Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1979, Blaðsíða 6

Á 100. ÁRTÍÐ JÓNS SIGURÐSSONAR
Riddari af
Dannebrog og
„kláðakóngur“
Ariö 1855 birti einn kunnasti lögfræö-
ingur Dana J.E. Larsen prófessor og
rektor Hafnarháskóla ritgerö um réttar-
stööu íslands og veittist þar að skoöun-
um meirihluta Þjóöfundarmanna. Enginn
hinna löglæröu íslendinga þá virtist
treysta sér til andmæla. Jón Sigurösson
var ekki lögfræöingur meö prófi en var
um þessar mundir aö hefja útgáfu
Lagasafns íslands. Þaö urðu 17 bindi
alls. Hann var því ekki varbúinn aö
svara Larsen, heldur lauk á mánaðar-
tíma viö 108 bls. ritgerð þar sem hann
tætir sundur röksemdafærslu prófess-
orsins lið fyrir liö. Nú kom íslending
um liðveisla úr nýrri átt. Konráö Maurer
doktor í lögum og prófessor í Munchen
ritaði um málið og lagöist á sveif meö
Jóni. Hinn heimskunni maöur gat aö vísu
fáu bætt viö röksemdir hins „ólöglæröa“
alþingismanns frá íslandi en nafn hans
vóg þungt. Jón og Konráö skrifuðust á um
fjölda ára en það er dálítið skrítið aö bréf
þeirra fjalla á þessu tímabili ekki svo
mjög um iögfræðileg efni, sögu eða
bókmenntir heldur um kláöamaur á
íslandi og varnir gegn honum. Enginn
hernaðarandi haföi gripið um sig 1851
þegar svipta átti íslendinga þjóðréttind-
um en í deilunum um baráttu gegn
kláöanum komst allt í bál og brand og
Trampe hefði verið meiri þörf soldátanna
frá 1851 er hann fór á fund Eyfellinga aö
skipa þeim aö baöa. Þrautaráö stjórnar-
innar var að veita stórfé til lækninga hins
sjúka fjár og senda Jón Sigurösson
ásamt dönskum dýralæknitil íslands meö
alræðisvald í kláöamálinu. Jón var hik-
andi því hann vissi þá hættu þessu
samfara aö baka sér óvinsældir og
sundra flokki þjóöfrelsismanna sem voru
klofnir í þessu hitamáli, enda fór svo að á
alþingi 1859 var hann einkum studdur af
konungkjörnum þingmönnum. En að-
geröir þeirra félaga björguöu sauðfjár-
stofni sunnanlands undan brjálæöisaö-
gerðum niöurskuröarmanna. Aökast það
sem Jón varö fyrir vegna þessa máls átti
nokkurn þátt í aö hann kom ekki til
alþingis næstu þing 1861 og 1863, þó
fjarri færi að hann sleppti stjórnartaum-
unum.
Úr bréfi JS til Maurers í ársbyrjun
1859.
Fyrir sjálfan mig og mína verö eg
líka aö gæta þess, aö eg sleppi ekki
því sem eg hefi til atvinnu fyrir þetta,
án þess aö hafa neina vissu í aöra
hönd, og hefi eg því í hyggju aö slá
uppá, að þeir veröi aö láta mig hafa
eitthvert embætti fast, og gefa mér
siöan permission. Þar meö yröi eg
léttari á kláöafénu, en vissari ef illa
gengi. En umfram allt verö eg aö vera
ótakmarkaöur kláðakóngur (því þaö
yröi eg líklega kallaöur) og geta
skipaö og skikkaö býsna frjálslega.
Gaman þætti mér aö heyra hvað þér
segið um þetta. Eg þykist viss um þér
segiö: Þetta er allt gott, efþaö gengur
fram, en það er hnúturinn. — Eg er nú
orðinn riddari af Dannebroge samt, til
aö byrja með.
Á tímabilinu 1865 til 1871 risu deilur
um framtíöarstórnskipun á íslandi hvaö
hæst og blönduöust inn í þær deilur um
fjárhagsleg skuldaskil milli landanna. Þaö
mál haföi alla tíö verið í mesta ólestri, en
engir hreinir reikningar til. Útgjöld
danska ríkisþingsins vegna hjálendunnar
fóru síhækkandi og var þaö lítt harmaö af
íslenskum þjóðfrelsismönnum; fyrst
danska stjórnin vildi ekki unna þeim
sjálfræöis mætti hún þá einnig bera
byröar af stjórn landsins. Dönsku stjórn-
inni var hins vegar í mun aö láta
nýlenduna standa undir sér fjárhagslega.
Nú tókst Jón á hendur eitt risavaxn-
asta verkefni sitt að kanna skuldaskil og
fjárhagsviðskipti íslendinga og Dana og
tekjur konungsvalds af landinu frá siöa-
skiptum og sýndi fram á meö skjalfestum
rökum hver gífurlegt fjármagn heföi
streymt af íslandi til Danmerkur undan-
farnar aldir án þess að nokkuð heföi
komiö í mót. Geröi hann þá kröfu aö við
skuldaskil milli landanna yröi íslandi
endurgoldiö sumt þetta fé meö árlegu
tillagi. Stefna hans á þessu tímabili var aö
njörva saman fjárhagsmáliö og stjórn-
skipunarmálið þannig að íslendingar
sættust ekki á lausn hins fyrra fyr en
tryggt væri aö þeir fengu viðunandi
sjálfstjórn í eigin málum. Eftir því sem
fjárhagsbyrði Dana ykist á fjárlögum
þeim mun fúsari yröu danskir stjórnmála-
menn aö slaka til.
Kafli úr bréfi til Sig. Gunnars-
sonar á Hallormsstað. Sept. 1866.
Þaö gleður mig ósegjanlega
mikið að þú ert samdóma í
fjárhagsmálinu. ... Enda hefur
þaö sýnt sig nú þegar aö þaö eina
tángarhald á Dönum er aö hleypa
upp kostnaöinum, því þá veröa
þeir heldur frjálslegri ístjórnarmál-
inu ef maöur á ekki eftirkaup.
Hefur þú tekiö eptir því að í ár er
þaö hérumbil 50.000 (ríkisd.) sem
reiknaö er skotiö til íslands. — Við
eigum aö drífa þaö sem mest upp
þar til fjárhagurinn skilst að.
Östervold 8, hús
Jóns Siguróssonar
í Kaupmannahöfn.