Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1981, Blaðsíða 2
Théo Tobiasse heitir franskur listmálari
sem hefur getiö sér gott orö í heimalandi
sínu og víðar. En Norðurlöndum, og þá
sérstaklega Danmörku, tengist hann eink-
um vegna þess aö ævintýri H.C. Andersens
hafa orðið honum kveikja að mörgum
listaverkum. Upphaflega mun hann hafa
kynnst sögum danska skáldsins heims-
fræga af þýöingum verka hans á frönsku
og sjálfur segist hann einnig hafa orðiö fyrir
miklum áhrifum af aö heimsækja slóðir
H.C. Andersens í Odense og koma þar á
heimili hans sem nú er opinbert safn.
Margir listamenn hafa spreytt sig á því
aö teikna og mála myndir við ævintýri H.C.
Andersens. Þær eru þó misjafnar aö
gæðum frá listrænu sjónarmiöi eins og
gefur að skilja, en Théo Tobiasse er
tvímælalaust einn fremstur í flokki þeirra
nú á tímum sem hafa valið sér þetta
viðfangsefni. Hann hefur fram til þessa gert
18 steinprent-myndir viö ævintýrin og valið
þau þeirra sem hvaö mestra almennra
vinsælda njóta.
Théo Tobiasse tilheyrir „franska skólan-
um“ svokallaða í listtúlkun sinni. Meðal
þeirra, sem upphaflega mörkuðu þá stefnu
í málaralist, mætti nefna málarana Chagall,
Modigliani, Pascin, Soutine og Zak, en þeir
létu fyrst til sín taka á árunum eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Samt var aldrei hægt aö
tala um þrönga stefnu eða stíl meðal
þessara listamanna. Þeir áttu þaö sameig-
Théo Tobiasse iætur þó ekki ævintýri
H.C. Andersens ein veröa sér að yrkisefni á
vettvangi myndlistarinnar. Hann hefur gert
myndaflokk við leikrit Shakespeares —
„Rómeó og Júlíu", svo nokkuð sé nefnt.
Fornar arfsagnir og sögur úr Gamla
testamentinu hafa einnig verið honum
hugleikiö viðfangsefni.
I öðrum tilvikum leitar hann fyrirmynda í
sinn eigin hugmyndaheim og á sér sitt eigiö
táknmál.
H.C. Andersen skrifaði 156 ævintýri um
dagana sem hafa verið þýdd á öll heimsins
tungumál og gefin út hvað eftir annaö.
Enda þótt ekki liggi fyrir neinar tölur um
upplag er þó greinilegt að 10—20 ævintýr-
anna njóta langmestra vinsælda og þau
eru öll skrifuö á árunum 1835—50. Ariö
1849 kom út fyrsta heildarútgáfan fram til
þess í Danmörku með teikningum Wilhelm
Pedersens. Þá hafði H.C. Andersen skrifaö
49 ævintýri en þau fylla aðeins þrjú af
fimmtán bindum hinnar endanlegu heildar-
útgáfu.
Théo Tobiasse hefur haft undir höndum
franska útgáfu á verkunum. Sá texti er
upprunalegur en ekki færöur í stíl fyrir börn
eins og sumar útgáfur. Heitir litir eru
ráöandi í myndum hans — rauðbrúnt og
gulbrúnt með ívafi sterkari lita. í sumum
þeirra er hreyfing ríkjandi, yfir öðrum hvílir
Ijóöræn rósemi, allt eftir því hvaöa atvik úr
ævintýrinu listamaðurinn hefur staönæmst
við. Klæðnaöur og hárgreiðsla manna-
myndanna eru með ólíku sniði en andlitin
svipuð — barnalega „naivistisk". Théo
Tobiasse sneiðir hjá þeim ævintýrum H.C.
Hann túlkar
œvintýri H.C.
