Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1983, Blaðsíða 6

farið sem undrabarn, heldur átti
að halda honum við hljóðfærið
með öðrum og venjulegri hætti.
Sá sem var valinn til þessa
verks hét Heinrich Barth og var
prófessor við tónlistarháskóla í
Berlín. Hann var sextugur að
aldri, þrjár álnir á hæð og
ógnvekjandi og Rubinstein
minnist hans með engri hlýju í
ævisögu sinni. Venjulegt skóla-
nám var falið í hendur dr. Theo-
dor Altmann og Rubinstein get-
ur ekki nógsamlega lofað hand-
leiðslu hans og gefur honum
þann vitnisburð að hann hafi
uppgötvað allt sem leyndist í
sér. Að vísu bar þann skugga á
að Rubinstein segist hafa verið
ómögulegasti stærðfræðinem-
andi sem fæðst hafi á jörðinni.
Drengurinn bjó hjá pólskri
ekkju og dætrum hennar þrem-
ur, sem allar voru að gutla við
tónlist og Berlín sjálf var að
verða stórborg með auðugu
menningarlífi, leikhúsum og
frábærum tónlistarflutningi.
Arthur Rubinstein ásamt Anielu konu sinni við bústað þeirra á Marbella á
Spáni. Hér er hann „aðeins" 83 ára og átti eftir að yfirgefa þessa konu og
taka upp samband við aðra síðasta sprettinn.
þeim konum, sem koma við sögu
á æviferli Arthur Rubinsteins,
enda sagði hann á gamals aldrí,
að 90 prósent af áhugamálum
sínum hafi verið konur. Samt
var hann mikill lestrarhestur og
bókmenntaunnandi og bestu
vinir hans voru ekki síður úr
hópi þeirra sem fengust við aðr-
ar listgreinar en tónlist, enda er
það sannast sagna að oftar en
ekki andar heldur köldu til ann-
arra tónlistarmanna — og þó
einkum píanóleikara — í ævi-
sögu hans.
Arin liðu, Rubinstein sagði
skilið við Barth og kennslu
hans. Sjálfstæðum tónleikum
fjölgaði og gagnrýnendurnir
luku miklu lofsorði á hann.
T.a.m. fékk hann mjög loflega
dóma fyrir að leika píanókon-
serta Mozarts. Joachim hvatti
hann til að læra ensku og
frönsku og í Póllandi eignaðist
hann nýjan vin, Paul Kochanski,
sem var gyðingur og afburða
fiðluleikari. Þeir léku saman
kammertónlist og vináttu þeirra
og samleik er það ekki síst að
þakka, hvað Rubinstein varð
frábær í að leika kammertón-
list, enda var það iðja þeirra og
gleðigjafi dögum og vikum sam-
an.
Á þessum árum kynntist
Rubinstein pólska tónskáldinu
Karol Szymanovski sem var
nokkrum árum eldri en hann og
síðar átti hann eftir að kynna
mörg verk hans og koma honum
þannig á framfæri. Um þetta
Skömmu fyrir jólin — 20. des-
ember síðastliðinn — andaðist
Arthur Rubinstein í Genf í
Sviss, tæpra 96 ára gamall.
Hann var orðinn nær alblindur
og hættur að halda opinbera
tónleika, en það gerði hann fram
um nírætt. Samt naut hann þess
að lifa til síðasta dags, fagnaði
hverjum nýjum degi hvort sem
hann færði honum sorg eða
gleði. Hann unni lífinu hugást-
um og af því sagðist hann vera
hamingjusamasti maðurinn á
þessari jörö. í eftirfarandi lín-
um verður drepið á nokkur at-
riði í lífi hans og listferli, en
þeim sem vildu fá meira að
heyra skal bent á tveggja binda
ævisögu hans sem var metsölu-
bók fyrir nokkrum árum, enda
segir hann frá af miklu hisp-
ursleysi og margt hefir borið við
á langri leið þó að fátt eitt verði
tíundað hér.
