Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1979, Blaðsíða 2

Brúðkaupsmynd af þaim Ingibjörgu Einarsdóttur og Jóni Siguróssyni.
Hann fæddist á Bótólfsmessu á þeim tíma vorsins þegar
vorsólin skín glaóast á því herrans ári 1811. En þá lá
skammdegismyrkur eymdar og kúgunar yffir þjóölífinu. Bjarmann
af frelsishreyfingum Evrópuþjóöa sunnar í álfunni bar aöeins viö
sjóndeildarhring líkt og hrævarlog og íslenskt þjóðerni og þjóöin
sjálf var nær því en nokkru sinni aö hverfa.
Hann kvaddi þennan heim ffyrir réttum hundraö árum, hinn 7.
desember þegar myrkur veturnóttanna er í alveldi sínu, en þá var
gæfusól hinnar íslensku þjóöar löngu gengin yffír hvarfbaug í
byggöum landsins og rak meö hverju ári brottu fleiri eymdar-
skugga úr hugarheimi þjóöarinnar.
Engum einum manni á þjóöin meira aö þakka þessi straumhvörf
en Jóni Sigurössyni, Jóni forseta, eöa forsetanum eins og
samtímamönnum var títt aö nefna hann. Hann tók viö forystu
þjóöfrelsisaflanna viö upphaf sjálfstæöisbaráttunnar og ruddi
brautina fyrsta áfangann. Hann smíöaöi þau vopn sem þjóö hans
gat einum beitt gegn brynju kúgunarafla, afturhalds, misskilnings
og fáfræöi, vopn réttlætis, studd sögulegum rökum og vísaöi
arftökum sínum stefnuna allar götur þar til fullveldisáfanga var
náö.
Hann yfirgaf háskólanám í miöjum klíðum til þess aö gegna kalli
stjórnmálaforingjans. Þó uröu vísindastörf annar aóalþáttur
ævistarfsins og nær eina leiöin til öflunar lífsviöurværis þess
manns sem fór 17 ára úr fátækum fööurhúsum, veganestiö aöeins
óvenjulegir hæfileikar, einbeittni og ódrepandi löngun til þess aö
veróa þjóö sinni til gagns og sjálfum sér til sóma. Frumsamin
vísindaleg verk og vísindaútgáfur hans fylla margar bókahillur, rit
um sagnfræói, bókmenntir, lögfræói, hagfræöi og viöskipti, flest
brautryójandastarf og undirstöóuverk í senn, sem hafa lítt eöa
ekki þurft endurbóta í meir en öld.
©
Á100. ÁRTH)
BROT ÚR
RARÁTTU-
■ ■
E. J. Stardal tók saman
Enginn einn maöur hefur veriö jafngjörkunnugur högum og
menningu þjóðar sinnar frá upphafi en Jón Sigurósson. Fyrstur
manna lagöi hann alúö viö aö kynna sér hin vanræktu tímabil
síöari alda og geröi sér grein ffyrir samhengi bókmenntaheföar
þjóöarinnar frá upphafi til sinna daga. Sigrar lýöræöislegra
stjórnarhátta meðal vestrænna þjóöa á öldinni sem leiö skópu nýja
gerö stjórnmálamanna og stjórnskörunga. Þar gnæfa yffir nöfn
manna eins og Lincolns, Gladstone, Disraeli, Bismarks, Orla
Lehmanns, Brantings. Jón Sigurósson er fyllilega hlutgengur í
hópi þessara samtíöarmanna sinna, þó, eöa kannski ekki síöur
þrátt fyrir þaö aö hann væri leiðtogi lítillar þjóöar sem hinn stóri
heimur vissi tæplega aö væri til. Hlutverk hans og þeirra var sama
eölis, aöeins miklum mun erfiöara, aö fylkja saman og móta
skoðanir hverflynds lýös og halda hylli hans, leiöa hann á braut til
framfara og farsældar. Málgagnió Ný félagsrit varö ekki einungis
boóberi skoðana hans heldur einnig kennarastóll þjóöarinnar
allrar í hinum nýju fræóum lýðfrjálsra stjórnarhátta þingræöisins.
Æviverk hans var unnið milli óttu og dögunar meöan þjóö hans var
enn meö syfjudrunga margra aldra deyföar og kúgunar í vitund
Meö nýju ári 1840 uröu
straumhvörf í stjórnmálalífi
íslendinga. Nýr konungur
kom tii valda Kristján 8.
Hann gaf þjóðinni fyrirheit
um ráðgjafarsamkomu í
landinu sjálfu, endurreisn al-
þingis. Jón Sigurösson skip-
ar sér þegar í forystusveit
íslendinga. Hann leggur of-
urkapp á aö koma út mál-
gagni sem nái til landsbúa
áöur en talsmenn þjóöarinn-
ar hin dansklundaöa emb-
ættismannastétt fjallar um
máliö, til þess aö þeir hafi
hitann í haldinu og svíkist
ekki um. Ný Félagsrit ná
vorskipum 1841. Fyrsti og
mesti stjórnmálamaður
islendinga í nútíma
merkingu þess orös segir
löndum sínum ekki einungis
hvaö gera skuli heldur einnig
hversvegna og hvernig.
komandi frelsisdags.
Foringja-
efnið
kveður
sér hljóðs