Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1979, Blaðsíða 14

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu

Isíi&fe. r- j ~ J - 'sf ■,» <
S I ~T u. A t* T l Ð 1* Hr
I .fpr- i K L Æ R R V £> •t'* 5 A'
1 rAKH' Sif"4 f«y. u R P A N A M A U R
Í#J7 N jO T a" Y X T U. R K B A N N
L l R Kvíw- pý/i I V/tllP u ! t P R A ~F T E N Aj A
! T A F L I N U R tt o M ~Cs <£-ð A L ? £ JS
M a L A N il't'L 9fíw 0. a * L i~"K 0. R ~R A R
\V R A 5lr4 P- VOílív hL/L» : •- ■ N B 4 R A R. 6**6« F u A
S U. A 5 PZ L U K A R a ÁR
Fí r R. Ý T J> A tA A A-fii E V
p ] A LA WD 7 S L A M b mcc.‘9 Í«£L R V ■b F R '1
K U L N A e I ~N A R. s L fi‘0 L- 'A
.« t- A L L A £ R A' £> A , ^ 4 A A
«800 3 L A R K J+ R V R ■ R
— ■ llú D\ . ePTiR (T T^'1' H lT- flUÍP- SÆR FUClL V SMRW a«. 1 |G£! NS HFKv- 1 Æ-M f
w
"vl FÆÍ If5 SÚLHR.
FUC.L 'n-'n t
y*ifc 5 K'/ T- KA 5T
ú.uS> Lokka WISS- Ifl-
* FARAR TX.K\Í> ULUC.C.- a e
AT- þRKfl ai c.17- H f\<R
a/em- TJAFkl HRAÐ' A R C.R . DdL- URMOR
eup- topu- flúuT' E/JD- /NO. RtOD- f) - L IÐ 1 AÐIR
eiNí. ÓL'ÍFD’- AN OSLAR éÖR- / H W*LS\ R AHíJlO- l-Ð
IP, <KoTt <,\J£LCs- 1 r-J N VpT/9 SLAÍ.F- A ST
L'lKflMÍ- HLUT/NH FAMfi- MAORT
A/ö F SN- gMNf? RoDD/N
fii HDl LX << "
STfitwe flUÐ- LINJD H/t£> ■
bTÆL£>- I rz fMMtF/H f?«'S áELT
IR F\ EfhU SlCN- £T
HRE'fF- INH- 1N K'oM- 1 ST
- Deilur um
fornritaútgófu
Framhald af bls. 5.
Skúli Guðmundsson, Steingrímur Stein-
þórsson, Sveinbjörn Högnason, Þorst.
Briem, Bjarni Bjarnason og Jörundur
Brynjólfsson.
Nei sögðu: Einar Olgeirsson, Héðinn
Valdimarsson og ísleifur Högnason.
Fjarstaddir voru 12 þingmenn. —
Laxdæla hin nýja var komin út; var
unnið í kaþp við alþingi og boðuð bannlög
þess gegn nútímastafsetningu á fornrit-
um. Var skrafað og skrifað um bókina,
deilt utan þings og innan. Ragnar
Ásgeirsson ritaöi til að mynda grein í Vísi,
raunar ekki fyrr en sumarið 1942. Hann
hefur vafalítið í huga uppnámiö á alþingi
er hann skrifar á þessa leið:
Bjarni komst m.a. svo að orði í ræðu
sinni:
„Nýlega er kominn fram á sjónarsvidið
nýr bókaútgefandi, kaupmaður hér í
bænum, sem hefur auögast mikið á að
selja aimenningi „margarine". En vegna
verðlagseftirlits gat hann ekki lengur
auðgast á því. Hann fékk því í lið með
sér sæmilega vinnufæra menn, sem
meta það mikils að fá erfiöi sitt allvel
borgað... Þessir menn vinna nú aðeins
á fyrsta stigi þess skemmdarverks að
teija ungu fólki trú um, aö það eigi ekki
að lesa fornmálið, heldur þær bækur,
sem birtar eru með þeirri stafsetningu,
sem lögboðin er á hverjum tíma.
Undantekningar megi þó gera, ef til séu
móöins rithöfundar, þrátt fyrir það, aö
þeir afskræmi málið...“
Frumvarpíð var rekið áfram með
afbrigðum og nú tekið til þriðju umræðu
19. nóvember. Þingmenn vildu ekki
rökræða málið, heldur rétta upp hendurn-
ar að viija þeirra sem mestu réðu í
þinginu.