Arthur Rubinstein fæddist
28. janúar 1887 og var lang-
yngstur 7 systkina. Foreldrar
hans voru gyðingar og áttu
heima í Lodz í Póllandi, sem var
í þá daga mikil iðnaðarborg, þar
sem gyðingarnir voru drifkraft-
urinn og það var gyðingasamfé-
lag sem drengurinn ólst upp í.
Ekki bar neitt á tónlistarhæfi-
leikum hjá ættfólki Rubinsteins,
en hann var ekki gamall þegar í
ljós komu óvenjulegir tónlist-
arhæfileikar hjá honum, og þeg-
ar systir hans var í píanónámi,
fylgdist hann með af áhuga og
fyrr en varði gat hann spilað
fjórhent með kennara systur
sinnar. Faðir hans vildi að hann
lærði á fiðlu, en úr því varð ekki,
en fjölskyldan leitaði ráða hjá
fiðluleikaranum Joseph Joach-
im í Berlín þegar drengurinn
var á 4. ári. Joachim lét dreng-
inn leysa ýmsar þrautir á
hljóðfærið og sagði móður hans
og systur, að drengurinn gæti
orðið mjög mikill tónlistarmað-
ur, en ráðlagði þeim að neyða
hann ekki í tónlistarnám, en
koma með hann til sín þegar
hann hefði þroska til og hann
skyldi sjá um tónlistaruppeldi
hans. Þettá gekk allt eftir. Rub-
instein og fjölskylda hans flutt-
ist til Varsjár, þar sem hann
hélt áfram tónlistarnámi, lærði
að dansa og varð áStfanginn í
fyrsta sinni á ævinni. Hún hét
Mania og var með hrafnsvart
hár, fallega fætur og augu
eins og persnesk prinsessa.
Hann var í sjöunda himni þegar
hann dansaði við hana og hún
skynjaði hvað bjó innra með
honum og kyssti hann stundum,
þennan litla dreng sem lék svo
fallega á píanó.
En tónlistin kallaði. Móðir
hans fór með hann til Berlínar
og Joachim tók að sér að veija
honum kennara og skipuleggja
nám hans. Hann lagði blátt
bann við, að með drenginn yrði
Nú kom sú stund að Joachim
Arthur Rubinstein, einn af fremstu
píanóleikurum heimsins, er látinn á
tíræðisaldri. Honum var tónlist í
blóð borin og hann helgaði henni
allt líf sitt - og það var á ýmsan
hátt stórkostlegt líf, því hér var
enginn meðalmaður á ferðinni.
ákvað að láta drenginn koma
fram opinberlega. Rubinstein
lék píanókonsert í A-dúr eftir
Mozart og Joachim stjórnaði; á
eftir fylgdu fleiri tónleikar. Líf-
ið varð bjartara og nú fóru
kossmjúkar kvennavarir að
valda honum andvökunóttum og
breyta tilverunni. í ævisögu
sinni greinir Rubinstein frá
fjölmörgum og tilbrigðaríkum
ástarævintýrum. Fyrir honum
voru konur aðeins ástamál. Fal-
leg kona vakti alltaf athygli
hans. Hálfníræður sagðist hann
enn snúa sér við á götu til að
horfa á konu með fallega fót-
leggi eða frítt andlit. Og níræð-
ur sagðist hann enn heillast af
konu með fallegt hár, einfald-
lega af því hún væri kona. Hann
hefði getað kvænst hvaða
heimskri konu sem væri, sagði
hann, aðeins af því hún væri
kona, og hann vissi að þar væru
brjóst að finna og hann hefði
haft gríðarlegan áhuga á að vita
hvort þau væru lítil, stinn og
brjóstvörturnar svartar, rós-
rauðar eða eldrauðar, þegar
kjóllinn félli og afhjúpaði
leyndardóminn. Það yrði stór og
fallegur hópur ef hægt væri að
safna saman á einn stað öllum
Arthur Rubinstein eins og hinn frægi Ijósmyndari Kars
í Ottawa ljósmyndaði hann meðan píanósnillingurinn
var á miðjum aldri.
Nokkuð af kappanum dregið, enda er myndin tekin á
síðasta aldursári hans, þegar sjónin haföi brugðist.
Hélt yfir 100 hljóm-
leika á ári - að jaftiaði
6