Lesbók Morgunblaðsins - 07.05.1983, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
1 R m'iClI 55» toruí Drikk- URlNN Tö’nn To’nn EISK- UfiU ■ I ■■ FLAKl- At:ff MISK-
-♦ O 7 t> Tj u L L M U Ai G A N
s R 'o L A N Ati-- -fúuuna Æ (L 1 N N Kom- AiT N 'a
U, A’ ) FÍFL\ KVÓiÞ t> 'A R 1 10 MAIM N 7 V B. A í>
Jre- I EÐA P W £> A MbPA1 rarA- itóCut N1 I S r U R. VlLOI $ 1
! (tein i* l M Ruooi HRINOI r R U N T i SPorr 1 L 1 N
1 H v' T W R 5WÚNAR Cíócue l«woi U N O N A R A
s Á T A bi £ND- A R ERFICI 5ÁT3 'a N N km Bótv- Aí>|
ÓTT- IHH A C1 1 M N Röjk- K N 'A R. MfgCP irytip- u« 4 E K
$KÓU n A JlMAÍ D out. N A p B- A R. 'IC’OT F A T A
kkK 8 « fc ter** «>*Tia Lor R 'o A R A N A Ð 4
L rÍLAL. 5CFA F H r it- 1 L L S R t.a«í- rtSrul 3 A L 1 N N
1 Fjall A A A T TÓNM 'A 'A ■ i flN- m G A
SÖCcN M 'V L 'o ANH- IRNAK IA fA s T A M Ck 1 d>
Lltfiii At A T S lÍMl fi s T f± N
) f rs' L 0lBÍ^lRr-T- SpiliM 1 111 þkr r- AR ERU HÁÐIR. VAMN UR U LL TÓBAKÍ ToluR DFÚS V*Zjt* fWDINÚ iTAeie FuIlí
1 )
i
ímX- POKI D\(elta
KEVRA Bátuil Fuc. LAE TAU
£ 1N - JTAKT K&m Báta- S K.VLI
NVrr*- UNDl£> + L'í < - - H wr fí DUCMA? HÁ-Ð
1Ánm ■ Fisk þXÓTA R't KA N
ÓSKAÐ BLA5HR
11 /t u - GTÖRÞl HOND- iEaCtUR KlunkaR C\o$- EFNI
fc SKVT VEIHAÐ
KVRR ýLPR- ÓífKNHT. 'fl R L P O KIAl Titill ÓHLTÓÐ 1 5 L 'A
S ICINN l£> CLSKU TÍMI
NnTAKA T 1 L lAÍCAifí.
TÚEIlt E/MJ SKlPAt N 1£>UR FSLCí- INN ÍCR KilEIKuR + AM&oÐ / .
acjúf- 14 «
Eydp k L'l PA JTAFA/ Á JKIPI 1 KomnI
Biti ■ upp- ■ hróp- 1 U N l ea- stc/nn Askama
Blája FR/l- 4TLIHQ
ÍKEtSA 'A LIT- FáAá JaIemha
LEIT Tveuz '(7FEKKT UR
5KAP- ViOMD ófeKkT
ÍÞýpDi 5\mk- A<J- AíniR !
Enskan
flæðir yfir
heiminn
fram ýmiskonar hljóð og orð á
ensku, og „kennarinn" er kort,
sem þeir hafa fyrir framan sig.
Þegar nemandinn hittir svo á
réttan framburð, kinkar kenn-
arinn kolli til samþykkis, og
hinir nemendurnir byrja svo að
æfa þau hljóð. Einn af kennur-
unum viðurkenndi, að „aðferðin
væri mjög þreytandi", en hins
vegar væri um að ræða „skap-
andi þreytu". Önnur aðferð er
sú, sem kölluð hefur verið „sugg-
estopedia". Taka nemendur þá
þátt í fimm vikna námskeiði,
sem haldið er í þægilegum og
venjulegum húsakynnum. Kenn-
arinn les upp enska textann, aft-
ur og aftur, og reynir þannig að
láta hann síast inn í nemendur.
Þeir, sem mæla með þessari að-
ferð, halda því fram, að með
henni sé á fimm vikum hægt að
læra 2000 ensk orð, allt það
orðasafn, sem málið byggist á.
Bækur, bæk-
ur, bækur
Kennararnir hafa sér til
stuðnings útgáfufyrirtæki, sem
gefa út kennslubækur í ensku.