Andersens
í Chagall-stil
inlegt að vera af gyöingaættum og allir
sóttu þeir sitt í franska myndlistarhefð.
Hver og einn átti sitt persónulega tján-
ingarform, enda þótt heimalandið og
menningararfur gyðinga setti sinn svip þar
á.
Eftir síðari heimsstyrjöldina upphófst
nýtt blómaskeið „franska skólans", þar
sem nýjar stefnur og straumar fundu sér
farveg. Théo Tobiasse hefur orðið fyrir
áhrifum beggja þessara tímabila — stend-
ur þar miðja vegu ef svo má segja.
Verk hans minna töluvert á verk Chag-
alls. Hann skákar náttúrulögmálinu að vild
í listsköpun sinni — fólk og dýr svífa í lausu
lofti yfir húsaþökum. Fjarvídd og hlutföll
lætur hann lönd og leið — slíkt er látið
víkja fyrir frásögninni og þeirri túlkun á
henni sem hann vill koma á framfæri.
Hann „smyr þykkt á“, eins og kallaö er,
með mörgum lögum úr litatúpunni en það
gefur myndunum lifandi áferö. Hér og þar
setur hann blóm og laufamynstur þar sem
honum þurfa þykir á myndfletinum svo sem
til að undirstrika grósku og frásagnargleöi.
Théo Tobiasse fæddist íísrael áriö 1927,
en fluttist barn að aldri með foreldrum
sínum til Parísar. Fyrstu sýningar sínar hélt
hann á árunum eftir síðari heimsstyrjöldina
en vann sér umtalsveröa frægö og viður-
kenningu 10—15 árum síðar. Árið 1961
fékk hann Dorothy Gould-verðlaunin og
fleiri verölaun hefur hann hlotið.
Andersens þar sem skáldiö gerir dauða
hluti að persónum en dýr skipa jafn
veglegan sess hjá báðum. Hundarnir eru
höfuðpersónur sögunnar um Eldfærin,
svínið fylgir ævintýrinu um svínahirðinn og
geitin Hans klaufa. Hús og hvers konar
byggingar raðast ekki á myndflötinn í
hefðbundnum stíl eða með þrívíðu sjónar-
horni. Höllin í Hans klaufa minnir helst á
Markúsarkirkjuna í Feneyjum. Húsin eru
mest til uppfyllingar á óbrotinn flöt, gegna
sama hlutverki og blóm og ávextir sem sett
eru hér og þar án tengsla við texta
sögunnar. Sú aöferð er þekkt víða í
myridlist, ekki hvað síst þjóðlegri myndlist
frá Balkanlöndunum. Þar ríkir litagleði og
gróska sem á sér eölilegan stað í ævintýra-
heimi Tobiasse.
Théo Tobiasse lætur einkar vel að koma
áhrifum ævintýra H.C. Andersens til skila í
myndlist sinni. Af öörum þekktum listmál-
urum sem veitt hafa sköpunarþrá sinni
útrás á þessum vettvangi mætti nefna
ítalska málarann Andreu de Bernadetti.
Árið 1964 gerði hann 50 svart/hvítar
myndir sem byggðu á ævintýrunum og
voru gefnar út í steinþrykki, og Salvador
Dali hefur gert 20 steinþrykksmyndir í lit
við mörg ævintýranna sem minna eru
þekkt. Sjálfsagt verða þessi bókmennta-
verk mörgum góðum listamönnum upp-
spretta til listsköpunar í framtíðinni, enda
sígild og eiga erindi til fólks á öllum aldri.
T
A indátinn er eitt vinsælasta ævintýri H.C. Andersens. Þannig kýs
Theo Tobiasse að lýsa honum.
Þ«
essa mynd gerði Theo Tobiasse við „Eldfærin“. Hundarnir eru
stórir og mikilúðlegir í þessum ævintýraheimi hans.
j^Iynd við ævintýrið um „Nýju fötin keisarans“, sem allir þekkja.