Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1983, Síða 10

>
r
' Úlfur
Ragnarsson

Hringdansirm
Meðan himinninn er blár
fyrir ofan skýin
skyldi enginn maður örvænta
Meðan jörðin er gjöful
þegar vel árar
skyldi enginn maður örvænta
Meðan til eru menn
sem lifa í kærleika
skyldi enginn maður örvænta
Ekki eru allir dagar heiðríkir
Ekki sumrar vel á hverju ári
Ekki lifa allir eftir bestu getu
Tökum höndum saman
í von um það sem er betra.
Hringdans hinna virku daga
er góður
ef hann er stiginn með von í heitu hjarta
Úlfur er læknir við Kristneshæli EyjafirðL Ljóð eflir hann hafa oft bhzt
áður, og hann er sjálfur höfundur myndarinnar.
ÚR MÍNU
l-IORNI
Mál-
flutn-
ingur
og
blaða-
mennska
Oft er um það rætt opinber-
lega, að ýmislegt sem eðlilegt er
að flokka undir framfarir, geti
beinlínis orðið til vandræða,
jafnvel til bölvunar. Þetta á ekki
síst við um tækni og margskonar
10
þekkingarleg vísindi, sem notuð
eru í þjónustu hins neikvæða,
þótt í upphafi væri ætluð til
góðs.
Ritvél myndu nú flestir telja
til ótvíræðra framfara. Slíkt
tæki auðveldar stórlega störf
rithöfunda og blaðamanna, að
ekki sé nú talað um öll skrif á
þjónustustofnunum. En vitleys-
ur, rangfærslur og hugsanavillur
vaða uppi meir en nokkru sinni
fyrr.
Kannski er þetta vegna þess,
að nú koma fleiri aðilar við sögu
en áður var, og þá misjafn sauð-
ur í mörgu fé. En stundum spyr
ég:
Ætli það sé ekki vegna þess að
menn eru að mestu hættir að
nota penna? í blöðum, tímarit-
um og bókum sér maður þess oft
glögg merki, að það sem þar er
skráð, hefur aðeins verið einrit-
að og jafnvel ekki lesið yfir af
þeim sem pikkaði á ritvélina.
Ég er farinn að reskjast og
hlýt því að velta því fyrir mér,
hvort svona hugrenningar séu
ekki ellimörk. Ég hef oft spurt
yngra fólk, hvernig skilja beri
þessa og þessa setningu og þá
fengið eftirfarandi svar: Maður-
inn kann bara ekki að hugsa á
íslensku eða að gera sig skiljan-
legan.
Ég held að sumir ungu menn-
irnir, sem sækja vit sitt í erlenda
skóla eða erlendar bækur, þurfi
margir hverjir að gera sér Ijósa
þessa hættu. Það þarf hver mað-
ur að gefa sér góðan tima til þess
að samlagast nýju málumhverfi,
jafnvel þótt það hafi áður verið
hans eigið, ef hann hefur t.d.
lengi dvalist erlendis.
Menn þurfa alltaf töluverða
æfingu í því að tjá sig, og því
vandlátari ættu menn að vera
sem þau mál eru flóknari sem
um er rætt og meiri nýjungar.
Þessvegna hlýtur það að vera
hverjum flytjanda, hvort það er
nú í ræðu eða riti, ávinningur, að
sjá það sem hann vill sagt hafa
fyrir sér á pappír, ritað með
penna. Þá geta menn með hjálp
augans hugleitt, hvort það sem
sagt er hljómar eða er formað
með þeim hætti, sem best fer á,
svo að vel sé s.kiljanlegt og í
samræmi við þann boðskap er
flytja skal. Þá er held ég að sé
loks kominn tími til að vélrita og
síðan að prenta.
Mér finnst það áberandi hve
oft ég þarf að tví eða jafnvel
þrílesa það sem ég er að glugga í,
jafnvel í virðingarverðum tíma-
ritum. Hætt er við, að þeir sem
hafa naumast tíma, lesi slík
skrif með álíka hraða og þau eru
skrifuð og það bjóði heim mis-
skilningi og jafnvel algjöru
áhugaleysi. Sumar ritgerðir eru
eins og iélegar þýðingar.
Ég sting þessum hugleiðinum
hér niður með öðru efni, vil ekki
beina þessum orðum í neina
ákveðna átt, þótt auðvitað hafi
ég sérstaka skrifara öðrum
fremur í huga. Þetta tekur víst
enginn til sín, því miður.
En víkjum nú að öðru efni. Ég
hef áður á það minnst hve mik-
inn feng ég taldi okkur að riti
Jóns Helgasonar um Stóru
bombuna hans Jónasar frá
Hriflu, mest dáða og hataðasta
stjórnmálamanns okkar á þess-
ari öld.
Nú verður þess að geta að
hvorki var undirritaður í hat-
ursmannahópnum né verulegur
aðdáandi Jónasar og stefnumála
hans, nema þá varðandi sam-
vinnuhreyfinguna. En ég las
alltaf greinar hans sökum víg-
fimi mannsins og snilli hans í
meðferð málsins.
Mikið er til í bókum af ritum
Jónasar, en margt er enn á víð
og dreif í blöðum og tímaritum.
