu honum lítilsvirðingu.
Bretum líkaði illa við Obote, sem hafði
hótað því á Samveldisráðstefnunni, rétt
áður en Amin steypti honum af stóli, að
segja Uganda úr Samveldinu, ef Bretar
hættu ekki að selja vopn til Suöur-Afríku.
Vildi koma sér í
mjúkinn hjá Bretum
Þegar eftir valdarán sitt hóf Amin að
hlaða lofi á brezku þjóðina, lífsmáta Breta
og drottninguna. (Hann hefur enn dálæti á
henni, og myndir af henni hanga uppi í
mörgum skrifstofum hans). Hann hafði
Þannig vill Amin að hann líti út í augum heimsins: Hinn mikli hershöfðingi og þjóðhöfðingi í senn, sem orðum prýddur hlustar á ræðu
á þingi Sameinuðu þjóðanna.
Amin í augum heimsins
verið í brezka hernum og verið vinsæll
meðal breskra liðsforingja, og það
notfærði hann sér til hins ítrasta. Hann
klæddist einkennisbúningi af brezkri gerð
og var af einhverjum ástæðum hrifinn af
Skotum og sekkjapípublæstri þeirra.
Hann óskaöi einnig eftir brezkum liðsfor-
ingjum til að þjálfa her sinn. Svo mjög var
honum í mun að gera Bretum til hæfis, að
eitt af hinu fyrsta, sem hann geröi, var að
senda John Vorster, forsætisráðherra
Suöur-Afríku, skeyti, þar sem hann kvaðst
vonast til aö geta komið í opinbera
heimsókn til lands hans. Og honum var
full alvara, því að hann var reiðubúinn til
að gera hvað sem var — jafnvel þótt það
kostaði fjandskap annarra leiðtoga Afríku
— til að koma sér í mjúkinn hjá Bretum.
ísraelsmenn, sem þá höfðu mikil áhrif í
Uganda, fögnuðu því einnig, að Obote
hefði verið velt úr sessi. Obote var um það
bil að breyta um afstöðu gagnvart
ísraelsmönnum, en Amin hafði góöa
samvinnu við ísraelska liðsforingja og lét
oft í Ijós hlýhug sinn til ísraels.
En Bretum og ísraelsmönnum líkaði
ekki lengi við Amin. Hann snerist fyrst
hatrammlega gegn ísraelsmönnum, og
ástæðan til þeirrar stefnubreytingar var
einfaldlega ágirnd. ísraelsmenn vildu ekki
ausa fé í Amin. En Libya var vel aflögufær.
Það fór því ekki á milli mála, hvorn Amin
myndi velja. Eftir að Amin fór í heimsókn
©
til Gaddafis í febrúar 1972, hefur Libya
haft langmest áhrif á efnahagslíf Uganda.
Bein afleiðing heimsóknarinnar þangaö
var, að Amin tileinkaði sér þá afstöðu og
þau gífur- og glamuryrði, sem Gaddafi
geðjaðist bezt. Hann ákvað að veröa
ofsafenginn gyðingahatari, neyða heiminn
til að líta á Uganda sem ríki múhameös-
trúarmanna og nota hálfmarxistískt
oröagjálfur við hæfi Gaddafis. í marz
skipaði Amin ísraelsmönnum að verða af
landi burt innan þriggja sólarhringa. Eftir
fjöldamoröin é. Olympíuleikjunum í
Miinchen lýsti hann ánægju sinni yfir
drápunum á ísraelsku íþróttamönnunum
og bætti því viö, að hann dáöist af Hitler
fyrir að „brenna ísraelsmenn lifandi með
gasi á þýzkri jörð.“ Hann sendi einnig
skeyti til Kurt Waldheim, aðalritara
Sameinuðu þjóðanna, og mælti ákaft með
því, að allir ísraelsmenn yrðu fluttir frá
Miðausturlöndum og sendir aftur til
föðurhúsanna í Bretlandi.
Lensríki undir
ræningjahöfðingja
Það var harla auðvelt fyrir Amin að
verða andstæðingur ísraelsmanna og
fylgismaður Palestínu-Araba. En það er
einn þáttur í hugsanagangi Gaddafis, sem
Amin gat ekki og getur ekki aðhyllzt: þaö
er yfirlýstur marxismi hans. Það efnahags-
kerfi, sem Amin hefur byggt upp í Uganda,
að svo miklu leyti sem hægt er að kalla
það kerfi yfirleitt, er byggt á persónuleg-
um gjöfum hans. Það byggist á getu hans
til að eiga allt það í Uganda, sem hann vill,
og gefa þaö hverjum einum, sem hann vill.
Þess vegna hefur hann tekið að forðast að
flækja sér inn i sósíalistískan eða
kommúnískan orðaforða um efnahags-
mál. Þess vegna er hann æ ofan í æ að
staðhæfa, að Uganda sé hvorki kapítalis-
tískt né kommúnistískt. Og hann hefur á
réttu að standa — hann hefur breytt
landinu í lénsríki undir ræningjahöfðingja.
Það má furöulegt heita, en utanríkis-
stefna Amins hefur boriö árangur. Honum
hefur tekizt að fá Arabaríkin til til að sjá
sér fyrir peningum — þó að ekkert af
þeim renni til íbúa Uganda í heild sinni —
og hefur komið í veg fyrir gagnrýni Araba
með því að halda því fram, að hann sé
leiðtogi ríkis múhameðstrúarmanna.
Hin upphaflega velþóknun Breta á Amin
hvarf með öllu þegar Amin krafðist þess,
að Asíumenn hyrfu úr landi, en sú afstaða
og gjörð stjórnaðist af gegndarlausri
ágirnd hans. Þetta var verknaður ræn-
ingja, þar sem eignum eins minnihluta var
deilt út meðal annars minnihluta — hans
eigin. Þrátt fyrir harða andstöðu með
stjórnmálalegum leiðum af hálfu Bret-
lands, Bandaríkjanna og Sameinuðu
þjóöanna stóð hann fast við ákvörðun
sína. Það skipti hann engu máli, þótt þetta
myndi tákna slit á öllum eiginlegum
tengslum við Bretland, sem yrði neytt til
að taka við hinum þrjátíu þúsund
Asíumönnum, sem höfðu brezk vegabréf.
„Mjólkuöu kúna án
pess aö fóöra hana“
Hin raunverulega ástæða aö baki
ákvörðunar hans var að sjálfsögðu aldrei
skýrð. Hann leyndi tilgangi sínum meö því
að halda því fram, aö Asíumenn væru
útlendingar í landinu og „mjólkuðu kúna
án þess að fóðra hana.“ Þannig gat hann
sjálfur komið fram sem svertingjaleiötogi,
sem veröi rétt svertingja gegn erlendu
arðráni. Hann væri, sagði hann, að
„úganda“landið og gaf þannig í skyn, aö
hann væri að þurrka út leifar heimsvelda-
stefnu hinna hvítu. Amin hélt því fram í
útvarpinu, að Asíumenn hefðu verið fluttir
til landsins af heimsveldissinnum til að
byggja járnbraut, sem hafi verið notuð til
að flytja burt auð Uganda. Þessi rök-
semdafærsla var ekki alveg út í bláinn, og
hún sýndi hæfileika Amins til að grípa brot
af sannleika og snúa því sér í hag.
Þegar Bretar reyndu að mótmæla
brottrekstri Asíumanna sem freklegu
kynþáttamisrétti — eins og rétt var — þá
komust þeir að raun um, að slíkar
röksemdir skildu Afríkumenn almennt