Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1979, Blaðsíða 13

verömætamat og hugarfar jafnvel
hinna mætustu manna, aö þeir telja
þaö nú til hinna mestu dyggöa aö
eyöa meiru en aflað er. Að þessu
leyti eru stjórnarhættir á þessum
áratug og viöreisnaráratugnum
1960—1970 alls ekki sambærilegir.
Samkvæmt skýrslu Hagstofu
íslands voru starfsmenn ríkis, sveit-
arfálaga, stofnana þeirra, starfs-
menn ýmissa hálfopinberra stofn-
ana, svo og verkamenn og iönaö-
armenn íþjónustu sveitarfélaga alls
16.694 skattframteljendur á árinu
1978. Þar aö auki voru starfsmenn
sjúkrahúsa, elliheimila, barnaheim-
ila, hæla og hliöstæöra stofnana
4407 og læknar og tannlæknar 654.
Samtals má því segja, aö í opinberri
og hálfopinberri þjónustu hafi veriö
um 21.700 skattframteljenda 1978.
Heildartala framteljenda var 111.047
þannig aö tæplega 20% þeirra þáöu
laun frá opinberum aöilum. Aöeins
einn hópur skattframteljenda er
fjölmennari, þ.e. þeir sem störfuðu
við fiskvinnslu og fiskveiðar í landi
og starfsmenn viö annan iðnað, en
heildarfjöldi þeirra var 24.726 1978
eða rúmlega 22% framteljenda. í
yfirliti Hagstofu íslands eru lífeyris-
þegar og eignafólk flokkaðir saman
og samtals voru þeir 13.723 skatt-
framteljendur 1978 eöa um 12% af
heildarfjöldanum. Lífeyrisþegar eru
langflestir á þeim aldri, að þeir fá
ellilífeyri og tekjutryggingu greidda
úr ríkissjóöi og sama á við um
aldraö eignafólk. Ætli það sé því
fjarri lagi að álykta, aö um eða yfir
30% allra skattframteljenda fái með
einum eða öörum hætti framfærslu-
fé sitt beint úr ríkissjóöi eða öörum
opinberum sjóöum. Ofangreindar
tölur hafa þó ekki aö geyma til
dæmis starfsmenn ríkisbankanna.
Ef viö hyggjum aö reynslu New
York-búa, sjáum viö í hendi okkar
þær freistingar, sem hljóta að leita á
huga íslenskra stjórnmálamanna,
þegar þeiru eru á atkvæöaveiðum.
Hættulegastir eru þó þeir, sem lofa
auknum ríkisumsvifum án þess aö
viöurkenna nauösyn þess, að þörf
sé á nýrri verðmætasköpun. Þaö eru
einmitt of mikil áhrif þessara
manna, sem hafa leitt til þess
ófremdarástands, er við nú búum
viö. Landbúnaðurinn hefur veriö
þaninn út yfir sín eölilegu mörk og
tekinn á opinbert framfæri í alltof
miklum mæli. Sóknina í fiskstofn-
ana verður að takmarka og of stór
fiskiskipastóll er verkefnalítill. Af
misskildu þjóöarstolti hafa menn
verið andvígir því að ganga þannig
til verks við nýtingu orkulinda, aö í
samvinnu viö tjármagnssterka er-
lenda aðila sé ráðist í stórhuga
verkefni.
Milljónaborgin New York varö að
leita áajár annarra og var í raun avipt
fjárræöi, á meðan komist var til
botns í vandanum, að svo miklu
leyti sem það tókst. Þannig hefur í
raun veriö haldiö á málum íslensku
þjóöarinnar í efnahagslegu tilliti á
þessum áratug, að vegna óráðsí-
unnar er skammt í þaö, að landiö
segi sig til gjaldþrotaskipta. Halda
menn, að þá verði spurt um þjóöar-
stolt af lánadrottnunum? Nei. En nú
um helgina hafa kjósendur tækifæri
til að hafna gjaldþrotastefnunni og
leggja þeim liö með atkvæöi sínu,
sem vilja í raun auka þjóöarauðinn.
