Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1981, Qupperneq 11
sinni. Hún lét aldrei neitt á sig fá. Hún
var alltaf svo sjálfstæö og gat unaö sér
ein.“ Hún er sögö vera andlega lík
fööur sínum og hafa kímnigáfu hans.
Hún á íbúöir í New York og París og er
mjög oft í Bandaríkjunum, en hvar sem
hún er, hagar hún Iffi sínu eins og
Spánverji — og faöir hennar. Hún
sefur til hádegis, boröar kvöldverö um
11-leytiö og er í samkvæmum til kl. 3.
Paloma kennir Jacqueline um fram-
komu föður síns gagnvart sér. „Hún
rak okkur burt. Hún reyndi að fá allt,
en var aldrei ánægö yfir því, sem hún
hafði. Allt, sem hún á nú, er minningin
um fööur minn. Hún baröist gegn því,
aö hann geröi okkur að lögerfingjum
sínum. Ef einhver minntist á Claude
eða mig, fékk hann ekki aö koma í
húsiö aftur. Hún sagöi skelfilega hluti
um móður mína og bók hennar, en ég
veit fyrir víst, að Picasso las aldrei
bókina. Okkur var sparkað út, þegar
viö vorum oröin nógu gömul til aö
ógna stööu hennar. Hún einangraöi
fööur minn frá umheiminum og ávarp-
aöi hann sem hágöfgi og konunginn af
Spáni.“
Vinur Jacqueline og Picasso segir,
aö hún hafi reynt að telja honum trú
um, að hún væri eina manneskjan,
sem elskaöi hann og vildi annast hann.
Og Picasso hafði unaö vel í návist
hennar undir öllu dekrinu og lofinu.
Eitt sinn sagöi Jacqueline viö gest,
sem var aö dást aö sólarlaginu:
„Hvernig getið þér veriö aö tala um
sólarlagiö, þegar Picasso er hérna í
húsinu?"
Ýmsir halda því fram, aö meö þessu
hafi henni tekizt aö ná valdi yfir
honum, en Ijósmyndarinn D. D. Dqnc-
an, sem lengi var náinn vinur Picassos
og fjölskyldu hans, segir: „Þaö eru
margar hliöar á þessu, en þaö ráösk-
aöist enginn meö þennan mann.“
Og enn segir Paloma: „Nú get ég
farið aö semja viö hana. Viö eigum
nokkur málverk af henni og viljum
höndla meö þau. Ég veit, að hún
verður erfið viðureignar, en ég er orðin
nógu lífsreynd til aö láta þaö ekki á
mig fá. Þaö var öðruvísi, þegar ég var
14 ára. Þá var hún alltaf aö segja mér,
hvaö ég væri ófríö.
Einn lögfæðinganna andmælir því,
aö Picasso hafi ekki lesiö bók móöur
Palomu og telur, að Picasso hafi látiö
börnin velja á milli sín og móður
þeirra. „Auðvitaö las hann bókina.
Hann varö mjög reiöur út af henni og
lét reiðina bitna á börnunum." Reynd-
ar höfðaöi Picasso mál til aö koma í
veg fyrir birtingu kafla úr henni í „Paris
Match“, en hann tapaöi því.
XXX
Ráöstöfun eftirlátinna eigna Picass-
os er að miklu leyti lokiö. En þaö er um
svo mikinn fjölda listaverka aö ræöa ,
og mikla peninga — og svo mikla
beiskju og mikinn sársauka — aö þaö
getur tekiö mörg ár aö leysa þau
vandamál, sem eftir eru, og þau
vandamál, sem þau leiða af sér. En
erfingjarnir geta lifað ríkmannlega,
hvort sem þeir selja listaverk eöa hafa
tekjur af þeim á annan hátt.
En þrátt fyrir allt: Listamaöurinn,
sem skapaöi „Guernica", vitnisburö
um brjálæöi styrjalda, skildi einnig eftir
sig fallna og særöa.
—SvÁ— samantekt úr „The New
York Times Magazine“.
