Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.1983, Síða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.1983, Síða 4
MEIKIJST Leikritið „Guð gaf mér eyra“ hefur fariö sigurför um hinn enskumælandi heim á undan- iornum árum. Leikritiö var fyrst sýnt undir stjórn Gordons Dav- idsson í Mark Taper Forum í Los Angeles, en eftir góðar við- tökur þar var það sett upp á Broadway í New York árið 1980 og fékk þar Tony-verðlaunin sem besta leikrit ársins. Sömu sögu er að segja um viðtökurnar í London, en þar var leikritið kosið besta leikrit ársins 1981. Leikritið fjallar um mannleg samskipti, ást, von, vonbrigði og straumhvörf í lífi manns, sem kynnist og verður ástfanginn af konu. Hið sérstæða er, að kona þessi, leikin af Berglindi Stef- ánsdóttur, er heyrnarlaus. Hennar heimur er hinn algera þögn. Þorsteinn Gunnarsson arkitekt, leikari, leikstjóri og leikhúsbyggjandi hefur undan- farnar vikur stýrt æfingum á þessu leikriti á Fríkirkjuvegi ell- efu, setið þar fimm tíma á degi hverjum með ieikurunum svo þeir megi túlka fyrir áhorfend- um þennan heim þagnarinnar, sem fæstir þekkja. — Þetta er landnám, segir Þorsteinn, — allt nýtt og lítið hægt að nota leikhúsreynsluna. Verkið miðlar framandi reynslu, reynslu einangrunar og þagnar, og sem slíkt er flutning- ur þess réttlætismál, en það er þó meira: hér er fjallað um mannleg samskipti, sorg og gleði, sem snertir alla, sama hvar þeir eru í sveit settir. En hvernig verður svona verk til? Hvernig er hægt að túlka þagnarheim á sviði? Höfundur- Leikfélag Reykjavíkur. Frumsýning í Iðnó í nóvember 1983. Höfundur: Mark Medoff. Þýðingu gerði Úlfur Hjörvar. Leikstjóri: Þorsteinn Gunnarsson. Með aðalhlutverk fara: Berglind Stef- ánsdóttir og Sigurður Skúlason, en aðrir leikendur eru Lilja Þórisdóttir, Karl Ág- úst Úlfsson, Harald G. Haralds, Sigríður Hagalín og Valgerður Dan. Leikmynd gerði Magnús Pálsson. inn, fertugur Bandaríkjamaður að nafni mark Medoff, hefur iýst því: Þegar öll kurl koma til grafar, er þetta (leikrit) um fjöl- skyldu, segir hann. Ég kynntist Bob Steinberg 1977 þegar ég var að vinna að nýju leikriti í Rhode Island. Hann er kennari við há- skólann í fylkinu og vinnur að ljósa- og sviðsetningu leikrita. Eg hafði heyrt að hann hefði orðið ástfanginn af og kvænst heyrnarlausri stúlku, Phyllis Frelich að nafni, en hún var leikari við Þjóðleikhús heyrn- arlausra. Þau höfðu eignast tvo syni, og Phyllis hafði lagt leik- starfið á hilluna, en mér var sagt að hún væri geysigóð leik- kona. Mér var líka sagt að hún væri ómótstæðilegur persónu- leiki. Ég bjó mig undir að standa á móti. Hún er sjálfsagt ekki það merkileg, hugsaði ég, heyrnarlaus, bækluð — henni er bara hælt svona mikið vegna þess að fólk hefur samúð með henni. Ég ætla ekki að falla í þá gryfju. Þegar við hittumst fyrst gerði ég mér ekki grein fyrir því að ég talaði óvenjulega hátt — eins og hún myndi heyra í mér ef ég brýndi raustina. Ég gætti þess líka að bera orð mín skýrt fram: „Ga-man að hi-tta þig.“ Ég var svo fákunnandi að halda að allir heyrnleysingjar læsu varir. Margir gera það ekki, og Phyllis er ein þeírra. Foreldrar hennar og systkini eru öll heyrnarlaus og nota bandaríska merkjamál- ið. í þeirra augum eru það við sem erum bækluð, ekki þau. Ég var fljótur að komast að raun um að ég vissi lítið um heyrn- leysingja. Bob, maður hennar Heimur þagnarínnar — sem fæstir þekkja Um leikritiö Guö gaf mér eyra sem Leikfélag Reykjavíkur sýnir túlkaði fyrir okkur. Ég talaði við hana einsog hún væri í öðru landi og hann símalínan. Þegar við hittumst í annað sinn segi ég henni að ég ætlaði að skrifa leikrit fyrir hana. En af hverju? Vegna þess að hún sé heyrnarlaus kona sem þarfnast vorkunnar? Vegna þess að ég