Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1983, Page 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
k'CL- Þf'KV í'vi;'
V|Þ 'A R K. e A ÍTALft- JAAVtCU F 'A T & A R INN
W-* e Ð —> B R '£ F TTT. *i -U” F 'e> T
r x K F u ÞVÆ* St/JOK * A S> A R Itíd u* 9 A r 1
FIJK- ue IMN >IC- 5ký L 1 R F A fiUÐ- LlHiO IN N A n A N ÍIÍN IST N
ð> T A R DVtL- UR T*~ o Not 4 A Li. N Heit, Ft A r N
IfF 5 A KoNA HflMM N W h* N A ívetR HXÐIR i i tihií- UNA« J> r»R- rrrviR ÍTOR Á A
'lLAT- tt> A S X i N úveJA itUKV R 'A N iiiúr* KoSní 4 l L / N
FtoN 1 H'Wdr AO N A P R 1 FoR- MAFN e 5CTOT- S N A R L-r tíhi 'A CT'lÞI
HÚJ- Hnch>- t HCONA MWAfr R £. F s A y<k t'TIK CK ro L Hano ÍA/«A N 'A
H £ F / a L FL R A N ÚA«CII*! SHIÓ L D £ N
Anutt • £ L J A aunr ASKUR A V SoLN TívKr V A S S blAiT HJÁ 1- Æ
Uót> i r> S r A X A N 'fWÖXT UR A K A R hS fEK K- 1 N& Tamli V 1 T
r 4 S K VClT L*tid b F R ’o Ð FÆD /NU K T » N U
NÁTT- útu- f A8i{) r T 1 jj A Duö- tca t i N Fr*R A á> U R.
Á ferö um
Mongólíu
Helgiathöfnin var heillandi.
Munkarnir sátu meö krosslagða
fætur I röð á pöllum, klæddir
gulum og appelsínugulum kufl-
um. Þeir sungu á bækur með
tíbezku letri. Þeir héldu á kross-
um sem voru tákn athafna og
hringdu bjöllum, sem táknuðu
trúarkenningar þeirra. í athöfn-
inni fengu þeir mat að gjöf.
Hver munkur fékk stórt, hring-
laga brauð, og var hlaðið á það
osti, einnig kex í bréfi, rúsínur
og stórar sneiðar af mysuosti.
Skrautlegar myndir voru í
glerskápum upp við veggina.
Söfnuðurinn var mestmegnis
gamalt fólk, lágvaxið og bogið
eftir mikið erfiði. Sumt náði
mér varla í mitti. Allt var fal-
lega málað, en ég gat ekki varizt
þeirri hugsun hve áhrifameira
allt væri ef það væri hreint.
Kuflar munkanna og reflar
þeirra hefðu getað verið glitr-
andi gullnir, en þeir voru kám-
ugir og dauflegir.
Frá Mongólíu flugum við til
Kabarovsk, rétt við Kyrrahafið.
Við fengum að ganga hvert sem
við vildum, en ekki máttum við
skoða fugla þar við vötnin, enda
voru ekki nema 50 km til kín-
versku landamæranna. Farið
var með okkur til friðaðs svæðis
í skóglendinu. Þar voru teknar
ótal myndir af okkur, enda var
þetta í fyrsta skipti sem þangað
komu Bandaríkjamenn. Þetta
var um hádegisbil og engir fugl-
ar á ferli. Förin var því til einsk-
is.
Bifreiðastjórarnir í öllum
þeim áætlunarbílum, sem við
ferðuðumst með, skreyttu bílana
með límmiðum frá mörgum
löndum. Þeim fannst ekki ónýtt
að fá límmiða frá íslandi. Ef þú,
lesandi minn, kemur í bíl í Síb-
eríu eða Mongólíu með íslenzk-
um límmiða, þá hefi ég verið í
honum á undan þér.
Kristur
í íslenzkri
myndlist
Frh. af bls. 8.
sem bauð rómverska herveldinu
byrginn, hjá öðrum er hann
kenningasmiðurinn mikli, pre-
dikarinn og píslarvotturinn. Svo
eru þeir, sem umfram allt hafa
túlkað upprisuna og Krist sem
ójarðneska veru, sem Guð eða
hluta af Guðdómnum.
Allt blasir þetta við í mynd-
list í sjö aldir a.m.k. og allir
hafa höfundarnir þurft að taka
á sameiginlegu vandamáli,
nefnilega því, hvernig Jesús
Kristur var klæddur. Og hvern-
ig var hann á hár og skegg?
Samtímahugmyndir af Róm-
verjum sýna, að þá var ekki
skeggöld, en vera má að bylt-
ingarmaðurinn Jesús Kristur
hafi einmitt þess vegna látið sér
vaxa skegg. Oft er hann í mynd-
um ljós eða ljósjarpur á hár og
skegg, þótt gyðinglegur uppruni
bendi til miklu dekkri skegg- og
háralitar.
Myndir bera með sér, að
Rómverjarnir gengu í skykkjum
og kyrtlum, sem náðu aðeins
niður á hné, — en þær myndir
sanna ef til vill ekki neitt um
klæðnað alþýðufólks austur í
Palestínu.
