Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1979, Blaðsíða 11

Eitt a( myndvarkum Hreins Friófinnssonar.
maöur réöist á hana meö hnífi og
stórskaddaði fyrir skömmu. Sér-
fræðingum í viögerðum hefur aö vísu
tekizt að gera fullkomlega viö tjónið,
sem þarna var unnið, en þaö er gert
svo vísindalega, aö myndin verður
aö vera árum saman í öðru hitastigi,
en annars er haft á söfnum.
Hví orka þessi 300 ára
gömlu verk svo sterkt
á nútímafólk?
Þegar skoðuð eru gaumgæfilega
verk þessara manna, Vermeers
Rembrandts og Peter van De Hooch
til dæmis, þá verður hálf þunnur
þrettándi að virða fyrir sér dótiö,
sem kemst á safnveggi undir nafni
nútímalistar. Óneitanlega læðist að
manni sá grunur, að síðari tímar eigi
eftir að farga sem fánýti æði miklu,
sem menn komast upp með núna
undir merki framúrstefnu — en án
þess einu sinni aö kunna stafrófið
faglega séð. Eftirtektarvert er að
konserthallir fyllast þá fyrst svo um
munar, þegar 300 ára gömul músík
Beethovens og Mozarts er á efn-
isskránni — og til Hollands koma
menn í pílagrímsferðir til þess að
berja með eigin augum hin 300 ára
gömlu verk Rembrandts og Verm-
eers frá Delft.
Fyrir málara er ógleymanlegt aö
sjá þá færni, sem þar birtist. Og það
er skemmtilegt á annan hátt að
koma í Rembrandtshús, sem er
uppá 3 hæðir — sneið í húsasam-
stæðu og aðeins snertuspöl frá einu
síkinu. Ekki leynir sér, að það hefur
verið auðmaður og viröulegur borg-
ari á sinni tíð, sem bjó í þessu húsi.
Þvílíkir raftar, þvílíkur kjörviður um
allt. Og grafíkpressa meistarans
varðveitt í einu herberginu.
Eins og fram kemur þarnax»g eins
í innanhússmyndum margra hol-
lenskra málara frá 17. öld, hefur
mikiö ríkdæmi veriö saman komið í
Hollandi á þessum tíma. Ævinlega er
hátt til lofts; miklu hærra en nú
tíðkast og enginn var víst að hafa
áhyggjur af upphitunarkostnaðinum,
sem óhjákvæmilega hefur orðiö
vegna þess arna. Á gólfum eru ýmist
flísar með skákborösmynstri, ellegar
dýrindis teppi og stundum fagurlega
unnar glermyndir í gluggum. Hvílíkur
munur hefur ekki verið á heimilum
hinna skár stæðu borgara í Hollandi
og þeirra sem bezt máttu sín á
íslandi. Þetta var tímaskeið Brynjólfs
biskups, sem þá bjó í moldarkofum í
Skálholti og Hallgríms Péturssonar,
sem var að vísu alla tíö fátækur.
Nýtilegt hús var þá ekki til í landinu
að heitið gæti; íbúðahús úr varan-
legu efni hafði þá enn ekki verið
byggt. Á vorum dögum býr almenn-
ingur á íslandi hinsvegar viö ólíkt
meiri glæsibrag í húsnæöi en aug-
sýnilegt er að fólk veröur aö gera sig
ánægt með í Amsterdam og ugg-
laust annarsstaöar í Hollandi einnig.
Rembrandtshús stendur sem tákn
um velgengni málarans á beztu árum
ævi hans. Svo fór þó um síöir, að
hann varð gjaldþrota og missti þetta
glæsta hús; síðasti spöiurinn varð
honum annað veifið þungbær. Hann
virðist þá hafa fallið í áliti, þrátt fyrir
þau afrek, sem hann var þá búinn að
vinna, og málaði þá í verkefnaleysi
sínu hverja sjálfsmyndina á fætur
annarri. Mikil dýrmæti þykja þær nú,
en lítið hefur Rembrandt haft fyrir
þann snúö sinn, mælt í gulli.
Á nokkrum raderingum Rem-
brandts er Amsterdam sýnd úr
fjarlægð. Það sem hefur þá sett svip
á hana öðru fremur, er fjöldi
glæstra turna, sem standa uppúr
þéttri húsakösinni. Þrjú hundruð
árum síðar er svo að sjá, að harla
lítið hafi breyzt. Þegar komið er með
lestinni utan af því blauta Hollandi,
þar sem Jón Hreggviösson hljóp,
sællar minningar, þá blasir borgin
við, harla lík því sem sjá má hjá'
Rembrandt: Turn við turn og vitnar
um stórveldistíma þessarar þjóðar,
sem átti sér tæpast land og gerði
Amsterdam að stað, sem þá var
hægt að kalla miöpunkt og nafla
heimsins.
SiguröurM. Þorsteinsson Ný frumefni verða til, þiðna, leka niður rúðuna. Týnast.
FYRSTI Þó að ekkert sé í rauninni, til nýtt undir sólinni. Þá á maðurinn eftir aö finna svo margt.
VETRAR- Eins og rööunarlögmál snjó- flygsanna, sem renna niður rúðuna og týnast.
SNJÓR Samt veit maðurinn hvaö veröur um snjóflygsurnar, sem þiöna á rúöunni minni og verða að vatni.
Eins og frumeindirnar raöa sér í atóminu, raða snjóflygsurnar sér á gluggann minn. En atómin sprengir hann. Eyöir sjálfum sér og týnist.
Mynstrin myndast og þiöna. Þau renna niður rúðuna. Týnast.
Þegar heröir á vindinum, eykst snjókoman. Ný mynstur snjóflygsanna raðast á gluggann.
HeiðrekurGuðmundsson
LITIÐ UM
ÖXL
Nú lækkar sólin á lofti
og líður á kvöld.
Hver hæó er í skínandi skrúða,
en skuggar í laut.
Ég horfi til austuráttar,
en örskamma stund.
Man alla áningarstaði
viö ævinnar braut.
En einkum þó örlagastundir
ojg áhrifavald.
Eg vissi að það vofði mér yfir
og varaöi mig.
En verst er að vera þvíháður
og vita það ei.
— Gerðu þá uppreisn, því annars
er úti um þig. —
Og kannski hefur minn hugur
þá harðnað um sinn.
Því auðvitað átti ég drauma
sem ei gátu ræzt.
En samt er ég sáttur við lífið
og samferóamenn. —
En við gestinn, gestinn sem
nálgast,
ég get ekki sæzt.
MISSIR
Eg þekki mann,
sem missti fót. —
En líður eftir vonum vel,
því vinir styðja hann.
Ég þekki mann,
sem missti barn. —
En bót er það í sárri sorg
að samúð finnur hann.
Ég þekki mann sem missti kjark
og leitar skjóls á flóttaför.
— Við fyrirlítum hann.
Ljóðin eru úr nýrri Ijódabók eftir
Heiórek Guðmundsson, sem heitir
Skildagar og hefur komið út hjá
forlagi Helgafells. Vegna mistaka
sem uröu viö birtingu þeirra í
Lesbók 10. nóv., eru þau endurbirt
hér.