Einar Olgeirsson flutti nú stutta ræöu.
Umræðu lokið. Tjaldið féll.
„Hinn ágæti og mikílvirki rithöfundur ,
H.K. Laxness, hefir tekið mjög einarð-
lega afstöðu tif stjórnmála. Því verkar
nafn hans á pólitíska andstæðinga hans,
— sem sumir hafa fengið slæmar og
djúpar rispur eftir penna H.K.L., — eins
og „veifað sé rauðri dulu framaní naut“.
Og er það fréttist að hann sé að vinna að
starfi sínu við Laxdælu, er farið aö reyna
að telja landsfólki trú um að nú sé H.K.L.
aö „umskrífa" Laxdælu, „Þýöa Laxdælu
á kiljönsku“, og þar fram eftir götunum.
Andlegar pestir eða veikindi eru smit-
andi, eins og líkamleg, og hysteri —
svonefnd móðursýki — er bráðsmitandi.
Kom svo langt að H.K.L. var heitið
tugthúsvíst, fyrir að þýða Laxdælu, í
blaöi íslensku bændastéttarinnar.“ —
Frumvarpiö var tekið fyrir í efri deild
sama dag og neðri deild samþykkti það.
Virðist hafa átt að hespa máliö af þar,
helst umræöulaust, því enginn var
tiltækur sem framsögumaður. En þetta
fór á annan veg. Umræður urðu langar og
harðar. Magnús Jónsson snérist harka-
lega gegn frumvarpinu og tók til máls viö
allar þrjár umræðurnar, sjö sinnum. Var
hann einn mesti mælskumaður þingsins
og beitti stundum allnöpru háöi og skopi.
Þá gerðist það aö Árni Jónsson frá Múla
tók mjög í sama streng, og mun hafa
komið á óvart vegna fyrri afstöðu hans.
Þá talaði Brynjólfur Bjarnason gegn
frumvarpinu tvisvar.
Með frv. töluðu Jónas Jónsson, Þor-
steinn Þorsteinsson, Sigurjón Á. Ólafsson
og Jakob Möller, sem kom úr neðri deild
til þess að stíga í ístaöiö með Jónasi og
fylgifiskum hans.
Magnús Jónsson þm. Reykvíkinga,
guðfræðiprófessor, tók fyrstur til máls.
Hann sagði, að þingið hefði nú setið í sex
vikur athafnalítið og væri leiðinlegt ef þaö
léti það vera hérumbil sitt eina afrek að
afgreiða löggjöf eins og þessa.
Alþingi hefur mikið vald, sagði Magnús,
en valdinu fylgir ábyrgð:
„Ef á að setja löggjöf um slíkt mál sem
þetta, mætti með sama rétti setja lög
um að láta menn í gapastokkinn fyrir að
fara ekki í kirkju... Einmitt löggjöf eins
og þetta er vantraustsyfirlýsing á
menningu þjóðarinnar. Meðan ekki er
um að ræða, að verið sé að grafa undan
þjóðskipulagi og góöum siðum, á
löggjöfin ekki aö grípa inn á þetta svið.
Það gætu þá komið lög um, í hvaöa
formati ætti að gefa út fornritin... En í
frumvarpinu er allt svo óákveðið.