Skuggsjá
þarna hallar hann sér upp aö girðing-
unni. Þú lætur fallast í faöm hans. Enn
á hann engin tár, Ijáöu honum örlítiö
af þínum tárum. Og kveddu hann
áöur en þú smeygir hönd undir arm
hans. Segöu skiliö viö hann! Þótt
honum veröi á aö gleyma þá manst
þú: aö fyrst er kveöjustund. Áöur
en þiö getið átt samleiö verðið þiö aö
skilja að eilífu hjá giröingunni umhverf-
is auöa svæöiö.
Þá haldiö þiö áfram. Þarna er
stígur, sem liggur meö fram kola-
bingjunum niöur aö sjó. Þiö eruö
þögul. Þú bíöur eftir fyrsta oröinu, þú
eftirlætur honum þaö svo aö þú
munir ekki eiga síöasta oröiö. Hvaö
mun hann segja? Fljótt nú, áöur en þiö
eruö komin að sjónum, sem gerir
mann ógætinn! Hvað segir hann?
Hvaö er fyrsta orðið? Getur þaö
veriö svo erfitt aö þaö komi honum til
aö stama og líta niöur fyrir sig? Eöa
eru þaö kolabingirnir, sem gnæfa
yfir staurana og varpa skuggum á
hvarma hans og blinda hann meö
sortanum? Fyrsta orðið — nú hefur
hann sagt þaö: það er götuheiti.
Þaö er nafnið á götunni þar sem
kerlingin býr. Getur það verið? Áöur
en hann veit aö þú átt von á barni
minnist hann á kerlinguna, áöur en
hann segist elska þig nefnir hann
nafn kerlingarinnar. Vertu róleg! Hann
veit ekki að þú hefur þegar verið hjá
þeirri gömlu, hann getur ómögu-
lega vitað það, hann hefur enga
hugmynd um spegilinn. Og hann hefur
ekki fyrr sleppt orðinu en hann hefur
þegar gleymt því. Allt er sagt í
spegli svo aö þaö falli í gleymsku. Og
um leið og þú hefur sagt aö þú eigir
von á barni hefur þú þagað yfir því.
Spegillinn speglar allt. Kolabingirn-
ir hverfa aö baki, nú eruð þiö komin
niður að sjónum og greinið hvíta
bátana sem spurningar yst viö sjón-
arrönd, veriö hljóð, sjórinn mun
taka svarið af vörum ykkar, sjórinn
svelgir þaö, sem þið eigið enn ósagt.
Upp frá því gangið þið oft upp
ströndina sem gangiö þið niöur að
sjónum, gangiö heim á leiö líkt og
hlaupiö þiö burt og burt eins og
væruö þiö á heimleiö.
Hvað eru þær meö hvítu kapp-
ana að pískra? „Þetta er helstríöiö!"
Þær mega nú tala.
Dag einn veröur himinninn nægi-
lega bjartur, svo bjartur aö birtan
veröur geislandi. Jafnast nokkuö á viö
Ijómann af hinstu birtu?
Þann dag speglar matti spegill-
inn bannlýsta húsiö. Bannlýst kallar
fólk hús dæmt til niðurrifs, bannlýst er
þaö nefnt af því að fólk veit ekki
betur. Það ætti ekki aö hræöa
ykkur. Nú er himinninn orðinn nægi-
lega bjartur. Og líkt og himinninn í
birtu sinni væntir húsiö sælunnar og
banni léttir. Eftir hlátur kemur oft
grátur. Þú ert búin aö gráta nógu
mikið. Taktu aftur kransinn þinn.
Bráöum færöu að leysa hár þitt úr
fléttunum. Allt er fólgiö í speglinum.
Og kolgrænn sjórinn er baksýn allra
geröa ykkar. Er þiö yfirgefiö húsiö
blasir hann viö fyrir framan ykkur.
Þegar þiö fariö aftur út um glugga-
tóttirnar er allt gleymt. Allt er gert í
speglinum svo að þaö veröi fyrirgefiö.
