Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1980, Blaðsíða 6

Á vegum vestur-þýzka vísindaráðu-
neytisins er um þessar mundir verið að
hefja byggingu á nýrri gerð orkuvers,
sem meö aðstoð sólarinnar mun
framleiöa vind, sem raforka veröur
síöan unnin úr. Hér er um aö ræöa
frummynd að slíku orkuveri, hún mun
kosta um milljarð ísl. króna og verður
byggö fyrir sunnan Madrid.
Tillagan er afar einföld. Byggingar-
teikningarnar sýna hringlaga tjaldþak
úr gagnsæjum gerviefnayfirbreiöslum.
Þöa er opiö á hliöunum, en hækkar
nokkuð í miöju, þar sem þykkt báru-
járnsrör skagar hátt upp.
Hin glæra yfirbreiðsla veldur hinu
sama og gerist í gróðurhúsum. Undir
gerviefnaþakinu hitnar loftiö af sólinni,
Sávintfi-upp-
skera rafmagn
veröu þar meö létt og leitar upp og
kemst út um rörturninn.
Fyrir sogverkun, sem er þeim mun
meiri sem turninn, „skorsteinninn," er
hærri, styrkist uppstreymiö verulega.
Þaö snýr stóru vindhjóli inni í turnin-
um, en hjólið knýr rafal.
í hinni einföldu samsetningu eða
gerö slíks „uppstreymisorkuvers" fel-
ast hinir miklu yfirburðir umfram aörar
aöferðir til aö nýta sólina sem ótæm-
andi raforkugjafa. Viö hin svokölluðu
sólarorkubú, þar sem færanlegir
speglar beina sólargeislunum aö gufu-
katli, vinna menn enn aö nokkru leyti á
tæknilega óunnu landi, en hvaö upp-
streymisorkuverið snertir, geta verk-
fræðingarnir stuözt viö fengna reynslu
í grundvallaratriöum.
En til þess að framleiöa rafmagn í
umtalsveröum mæli veröur aö gera
áætlanir í stórum stærðum. Aðeins hið
kringlótta þak spönsku tilraunabygg-
ingarinnar nær yfir 20 hektara, og í
miöju er 200 metra hár turn. Þó mun
vindrafallin ekki framleiða nema 100
kílóvött — sem rétt myndu nægja 25
fjölskyldum.
En á teikniborðunum eru þegar
tilbúnar uppstreymisrafstöðvar, sem
myndu framleiöa 10 þúsund sinnum
meira rafmagn — sannarlega risa-
vaxnir framtíöarorkugjafar. Þvermál
plastþaka þeirra er 20 kílómetrar og
turnarnir eru 900 m háir. Heita loftiö í
þeim æöir upp meö fellibylskrafti. Þess
vegna gæti hvert þessara raforkuvera
komið í stað kjarnorkuvers og meira
að segja meö sambærilegum fram-
leiöslukostnaöi rafmagnsins.
Frá tæknilegu sjónarmiöi eru slík
ferlíki aö byggingu ekkert vandamál.
„Við getum byggt turna, sem eru
kílómetri aö hæö og meira“, segir
prófessor Jörg Schlaich, byggingar-
verkfræöingur viö háskólann í Stutt-
gart. Hann hefur ásamt verkfræöiskrif-
stofu teiknaö tilraunaorkuveriö á
Spáni og mun hafa umsjón meö
byggingu þess. En hugmyndin að
uppstreymisorkuveri er þó ekki komin
frá þeim í Stuttgart, heldur sótti
franskur uppfinningamaöur um einka-
leyfi á því þegar áriö 1929.
í Evrópu er hugsanlegt aö finna
slíkum mannvirkjum stað í löndum
eins og Spáni, ítalíu og Grikklandi, þar
sem nóg er um sólskin og strjálbýl
landsvæöi. En ríki eins og Saudi-
Arabía, Mexikó og Brasilía hafa þegar
sýnt þessu máli mikinn áhuga. En í
Vestur-þýzkalandi munu ekki rísa nein
uppsteymisorkuver. Skortur á sólskini
er þó ekki meginástæðan, heldur hið
háa lóöaverð. Ef fermetrinn er reikw-
aöur á 10 mörk (ca. 2500 ísl. kr.),
myndi fóöarkostnaöurinn einn undir
1000 megavatta raforkuver nema 3
milljöröum marka. Schlaich hefur
reiknaö út aö auk þess þyrfti aö þekja
4% af landsvæði Sambandslýöveldis-
ins meö plastábreiðum til þess aö
sinna heildarþörf þess á rafmagni.
Verkfræöingar
í Stuttgart hafa
fundið furöulega
einfalda aöferö
til að breyta sól-
arljósi í rafmagn
©
Bragi
Ásgeirsson
Lífs-
orka
á sumar-
degi
— Það má fullyrða, að sumariö hafi verið
okkur, sem byggjum þéttbýliskjarna Suð-
vesturlandsins, gott og gjöfult. Sumarblíöan
hefur verið upp á sitt besta og fegursta, og
votviörisdagarnir inn á milli hafa stuðlað aö
mikilli blómstran náttúrunnar og vænlegri
uppskeru garðávaxta. Mannfólkið hefur og
smitast af tíðarfarinu og duldir kraftar hafa
leystst úr læöingi á mannlífsvettvangi, —
þannig brosir fólk á góöviörisdögum og býr
sig undir kaldsamari tíö með útiveru, iðkun
lista, leikja og hvers konar íþrótta.
Einn góöviðrisdag greip ég myndavélina
og fékk son minn í leiðangur á myndlistar-
sýningar, í sundlaugarnar og dálítiö kratta-
trimm. Tókst mér að ná nokkrum myndum,
sem ég tel táknrænar fyrir sól, sumar, gáska
í mannfólkinu og framtakssemi.
Að Korpúlfsstöðum voru menn að leggja
síðustu hönd á framkvæmdir á vettvangi
norrænna tilraunalista, „Experimental Envir-
onments". Skildist mér, að skrautlega tjaldiö
væri nokkurs konar fjarskiptastöö, — dreng-
urinn, sonur minn, Ásgeir Reynar, hefur tekið
sér stöðu á hugarorkustöö Jóns Gunnars
Árnasonar og hugsar stíft í austur til móður
sinnar. Næst sjáum viö Níels Hafstein vera
að ganga frá skúlptúrverki sínu, „Tálmynd“,
(lllusion). Þarnæst sjáum við landsþekkt hjón
úr leikarastétt í sólskinsskapi. Þau Helgi
Skúlason og Helga Backmann brosa undur-
blítt til Ijósmyndarans. Á næstu mynd hefur
Thor Vilhjálmsson skotið fram brjóstkassan-
um, króaö af og ræðir ábúöarmikill viö
valkyrju eina og fagran fastagest í sundlaug-
unum. Á síðustu myndinni sjáum við greinar-
höfund, er hefur kosiö að Ijúka athöfnum
dagsins í anda Ólympíuleikanna og kjörorðs-
ins, að meginmáli skipti að vera meö en ekki
sigra...