Fórnsögurnar mega ekki vera með þeim
„máfblæ", að menning og tungu þjóðar-
innar bíði tjón af. Hver á að dæma um
þetta? Af hverju bíöa menningin og
tungan tjón? ... Mér datt satt aö segja
ekki í hug, að háttvirt Neðri deild mundi
gera svo lítiö úr sér að fara aö afgreiða
málið... Ég held, að okkur takist ekki aö
vernda menningu okkar, ef hún er svo á
heljarþröminni, að eítthvað ætti að geta
komið fyrir til næsta þings, sem
skemmdi hana til muna... Eg greiði
atkvæði á móti frumvarpinu, enda er
málið rekið áfram með ofurkappi með
margföldum afbrigðum, mál, sem ekkert
liggur á.“
Árni Jónsson sagði, að hann hefði í
fyrstu skilið þetta svo, að umrita ætti
fornsögur á nútíðarmál, „og það varð til
þess, að ég skrifaði grein og gerði ráð
fyrir, að svo kynni aö fara, að ef hin
fræga setning Guðrúnar ðsvifursdóttur:
„Þeim var ek verst, er ek unni mest“,
yrði þýdd á nútíma íslensku, gæti hún
orðið svona: „Auövitað kynntist ég
mörgum agalega sætum strákum, þegar
ég var ung, en til allrar bölvunar var ég
langtíkarlegust við þann, sem mér þótti
vænst um.“
Um stafsetninguna sagði Árni meðal
annars:
„Ýmsir menn, þar á meöal háttvirtur
þingmaður Suður-Þingeyinga (Jónas
Jónsson) hafa tekiö upp kafla úr
fornsögum í bækur sínar, breytt þeim að
stafsetningu og jafnvel orðfæri. Háttvirt-
ur þingm. S. Þing. ætti því ekki að telja
það höfuðglæp, þegar aöeins er um að
ræða aö breyta stafsetningunni. Ég hef
blaðið í Laxdælu hinni nýju, og þegar
maður er búinn að lesa eina eða tvær
síður, fer maður að gá á kápuna, hvort
rétt sé skilið um stafsetninguna. Ef
þetta gæti oröiö til að hæna fólk að
fornsögunum, held ég aö mjög vel sé
farið.“
Þorsteinn Þorsteinsson sýslumaður
Dalamanna var meö böggum hildar fyrir
hönd umbjóöenda sinna. Hann komst svo
að orði í stuttri ræðu:
„Það sýslufélag, sem ég er við riðinn,
hefur nú orðiö fyrir því óláni aö fá
meginsögu sína, Laxdælu, gefna út með
nýmóðins stafsetningu, formála-,
registurs- og skýringalausa og alla
meira eða minna skrumskælda, og ég
segi fyrir mig, að ég vil ekki óska öörum
héruðum að lenda í sama foraðinu, og
tel því rétt að stemma nú þegar á að
ósi.“
Magnús Jónsson sagði, að hann gæti
því miöur ekki huggaö Þorstein vegna
Dalamanna, og var ekki viss um að þeir
spilltust mikiö vegna þessarar útgáfu, og
var ekki viss um að þeir liföu mikiö á
Laxdælu.
Magnús spurði: „Hvernig hefur þjóðin
komist af á undanförnum öldum? Þessi
rit hafa verið til í meira og minna
ónákvæmum handritum. Hver öld hefur
haft sína stafsetningu, og við höfum
ekkert af frumstafsetningu þessara rita.
En menn virðast ánægöir með, aö á
þeim sé stafsetning frá 15. öld, bara að
það sé ekki okkar stafsetning.“
Jakob Möller: „Þaö er fullkomin
ástæöa til þess að leggja hömlur á þaö
að leyfa útfáfu fornritanna í þeirri mynd,
sem birtist í hinni nýju Laxdælu. Ég veit
ekki, hvernig mönnum líkaði það, að
fariö yrði að gefa út rit Páls postula á
„Laxnessku"... Hitt er ég einnig
sannfæröur um, að menn kynnu því afar
illa, að farið yrði aö gefa út fornritin á
einhverju allt öðru máli en íslensku.'1
Brynjólfur Bjarnason talaði síöastur í
fyrstu umræðu. Þá var málinu vísað tii
annarar umræðu og menntamálanefndar.
í henni voru Jónas Jónsson, Sigurjón Á.
Ólafsson og Árni Jónsson.
Menntamálanefnd klofnaði í málinu.
Jónas og Sigurjón Á. vildu samþ.
frumvarpið, en Árni frá Múla fella það.
Jónas hélt langa ræöu sem framsögu-
maður meirihluta, og kom ekkert nýtt
fram í máli hans. Árni og Magnús svöruðu
ræðu Jónasar ítarlega. Magnús komst
svo aö orði í lok ræöu sinnar: „Ég sný
ekki aftur með það, aö Alþingi mun
enga sæmd hafa af því að setja lög eins
og hér er frumvarp um, og síst af því að
leggja svo mikið kapp á það að sjtja að
næturlagi síðustu daga þingsins yfir
löggjöf sem þessari. Ef þjóðin dæmir
þetta þing hart fyrir athafnaleysi, þá er
það að bæta gráu ofan á svart af
þinginu, þegar það er búið að Ijúka því
verki, sem hélt því hér, að sitja yfir því
aö búa til eins hlægilega löggjöf eins og
þessa, sem er hin lakasta og tilgangs-
lausasta löggjöf, sem hefur komið fram
á hæstvirtu Alþingi... Ég þykist sjá, að