Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1983, Blaðsíða 11

Þaðan héldu þeir svo til
munkastofunnar, brutu
hana upp og léku munkana
líkt og aðra. Svo brutu þeir
upp ábótastofuna, en þar
var engi maður fyrir.
Þarna brutu þeir upp allar
hirzlur í leit að peningum
og verðmætum, en mörg
skilríki og skjöl eyðilögðu
þeir, eða tóku undir sig og
sáust þau aldrei framar. Að
því búnu brutu þeir upp
kirkjuna og rændu öllum
dýrgripum hennar."
Skammgóður vermir
hjá Didrik og
kóngsmönnum
Hér var þó nokkuð að gert og
ekki allt talið enn. Allt fólk í
eyjunni var rekið í land á tveim-
ur smábátum og hefur trúlega
verið því fegnast að komast í
burtu frá þessu illþýði. Síðan
létu Didrik og hans menn greip-
ar sópa um allt fémætt og höfðu
að auki með sér á brott 20 uxa,
120 sauði og 7 lestir fiska. Allt
var það að sjálfsögðu flutt til
Bessastaða. Um ránið í heild eru
annars engar skýrslur til, en
kannski hefur eitthvað fémætt
verið eftir, því Didrik skildi eftir
fjóra varðmenn, þegar hann
hvarf af vettvangi.
Nú hafði Danskurinn fengið
„blod pá tanden“ og stóð mikið
til. Framundan var að ræna
einnig klaustrin austur í
Þykkvabæ og Kirkjubæ. Frá því
er skemmst að segja, að sú ætl-
an komst aldrei í framkvæmd,
því Didrik og fylgdarmenn hans
úr Viðeyjarför voru allir vegnir;
sjö í Skálholti og tveir í Hruna.
Ekki þótti beint mannskaði í
þeim og fyrir dómi í Laxárholti
23. ágúst voru þeir allir dæmdir
réttdræpir, en banamenn sýkn-
ir. Var sá dómur staðfestur. Við
þann úrskurð blossaði upp
hefndarhugur hjá Viðeyingum.
Gerðu þeir aðför að varðliðun-
um fjórum, felldu þá alla og
dysjuðu við Heljarkinn. Einn
var þó eftir lifandi af mönnum
Didriks; spurðist til hans suður
á Vatnsleysuströnd, en Viðey-
ingar létu sig ekki muna um
smáferð þangað til að hafa af
honum líftóruna.
Arason reið þar hjá
Ekki verður skilið svo við
endalok Viðeyjarklausturs, að
ekki sé getið kempunnar Jóns
Arasonar, biskups á Hólum.
Hefur honum þótt uggvænlegt
að horfa upp á þá þróun, sem
var í gerjun og þegar hann
spurði klausturránið, varð hon-
um vísa á munni:
Sunnan aö segja menn
Sundklaustur haldist laust,
þýzkir gera þar rask
þeigi gott í Viðey.
Öldin hefur ómild
Ála bruggað vont kál.
— llndarlegt er ísland
ef enginn réttir þess stétt.
Áli sá er Jón nefnir þarna, er
Alexíus ábóti í Viðey. I tveimur
síðustu hendingunum má skilja,
að Jóni þyki undarlegt, ef eng-
inn hefni þessa. Lét hann verða
Frh. á bls. 16.
EF HJALMA —
ÞÁ LÍKA
SPELKUR
Kristnir menn lifa undir
þeirri kvöð að fyrirgefa
náunga sínum, ef hann veit
ekki hvað hann gerir. Ekki
veit ég með vissu, hvort
stjórnmálamenn heyra undir
þetta boðorð, en þó hlýtur
það að vera, annars væri
þeim tekið að fækka. Því
nefni ég þetta boðorð hér, að
ég þarf á því að halda vegna
laga, sem Alþingi setti 1981
(nr. 55), þar sem leyfðar eru
hjólreiðar á gangstéttum.
Alþingismenn eru jafn-
sjaldséðir fótgangandi og
hvítir hrafnar og ég trúi því,
að þeir hafi ekki vitað, hvað
þeir voru að gera.
Ein helzta forsendan fyrir
Iögunum var sú, að reykvísk-
um unglingum væri mikil og
bráð þörf á aukinni hreyf-
ingu á þessari bílaöld og þeir
fengjust líklega fremur til að
hjóla en hlaupa sér til heilsu-
bótar, ekki sizt, ef þeir
fengju að hjóla á gangstétt-
um.