Eru þau rekin með ágætum
hagnaði og selja fyrir um 20
milljónir dollara á ári í Banda-
ríkjunum einum. Þrjú helztu
kennslubókafyrirtækin, Oxford
University Press, Longman og
Regents, gefa árlega út um það
bil 100 nýjar bækur, sumt af því
bækur, sem fjalla um orðanotk-
un á sérstökum sviðum, t.d. á
sviði kjarnorku eða alþjóðlegra
viðskipta. Markaður þessi fellur
16
útgefendunum vel í geð, vegna
þess að þeir geta selt óþýddar
bækur um víða veröld, en verða
einungis að gæta þess, að móðga
engan. „Ef ekki má nefna „bac-
on“ á nafn í Arabíu," segir út-
gefandi nokkur, amerískur, „þá
er það fellt í burtu í þeirri bók,
en bókin höfð eins að öðru leyti.“
Yingying lærir ensku
Tölvurnar, útvarpið og sjón-
varpið eru einnig sterkar stoðir
undir þá velgengni, sem ensku-
kennsla á nú að fagna. Kennsla í
notkun tölvunnar er ennþá á
þróunarstigi. Meðal annars er
farin sú leið að búa til ýmiskon-
ar leiki, þar sem nemendur fást
við að greiða úr flækjum í ensk-
um setningum og ráða fram úr
því, hver sé sekur um glæp; þarf
þá að leggja fyrir tölvuna ýmsar
spurningar. Annars staðar eru
rafeindafjölmiðlar miklu al-
gengari, bæði útvarp og segul-
bönd; á þetta sérstaklega við um
Kína. Þar er lögð niður vinna í
heilum verksmiðjum til þess að
starfsfólkið geti setzt niður í
kringum útvarpstækin og hlust-
að á enskukennslu frá Voice of
America. Útvarpið í Peking sel-
ur á hverju ári margar milljónir
bæklinga til þeirra sem vilja
fylgjast með kennsluþáttum út-
varpsins í tungumálum. Og
sjónvarpið í Kína flytur í hverri
viku marga kennsluþætti í
ensku, sem geta t.d. heitið nöfn-
um eins og „Yingying lærir
ensku“ eða „María fer til Pek-
ing“. Vinsælasti enskukennslu-
þátturinn í kínverska sjónvarp-
inu er þáttur, sem heitir
„Fylgstu með mér“; er þar um að
ræða hálftíma þátt, byggðan á
kennsluþáttum BBC, sem út-
varpað er um allan heim.
Stjarnan í þættinum er brezka
útvarpsþulan Kathy Flower, og
hefur hún fyrir vikið hlotið
geysimikla fjölmiðlafrægð í
Kína. Hún fær hundruð bréfa á
viku, bónorð frá karlmönnum,
vitaskuld öll á ensku. Þátturinn
lýsir skemmtilegum atvikum úr
daglegu lífi, er allt að því gam-
anþáttur, og kemur með því
móti boðskap sínum vel til skila.
Hrunið
Enskan sýnist nú eiga sér ör-
uggan sess sem alheimstungu-
mál. Segja málfræðingar, að út-
breiðsla hennar verði ekki leng-
ur rakin til notkunar málsins í
Englandi og Bandaríkjunum. Og
ekkert útlit er fyrir, að styrkur
enskunnar fari minnkandi í
heiminum í náinni framtíð. En
ensk tunga á sér e.t.v. einn
fjandmann, sem getur orðið
henni að bana, — sig sjálfa. „Á
sama hátt og latnesk tunga
klofnaði í frönsku, ítölsku
o.s.frv.," segir Birchfield hjá
Oxford English Dictionary,
„sýnist vera að fara þannig fyrir
enskri tungu, að hún sé smám
saman að leysast upp í ólík af-
brigði. En þessi þróun gæti að
sjálfsögðu tekið margar aldir."
Það er ekki lengra síðan en fyrir
tveimur árum, að þeir hjá Ox-
ford gáfu út orðabók, sem heitir
„Oxford American Dictionary".
Þeir sem líta á útbreiðslu
enskunnar sem eins konar ögr-
andi heimsvaldastefnu, þurfa
því ekki að örvænta. Tungumál,
sem gera innrás í lönd líkt og
erlendir herir, sem það gera,
geta sýnzt leggja allt undir sig
með auðveldum hætti, en þegar
upp er staðið, eru það þau sjálf,
sem hafa verið tekin til fanga.