Undirritaður var einn þeirra
er lagði nýliðinni kirkjulistar-
sýningu mynd þar sem Kristur
er í miðpunkti, leiddur inn í nú-
tímann og látinn reka víxlarana
út úr Musterinu. Hugmyndin
var sú, að heimurinn okkar sé
Musterið og því hefur verið út-
djöflað af yfirgangsöflum, sem
leiða af sér endalausar þján-
ingar í öllum heimshlutum. Inn
í þessa mauraþúfu spillingar-
innar stígur Kristur — ekki
með hnútasvipu eins og segir í
ritningunni og kemur fram í
mynd hjá E1 Greco — heldur
bandar hann mönnum á brott,
ákveðinn á svip, kannski dálítið
reiður, að minnsta kosti von-
svikinn. Sá Kristur er genginn
beint út úr píslarsögunni og
þjáningunum; hann gæti verið
nýsloppinn útúr Afganistan eða
setið í fangelsi fyrir skoðanir
sínar í Argentínu. En þarna
kemur hann framá sviðið og
segir um Musterið; „Þér hafið
gjört það að ræningjabæli."
Fatnaður og annað sem heyr-
ir til útliti á nútímafólki vefst
ekki fyrir neinum í mynd af
þessu tagi; annað mál er „fata-
vandamál Krists" sem ég ræddi
um við nokkra kirkjunnar
menn. Vel mátti hugsa sér að
hafa Krist í nútímakiæðum
einhvers konar. En niðurstaðan
varð sú að nota kyrtilinn, þessa
tímalausu flík, sem heyrir þó
alls ekki til nútímanum og sker
sig alveg úr því sem menn
ganga í á Vesturlöndum um
þessar mundir. En frávik er það
frá venju, að í myndinni er kyrt-
illinn styttri; nær aðeins til
hnésins.
Vonbrigðum olli, hversu fáar
myndir virðast hafa verið unnar
sérstaklega samkvæmt áskorun
kirkjulistarnefndar. Enginn tók
til dæmis kvöldmáltíðina fyrir
og enginn fjallræðuna. Afrakst-
urinn er í raun og veru lítill.
Krossfestingarmynd Tryggva
Ólafssonar var til áður en til
sýningarinnar var stofnað og
sama er að segja um myndir
Einars Hákonarsonar af inn-
reiðinni í Jerúsalem og Kristi
teknum niður af krossi. Þær
Kristsmyndir, sem fram komu
gagngert vegna áskorunar
kirkjulistarnefndar, eru þær
sem áður er nefndar eftir Einar
Hákonarson af Kristi í Getsem-
anegarðinum (Hljómskálagarð-
inum), önnur eftir Gunnar Örn
Gunnarsson sem bar nafnið
Bróðurkærleikur, af Kristi að
reka út víxlarana eftir undirrit-
aðan og krossfestingarmyndir
eftir Guðmund Ármann á Akur-
eyri og Magnús V. Guðlaugsson.
Þetta verður að telja ákaflega
lítinn afrakstur og má að ein-
hverju leyti rekja til rangrar
nafngiftar á sýningunni. Trú-
arlist hefði verið mun betra
heiti en kirkjulist, enda kom í
ljós að margir misskildu kallið
og fannst að hér yrðu einungis
sýndar myndir úr kirkjum, eða
ætlaðar kirkjum.
Trúarleg list er ekki endilega
kirkjulist. Það er rétt ábending í
sýningarskrá og höfð eftir Paul
Tillich, að sú fræga Guernica
eftir Picasso sé trúarlegt verk
— máttug predikun um þján-
ingu hins óbreytta manns á tím-
um hins vélvædda hernaðar-
brjálæðis. En verk af því tagi
eiga ekki endilega uppá pall-
borðið hjá sóknarnefndum og
þau hafna ekki á kirkjuveggj-
um. Þau eru þó jafn gild fyrir
því og eiga sinn aðdáendahóp.
Aðrir vilja hafa trúar- og
kirkjuleg verk þannig, að helzt
minnir á konfektkassamyndir.
Við því er ekkert að segja;
smekkur fólks er misjafn og
ólíklegasta verk kann að hitta
fyrir streng í brjósti einhvers.
Það eitt að sýning á trúarlist
hefur verið haldin, er út af fyrir
sig stóratburður og markar
tímamót.
Það var fróðlegt og góðra
gjalda vert, að sýna þær fjöl-
mörgu vinnuteikningar af
kirkjugluggum og kirkjuverk-
um, sem nú eru í bígerð. Annars
skyggði á sýninguna, hve marg-
ir listamenn tóku þátt með hálf-
um huga — og þá á ég við þá
billegu lausn, að senda inn
gamlar myndir, sem að öllum
líkindum hafa verið unnar án
nokkurrar trúarlegrar skírskot-
unar — en síðan gefið eitthvert
trúarlegt nafn og á nafninu einu
eiga þær að fljóta. Dómnefndin
hefði mátt grisja miklu meira,
minnka sýninguna fremur en að
þynna hana út á þennan hátt.
Niðurröðun og upphenging var
langt fyrir neðan það bezta sem
sést hefur á Kjarvalsstöðum og
það er hálf dapurlegt, þegar nóg
er til af hæfileikafólki til þess
arna.
" Gísli Sigurðsson