Auk þess að vera heilsu-
ræktarlög hafa lögin þann
kost, að þau koma til með að
jafna slysum niður á fólk
réttlátar en verið hefur, þau
dreifast á fleiri. Nú verður
það ekki lengur bílafólkið
útá akbrautunum sem tekur
á sig nær öll umferðarslysin
heldur einnig börn og gam-
almenni uppá gangstéttinni.
Unglingarnir, mest strák-
ar, því að enn eru þeir nú
frakkari til mannrauna og
ævintýra en stelpur, flykkt-
ust út á gangstéttirnir strax
og þeir fréttu um hjólreiða-
lögin, svo sem til var ætlazt.
Mörgum unglingi fannst
greinilega spennandi að
stefna á fullri ferð á vegfar-
anda og sjá á honum skelf-
ingarsvipinn og snarbeygja,
þegar komið var fast að
manninum.
Maður hefur heyrt því
fleygt, að unglingar séu mis-
jafnir að innræti eða af upp-
eldi, þeir sem vilja heldur
hafa það svo, líkt og fullorðið
fólk, en lofi innræti sínu að
leika meir Jausum hala en
fullorðnir gera. Svo virtist,
sem einhverjirþeirra ungl-
inga, sem maður heyrir að
félagsfræðingar, kennarar og
lögreglumenn séu að glíma
við, hafi fengið hjól og farið
að hjóla eftir lögunum, nema
horft framhjá fyrirmælum
um að hjólreiðamönnum beri
skylda til að sýna gætni. Það
efa ég ekki, að þeir alþing-
ismenn, sem að lögunum
stóðu, verða hissa og von-
sviknir, þegar þeir frétta að
þetta ákvæði hafi ekki verið
virt af öllum unglingum.
Fyrsta hjólreiðaaldan
gekk tiltölulega fljótt yfir.
Það reyndist erfitt að hjóla,
brekkur margar í bænum og
það varð að fara upp þær til
þess að geta spanað niður, en
það var mest gamanið. En
svo komu gírahjólin og þá
horfði nú til bóta um erfiðið,
þótt um leið hafi þá hallað á
heilsuræktina.
Fyrsta aldan leið hjá stór-
slysalítið en vissulega ekki
án slysa, þau hafa ekki öll
verið tíunduð í lögreglu-
skýrslum. Það er heldur að
þeir á slysavarðstofunni geti
einhverja hugmynd gert sér
um fjölda meiðsla þennan
stutta tíma, sem enn er um
að ræða í hjólreiðum á
gangstéttum.
Fótgangandi fólk fékk sem
sé smjörþefinn af því, sem
koma myndi, þegar hjól-
reiðamennirnir væru komnir
almennilega í gang.
Mér eru sérstaklega minn-
isstæð tvö atvik, sem ég held
aðgeti bent til þess sem
verði almennt eftir þessum
lögum.
Það var gömul kona á ferð
á Laufásveginum og gekk
norður gangstéttina að aust-
anverðu. Ég var á sömu
gangstétt á leið suður. Nú
verður það að á móti mér, en
á eftir gömlu konunni, koma
fjórir hjólandi piltar.
Þar sem ég sá til þeirra
steig ég út á götuna, en
gamla konan varð ekki pilt-
anna vör. Þeir hjóluðu fram-
hjá henni sitthvoru megin og
hún stóð grafkyrr á meðan.
Þegar strákarnir voru allir
komnir framhjá gömlu kon-
unni, gekk hún upp að garð-
vegg og hallaði sér upp að
honum, svo að ég gekk til
hennar og spurði, hvort
eitthvað væri að henni.
— Nei, sagði gamla kon-
an, ég er bara að jafna mig
svoldið, mér brá svo voða-
lega, þegar pilturinn kom
allt í einu aftan að mér og
straukst svo mig á hjólinu,
ég átti mér einskis von, og
stóð svo þarna bara stjörf á
miðri götunni, þorði ekki að
hreyfa mig.
I annað skiptið var ég á
leið eftir Bústaðaveginum.
Þá voru einar fjórar hræður
á ferð fótgangandi austan
við Réttarholtsveginn.