Samantekið og þýtt úr News-
week — Hörður Ólafsson
Talið þér
Frensku? Frh. af bls. 6.
borða á veitingastofum McDon-
ald. Einnig stytta þeir og tengja
saman orð og búa til ný; pasokon
merkir þannig einkatölva. Mic-
hihiko Yokohagi hefur skrifað
bók, sem heitir „Leiðréttingar á
ensku, sem framleidd er í Jap-
an“. Segir hann, að enskumæl-
andi fólk eigi í vök að verjast,
þegar Japanir fara að nota
heimatilbúnu orðin í samtölum
við það. Sjálfir skilja þeir lang-
flestir orðin ágætlega, enda er
lántaka enskra orða orðin það
umfangsmikil þar í landi, að þeir
tala um, að verið sé að tala Japl-
ish.
Pidgin Ehglish er það kallað,
þgar enskan blandast máli þjóð-
ar, sem ekki mælir á ensku; eru
slíkar málblöndur oft litríkar og
hljómmiklar. Málfræðingar
telja, að meira en 100 þess konar
málblöndur séu til í heiminum. í
Papúa á Nýju Gíneu merkir sori
long að syrgja, kisim ring að
gifta sig og holim long ting ting
að muna eftir einhverju. Sumir
fræðimenn líta niður á biönduna
og segja hana vart annað en
smábarnahjal, en Robert
Burchfield, ritstjóri Oxford
English Dictionary, segir, „að
blöndurnar hafi því miður náð
fótfestu og verði ekki hjá því
komizt, að sætta sig við þær“.
Hins vegar eru aðrir, sem vilja
halda því fram, að blöndurnar
séu orðnar að sjálfstæðum
tungumálum. Málfræðingurinn
John R. Rockford, frá Stanford
University, segir þannig, að
blöndurnar hafi auðugan orða-
forða og frumlega setningaskip-
an. í Papúa á Nýju Gíneu er
melanesíska enskublandan eitt
af þremur opinberum tungumál-
um, talað af meira en 750þúsund
manns. Þar er jafnvel gefið út
dagblað á þessari pidgin-ensku,
með myndaseríum og öllu til-
heyrandi. „Ef málið yrði lagt
niður, mundu ríkisstjórnin og
kirkjurnar einnig leggjast
niður, “ segir Frank Mihalic,
kaþólskur prestur, sem hefur
tekið saman fyrstu orðabók
landsins um þetta mál, sem þar
er talað.
Stadarleg enskunotkun: Stund-
um kemur það fyrir, að blanda
enskunnar við staðarmálið sýn-
ist ífyrstu alls ekki vera neins
konar blanda, þvíað orðaforðinn
er allur enskur. Á hinn bóginn
eru málfræðin, framburðurinn
og hugsanagangurinn greinilega
staðbundin. Á þetta sérstaklega
við um Indland. Önnum kafinn
kennari gæti þannig sagt við
nemanda sinn. „Don’t you know
I am not vacant? Come behind.“
Eða einhver náungi, sem væri í
góðu skapi, gæti sagt: „My heart
is garden-gardén. “
Málfræðingar halda því fram,
að breytingar af þessu tagi á
merkingum enskra orða geri
fólki, sem talar mismunandi
enskur, erfitt fyrir að skilja
hvert annað auðveldlega. „Við
höfum enn ekki lært að nota
ensku á alþjóðavettvangi, “ segir
Larry Smith, sem starfar við
East-West stofnunina í Hónól-
úlú. „Það eina, sem við höfum
lært, er að yfirfæra til Manila
það, sem við notum í Kansas
City. “ Burchfield er á sama máli:
„Ef Belfast-búi væri fluttur til
Memphis í Tennessee og ræddi
við bæjarbúa þar, með sínum
sérkennilega framburði, gengi
þeim illa að skilja hann. Memph-
is-búanum mundi ekki farnast
betur í Belfast. En hann bætir
því við „að ekki sé von til þess,
að vandinn verði leystur. Hann
gæti í rauninni farið versnandi,
sem stafar af kaldhæðnislegu
sambandsleysi á því tungumáli,
sem þó er mest talað í heimin-
um“.