Björn Bjarnason
í bók sinni „A Time for Truth“,
8em fyrir nokkrum misserum var
metsölubók í Bandaríkjunum, gerir
William Simon fyrrum fjármálaráö-
herra af festu og rökfimi grein fyrir
því í hverjar ógöngur stefni í
bandarísku efnahagsiífi meö æ
meiri opinberum afskiptum. Hann
segir aö orsök þess, að milljóna-
borgin New York varö gjaldþrota
hafi veriö sú, aö þar hafi lykilorðiö í
kosningasigrum verið „meira“.
Frambjóðendur hafi lofað meiri al-
menningsþjónustu, hærri launum
og eftirlaunum fyrir þær hundruö
þúsundir manna, sem þágu laun úr
borgarsjóönum, og meiri félagslegri
aðstoð. Það hafi reynst óbrigðult
ráö til að komast til valda íkosning-
um aö lofa auknum útgjöldum úr
almannasjóöum. Vandinn hafi hins
vegar veriö sá, aö vegna skatta-
áþjánar hafi þeir, sem eitthvaö
höfðu aflögu, flúiö út fyrir borgar-
mörkin. Kosningaloforðin hafi því
ekki veriö unnt aö efna nema meö
útgáfu skuldabréfa. Á árinu 1974
hafi veriö svo komiö, aö á hverjum
mánuöi reyndi borgarsjóður aö selja
skuldabréf að upphæö 600 milljónir
dala til að halda sér á floti. Þar sem
engin raunveruleg verömætasköp-
un stóö að baki þessara bréfa,
fylltust kaupendur skuldabréfa van-
trú á þessum borgarbréfum og þau
uröu óseljanleg. 1975 var svo komið,
aö New York-borg leitaði ásjár
alríkisstjórnarinnar í Washington og
baö hana aö leysa sig af skuldaklaf-
anum.
Máli sínu til styrktar vitnar Will-
iam Simon til greinar, sem hinn
mikilsmetni blaðamaöur og rithöf-
undur Theodore White reit í tímarit-
iö New York 1975, en þar sagöi m.a.:
„Meira en milljón manns er á
félagslegu framfæri í borginni. 260
þúsund starfsmenn borgarinnar
eiga eiginkonur eða eiginmenn og
börn. Flestir þeirra kjósa — og þeir
eru allir sameinaöir undir einu
háleitu markmiöi: „Meira.“ Enginn
nær kosningu í þessari borg, sem
lofar „minnu.“ Þess vegna hafa allir
stjórnmálamenn okkar í 20 ár lofaö
meiru — meiri löggæslu, fleiri skól-
um, fleiri dagvistunarheimilum,
fleiri fólagsráögjöfum, hærri eftir-
launum, fleiri sjúkrarúmum, greiðari
aögöngu aö háskólunum. Þeir, sem
eru á félagslegu framfæri borgar-
innar, og þeir, sem þiggja laun úr
sjóöum hennar, eru samanlagt
sterkasta kosningaafliö okkar. Eins
og undir risavaxinni ráöstjórn kjósa
þeir yfirmenn sína og kaupgreið-
endur.../' New York hefur góö-
mennskan ekki aöeins runniö sitt
skeiö heldur hefur hún einnig brotið
allar löglegar og félagslegar reglur
um hámarkshraða.“
Ofangreind ummæli Theodore
Whites og frásögn William Simons
um New York hafa oftar en einu
sinni sótt á huga minn, þegar
hlustaö er á skvaldrið í þeim
stjórnmálamönnum hérálandi, sem
halda að allan vanda megi leysa
meö auknum opinberum afskiptum.
Þeim, sem hæst tala þannig af
íslenskum stjórnmálamönnum er
8íst um þaö gefið aö efla verömæta-
sköpunina í landinu með raunhæf-
um hætti. Efnahagsstjórn síöustu
ríkisstjórnar einkenndist af því aö
þaö var alltaf veriö aö flytja fjár-
magn milli aðila innan þjóöfélagsins
en ekkert kapp á þaö lagt aö reyna
aö skapa nýtt fjármagn. Enda sjáum
viö afleiöinguna í aukinni seöla-
prentun, óöaveröbólgu og erlendri
lántöku út fyrir öll áætluö mörk,
þannig aö nú skuldar hvert manns-
barn í landinu 1.7 milljónir króna hjá
lánastofnunum í útlöndum.
Þessari gjaldþrotastefnu hefur
því miður veriö fylgt allan þennan
áratug. Hún hefur brenglaö svo
VÍTI TIL VARNAÐAR