Spölur var á milli þessa
fólks, og var ég síðastur í
röðinni. Þá koma brunandi
nokkrir unglingar á hjólum
austur eftir gangstéttinni.
Sá fyrsti reiddi stelpu með
sér og hann var geysiklár,
þræddi á mikilli ferð á milli
mannanna, sikk-sakkaði,
hinir komu svo hver af öðr-
um, og hafa eflaust ætlað að
leika sama leikinn, þræða
sitt á hvað milli fólksins.
Það var náttúrlega dálítið
skemmtilegt, að svinga sér
þannig, þeim varð þó ekki að
þessari skemmtun nema
þeim fyrsta og þeim næsta,
þá höfðu þessar fótgangandi
hræður forðað sér; ég og
annar til uppí brekkuna, en
hinir tveir útá götu, sem er
þó ekki árennilegt á Bústaða-
veginum, en þann kostinn
völdu þeir nú heldur.
Umferðarmálanefnd trúi
ég nefndin heiti, sem var að
ræða umferðarmál í sjón-
varpinu fyrir skömmu. Þar
bar á góma hjólreiðar á
gangstéttum en menn reynd-
ust áhyggjulitlir af fótgang-
andi fólki og stjórnandinn,
eflaust ein af þessum gáfuðu
kvenverum nú, sem fæðast
með alla þekkingu og þurfa
ekki að afla sér hennar með
sama hætti og við karlar
höfum þurft, flýtti sér að
spyrja:
— En hvað um hjálma,
þurfa hjólreiðamenn ekki að
nota hjálma ?
Jú, rétt er það hjá stúlk-
unni, það er betra að einn
slasist en tveir og betra að
unglingurinn á hjólinu sleppi
en gamlinginn á stéttinni,
sem á skammt eftir hvort eð
er. Það var óneitanlega dálít-
ið stingandi hugsun sem
fólst íþessu, að umræður um
hjólreiðar á gangstéttum
skyldu strax taka að snúast
um hjálma á hjólreiðamenn-
ina, sem sagt höfuðáherzlan
lögð á að finna vörn fyrir
slysavaldinn, gera hjólreiða-
manninum öruggara að hjóla
á vegfarandann. Auðvitað
eru hjólreiðamenn sjálfir í
hættu á gangstéttum og ekki
sízt unglingar, sem hættir til
bæði viljandi og óviljandi að
fara óvarlega, en ég vil skilj-
anlega að eitthvað sé hugsað
til hins, sem fyrir hjólinu
verður. Þó finnst mér þessi
nýja stefna að útbúa slysa-
valdinn sem bezt, mjög at-
hyglisverð.
Ég vil í þessu efni minna á
unglingana á hraðbátum hér
úti í Flóanum. Þar eru trillu-
karlar á færum eða undir
netum, sem gætu orðið fyrir
hraðbátapiltunum og slasað
þá. Væri ekki rétt að hrað-
bátagörpum væri gert að
hafa stálstefni á bátum sín-
um ? Þá er það nú svo, að
þessi skotfaraldur, sem
gengur yfir heiminn, berst
eflaust hingað eins og aðrir
faraldrar og þá væri gott að
tiltæk væru lög, sem skyld-
uðu þann, sem hefði í huga
að skjóta annan mann, að
vera í skotheldu vesti. Skotið
gæti hlaupið afturúr byss-
unni.
Ég er enginn sérfræðingur
í að slasa gamalt fólk né fót-
gangandi fólk yfirleitt, þó ég
sé að skipta mér af þessu, og
ætla mér ekki að betrum-
bæta aðferðir Alþingis eða
umferðarmálanefndar í þeim
efnum, en ég leyfi mér þó að
gera þá tillögu af því nú er
nýliðið ár gamlingjanna, að
þeir verði skyldaðir til að
kaupa sér spelkur um leið og
hjólreiðamennirnir hjálma.
Mér finnst ekki sanngjarnt
að fótgangandi fólki sé ekki
gert að hafa uppi neinar
varnir, þegar hjólreiða-
mennirnir verða skyldaðir til
að vernda sig.
Þessa tillögu vil ég að um-
ferðarmálanefnd, sem virðist
verðugur fulltrúi Alþingis í
umferðarmálum fótgang-
enda, taki til athugunar.
Ásgeir Jakobsson.
11