Ég vil að hverri línu eftir hann
sé haldið til haga. Ekki segi ég
þetta vegna þess að ég sé yfir-
leitt hrifinn af skoðunum hans
eða rökum, heldur sökum þess,
að orð hans eru opinská heimild
um samtíð okkar og um einn af
þeim, sem sterklegast hafa mót-
að stefnu íslenskra ráðamanna í
utanríkismálum.
Jónas frá Hriflu varð eins og
kunnugt er-einn af þeim fyrstu
meðal íslenskra stjórnmála-
manna, sem kastaði fyrir róða
okkar gömlu hlutleysisstefnu.
Ekki man ég í svipinn hvort rök
hans voru þau sömu sem nú
glymja sífellt í eyrum, að hún
hafi ekki dugað okkur í sfðasta
stríði og myndi ekki verða að
gagni í því næsta.
Við sem enn höldum tryggð
við þessa stefnu og teljum að all-
ar smáþjóðir eigi að standa utan
við hernaðarbandalög á friðar-
tímum, gerum okkur ljóst að góð
stefna tryggir ekki að á fylgj-
endum hennar sé ekki níðst.
Eiga t.d. kristnir menn að af-
neita trú sinni vegna þess að
jafnvel samtrúarmenn svíkja þá
í tryggðum?
Heiminum hefur nú verið
skipt í tvær blokkir: Ameríku-
menn og þeirra fylgjendur, sem
hjálpa allskonar harðstjórum og
einræðisherrum að halda þjóð-
um í fátækt og ófrelsi, — og Sov-
étmenn, sem í pólitísku trúaræði
og ótta drottna yfir samherjum
sínum og þeim sem þeir náðu
tökum á í síðari heimsstyrjöld-
inni. Þar getur enginn um frjálst
höfuð strokið. Ráðamenn beggja
blokkanna beita múgæsingum og
óttanum við gereyðingarvopn,
sem þeir þegar beita í nokkrum
mæli. Við eigum hvorugum að
veita lið. En auðvitað getur sú
afstaða ekki bjargað okkur í
stríði.
Hér er upphaf greinar eftir
Jónas frá Hriflu, birt í Mánu-
dagsblaðinu 12. maí ’58:
„Bismark bjó til stórveldi á
heimsmælikvarða með þátt-
töku í þrem vel undirbúnum
styrjöldum. Hann lagði ekki út
í styrjöld, jafnvel ekki við
Dani, nema að hafa sín megin
tvö eða þrjú stórveldi sem
opinbera eða leynda banda-
menn. Evgenía, krínólínu-
drottningin franska, hóf stór-
styrjöld til þess að tryggja syni
sínum á fermingaraldri völd.
Síðar féll piltur sá í átökum við
svertingja í Afríku, en Frakkar
greiddu Þjóðverjum skaðabæt-
ur fyrir gáleysi drottningar,
tvö fögur frönsk héruð og fúlgu
í gulli, sem Eiríkur Briem
sannaði í góðri bók, að hefði
verið hæfilegur klyfjaþungi á
lest áburðarhesta, sem næði
frá Reykjavík yfir Norðurland
og austur á Hérað. Það er dýr
leikur, jafnvel fyrir stórveldi,
að fara í styrjöld eins og hin
fagra en grunnfæra krínólínu-
drottning 1870. “
Sá Eiríkur Briem, sem Jónas
nefnir þarna, mun vera hinn
kunni prestaskólakennari og
prófessor f. 1846, d. 1929, rithöf-
undur og fræðimaður. En hér er
Jónas að rita um stefnu nútíma
stjórnmálamanns, eins og sést á
beinu framhaldi greinarinnar:
„Liðsafli Brynjólfs Bjarna-
sonar er ærið styrjaldargjarn.
Fyrir 13 árum krafðist hann og
flokkur hans á fundi í Alþinei
að ísland segði Þjóðverjum, It-
ölum og Japönum stríð á hend-
ur til að uppfylla ósk Rússa,
sem töldu að engin þjóð mætti
eiga fulltrúa á stofnfundi sam-
einuðu þjóðanna, nema með
þessum inngangseyri.“
Þegar hér er komið í grein
Jónasar ríður svo loks af skotið
og því er stefnt að Lúðvík Jós-
efssyni, sem þá er orðinn aðal-
foringi sósíalista. Þetta er gott
dæmi um málflutning Jónasar
frá Hriflu.
Og nú hverfum við aftur til
óþurrkasumarsins mikla 1983 og
sláum botn í greinina.
Ég les mest í dagblöðum og
tímaritum um bækur og listir,
því fréttirnar allar fáum við í
útvarpi og sjónvarpi. Svo glugg-
ar maður öðruhvoru í pólitíska
pexið og fellur yfirleitt ekki í
stafi yfir málflutningi manna né
skarpskyggni. Hjökkum við ekki
í sama fari?
Öllum finnst sjálfsagt að
kveðnir séu upp dómar yfir
þeim, sem fram koma í listum og
íþróttum. En hversvegna eru
þeim mönnum og konum, sem
dag eftir dag fylla blöðin með
hugleiðingum sínum og ritstýra
þeim, ekki gefnar einkunnir,
aðrar en þær svívirðingakveðjur,
þeir senda hver öðrum og enginn
virðist taka neitt mark á?
Jón úr Vör