Eftir þaö leggur hann fast aö þér
aö fara inn meö honum. En í
ákafanum fjarlægist þiö húsiö og
haldiö frá ströndinni. Þiö lítiö ekki
um öxl. Og húsiö bannlýsta er aö
baki. Þið gangiö upp meö fljólinu og
ákafi ykkar flæöir á móti ykkur,
streymir fram hjá ykkur. Von bráöar
verður hann ekki eins áleitinn. Og í
sömu andrá ert þú ekki iengur fús,
feimni ykkar ágerist. Þetta er útfalliö
sem sogar burt sjóinn frá öllum
ströndum. Jafnvel fljótin veröa
vatnsminni þegar fjarar. Og þarna
fyrir handan taka trjátopparnir við af
krónum trjánna. Hvít spónþökin
blunda þar undir.
Gættu þín, bráöum fer hann að
tala um framtíöina, um barnafjöld-
ann og lífiö framundan. Og vangar
hans glóa af hrifningu. Þeir tendra
líka bál í þínum vöngum. Þiö
munuö þrátta um hvort þiö viljið
heldur syni eöa dætur og þú vilt frekar
syni. Og hann kýs heldur aö hafa
tiglþak og þú vilt fremur — en nú
eruö þiö komin of langt upp meö
fljótinu. Hræöslan grípur ykkur. Fyrir
handan sjást engin spónþök lengur,
þar eru einungis akrar og vot engi.
Og hér? Missið ekki sjónar á vegin-
um. Þaö húmar — eins hægt og þegar
birtir aö morgni. Framtíöin er liðin.
Framtíöin er stígur með fram fljót-
inu, sem rennur út í engin. Snúiö viö!
Hvaö tekur nú viö?
Aö þrem dögum liðnum þorir
hann ekki lengur aö leggja handlegg-
inn um axlir þínar. Aftur er þaö þrem
dögum seinna aö hann spyr þig aö
nafni og þú spyrö hann. Nú vitiö þiö
ekki einu sinni nöfnin og þiö eruð
hætt aö spyrja. Þaö fer betur á því.
Eruö þiö ekki oröin hvort ööru
ráögáta?
Loks gangiö þiö á ný þögul hliö
viö hliö. Ef hann spyr þig einhvers
spyr hann hvort muni rigna. Hver getur
vitaö þaö? Þiö fjarlægist stööugt
hvort annaö. Þiö eruö löngu hætt
aö tala um framtíðina. Þiö sjáist
oröið sjaldan en samt eruð þiö ekki
enn nógu ókunnug hvort ööru. Bíöiö
og verið þolinmóö. Dag nokkurn
kemur að því. Dag einn er hann
oröinn þér svo ókunnur að þú færð ást
á honum í þröngu stræti, framan viö
opiö akhliö. Hvaö bíöur síns tíma.
Nú er hann kominn.
„Þaö verður ekki lengi úr þessu“,
segja þær aö baki þér, „endirinn er
ekki langt undan!“
Hvaö vita þær svo sem? Á ekki
allt sitt upphaf einmitt nú?
Sá dagur kemur að þú sérö hann
í fyrsta sinn og hann sér þig. í fyrsta
sinn, þaö er að segja: aldrei aftur. En
verið óhrædd! Þiö verðiö ekki aö
Framhald á bls. 16
Vilhjálmur Bergsson
Könnun
frá bláhvítum þokuheimi
hef ég sveimaö og séö
margþætta vefi opnast og lokast
í mildu grænu Ijósflæöi
hins óendanlega bergmáls
leiö mín hefur legiö
þar sem enginn vegur er
um veg allra vega
þar sem sífelld fæöing er
þögull dauöi er
ólgandi líf er
þaö er mjög löng leiö
Dulmál
Cro Magnon menn bresöur mínir og systur
myndsnillingar hellaveggjanna
viö tökumst í hendur yfir haf tímans
tengjum saman árþúsundir fortíö nútíð framtíö
meöan níu súlur Ijóma í birtu þrettán sólna
á dögum veraldlegs auös munu boöberar mínir
eignast sess meöal mannanna