vilji vera hjálparhella hinna heyrnarlausu og ávinna mér ævarandi þakklæti þessa minnihlutahóps? Nei. Vegna þess að hún segir mér að ekkert hlutverk sé til fyrir heyrnar- lausa leikara í leikhúsbók- menntum hinna heyrandi, og vegna þess að þau bæði eru, ja ... hvernig á ég að segja það: ómótstæðileg. Veturinn 1979 dveljumst við saman í fimm mánuði og leikrit- ið fæðist. Ég skrifa á morgnana, og við Phyllis og Bob vinnum saman eftir hádegi, og á kvöldin fara æfingar fram í leikhúsinu. Við byggjum upp, bréytum og lærum. Við að læra byggjum við meira upp og breytum. Við höldum fyrstu fjórar sýningar í Nýju Mexíkó í apríl og gerum okkur ljóst að þrátt fyrir van- Brot úr fyrsta þætti: Sara: Ég lifi í veröld, sem þú hefur ekki aðgang að. Þú ferð þangað aldrei. James: Þú lifir í veröld sem ég hef ekki aðgang að. Næ þangað aldrei? Mjög rómantískt. Sara: Að vera heyrnarlaus er ekki andstæða þess að heyra eins og þú heldur. Það er hljóðbær þögn. James: Að vera heyrnarlaus er ekki andstæða þess að heyra, eins og ég ímynda mér. Það er hljóðbær þögn. Virkilega? Sara: Hljómar vorsins sem rjúfa heljarríki vetrar- ins. (HANN skilur ekki táknin hjá henni full- komlega, en er þó snortinn.) James: Hljómar ... Hvað merkir þetta? Þau verða skyndilega blíðari og nánari hvort öðru.) Sara: Það er mitt leyndarmál. Enginn heyrandi mað- ur hefur nokkurn tíma sloppið hingað inn til að komast að því. Enginn. Punktur og basta. ÚKMÍHU Kisa l-IOKMI í barnavagni í síðasta pistli var ég að segja frá ferð okkar hjóna með lest í áttina til höfuðborgarinnar sænsku, og minntist þá um leið fyrsta ferðalags míns um þessar sömu slóðir sumarið 1938, vistar minnar í sænskri sveit og kynna við unga námsmenn í Stokk- hólmi. Ég fór mjög snemma að yrkja á sænsku. Þegar ég fór frá borginni um haustið í skólann, eins og fyrirhugað var, man ég að kveðjuljóðið byrjaði svona: Höstlöven singlar över Stock- holm. Ég sýndi aldrei nokkrum manni þessar tilraunir mínar. Nú eru ágústlok 1983. Það heitir Rinkeby, þar sem við búum, eitt af fjölmörgum út- hverfum Stokkhólms. íbúarnir hér eru 14 þúsund, nokkurnveg- inn sama tala og í Kópavogi. Rúmlega helmingur fólksins eru Svíar, 95 þjóðir aðrar eiga hér sína fulltrúa. Hér hafa sest að 2000 Finnar, 1300 Grikkir, 100 Tyrkir, 300 Júgóslavar, af öðrum þjóðflokkum eru færri. Síðustu árin hefur komið hingað mikið af Pólverjum. Tæplega 40% fjöl- skyldnanna eru barnafólk. Fyrir tveimur og hálfu ári: 2200 sex ára og yngri, eldri en það, en þó ekki tvítugir. 1500, á aldri milli tuttugu og fimmtugs um átta þúsund, álíka margir tíu til 15 árum eldri en þetta, tiltölulega fáir eldri en sjötugir. Útlit fólks og klæðaburður er mjög fjöl- -breytilegt. Og oftar heyrast er- lendar tungur en sænska. Svo er það a.m.k. um miðjan daginn, þegar við erum á ferli. Engar upplýsingar hef ég fengið um það á hverju fólk þetta lifir helst, eflaust eru margir at- vinnulausir. Konur, börn, unglingar og gamalmenni eru hér mest áber- andi. Yngri konurnar aka marg- ar barnavögnum, eitt, tvö, jafn- vel þrjú börn á ungum aldri hoppa við hlið þeirra eða í nám- unda. Margar eru konurnar skrautlega klæddar, í litríkum kjólum úr léttum efnum, sumar eins og þær séu í mörgum pils- um hverju utan yfir öðru, aðrar með mjaðmapúða og í síðum fellingakjólum, eins og krínól- ínkonurnar, sem við sjáum stundum í kvikmyndum. Hér er töluvert af sígaunum, konurnar málaðar og vel skreyttar. Þessi bær er einn af fjölmörg- um af líkri stærð og skipulagn- ingu í úthverfum Stokkhólms. Og svona mun þetta vera nærri flestum stærri borgum Svíþjóð- ar. — Rinkeby hóf að byggjast á árunum 1963 til ’70 og náði þeim íbúafjölda, sem nú er, á einum 4

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.