Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1984, Blaðsíða 6

í báða lófa. Hann hætti og fór
heim. Ég spurði hann, hvað hefði
eiginlega verið að, og hann svar-
aði: — „Fólk hefur ekki einu
sinni tíma til að tala saman í
vinnunni hérna."
Annað dettur mér í hug, sem
háð hefur mörgum landanum
hér. Ef þeim fellur ekki eitt eða
annað hjá atvinnurekandanum,
byrja þeir strax að brúka kjaft
eða leggja jafnvel niður vinnu.
Þeir eru vanir því heima að geta
gengið í vinnu annars staðar
hvenær sem þeim hentar aftur.
Þetta komast menn ekki upp
með hér. Þeir verða að gjöra svo
vel að standa sig og ekkert múð-
ur. Framboðið af vinnukrafti er
miklu meira en nóg. Þetta er
svolítill þröskuldur fyrir íslend-
ingana, sem hingað leita. Þeir
halda, að þeir slái alls staðar i
gegn, og þeim standi allar dyr
opnar.“
— „Þú nefndir atvinnuleysi áð-
an. Veist þú um einhverja íslend-
inga, sem ganga atvinnulausir
hér?“
— „Nei, þeir eru yfirleitt dug-
legir til vinnu og koma sér vel.
Atvinnurekandi, sem auglýsir
eftir starfsfólki og fær hundrað
umsóknir, velur Evrópumenn, ef
þeir eru meðal umsækjenda, áð-
ur en hann ræður menn af öðr-
um kynstofnum. Þetta myndi
sjálfsagt flokkast undir kyn-
þáttahatur heima, en staðreynd-
in er bara sú, að Evrópubúarnir
eru miklu betri vinnukraftur.
Hins vegar höfum við tekið eftir
því nokkur undanfarin ár, að
ungt fólk að heiman kemur hing-
að á heimsóknarpappírum og
hefur í hyggju að dvelja hér um
stundarsakir. Margt af því snýr
ekki heim aftur. Það vill fremur
dvelja hér ólöglega og vinna
fyrir negrakaupi en hverfa aftur
heim. Þetta segir sína sögu.“
— „Þú nefndir áðan mann-
sæmandi laun. Hvað áttir þú við
með því?“
— „Einu sinni, þegar ég kom í
heimsókn til íslands, hitti ég
Guðmund J. Guðmundsson, öðru
nafni Jaka. Hann sagði við mig:
— „Baddi minn, segðu mér í
trúnaði, hvernig hefurðu það
fjárhagslega þarna úti?“ Og ég
svaraði: „Af daglaunum lifi ég
alveg eins og kóngur." Þá and-
varpaði hann og sagði: „Það er
meira en hægt er að segja hér.“
SMÁBORGARINN Er í
FARANGRINUM
— „Hafið þið hugmynd um,
hversu margir íslendingar eru bú-
settir hér í San Francisco og ná-
grenni?"
— „Ég tel, að hérna muni búa
um þrjúhundruð íslendingar."
— „Er íslendingafélag starf-
andi hér?“
— „Sei, sei, jú. Og nafnið tign-
arlegt, The Icelandic American
Association of North California.
Við höldum jólaball fyrir börnin
um áramót, blótum að sjálfsögðu
þorra og svo er útiskemmtun eða
„picnic“ á sumrin."
— „Stundum hefur maður heyrt
að illa gangi að fá íslendinga til að
starfa saman í félögum sem þess-
um.' Hvernig gengur það hér?“
— „Drottinn minn. Þar snert-
ir þú helauman blett, feimnis-
mál, sem íslendingar hvorki
vilja heyra né sjá á prenti.
Okkur þykir nefnilega gott að
heyra, að við séum duglegir,
gestrisnir, gáfaðir, bókmennta-
hneigðir og þar fram eftir götun-
um. Að landið okkar sé dásam-
lega hreint og fagurt. Ef okkur
hins vegar er sagður sannleik-
urinn umbúðalaust, förum við í
fýlu. Svo þegar við komum til
útlanda má þekkja okkur í mílu-
fjarlægð úr hópi annarra, því að
við flytjum smáborgarann með
okkur hvert sem við förum. Þessi
skrattakollur fylgir okkur nefni-
lega og snýr ekki heim aftur fyrr
en eftir þrjátíu ár.“
— „Heyrðu, þetta er nú að
verða einum of gróft. Eigum við
ekki að sleppa þessu?“
— „Nei, við skulum hafa þetta
með. Okkur íslendingum er
nefnilega í blóð borið að vera
stöðugt með nöldur og aðfinnsl-
ur út af öllum sköpuðum hlutum.
Þetta er landlægur ósiður. Af
þessu hljótast vandræðin, sem
ég er að tala um í sambandi við
stjórnir íslendingafélaganna.
Það gefast allir upp á þessu nagi
og naggi. Sumir segja þetta
merki um sjálfstæði, en ég kalla
það smáborgarahátt. Þetta er
merki um veikleika en ekki
styrkleika. Mér var t.d. sagt, að
íslendingafélagið í New York
hefði ætlað að halda útiskemmt-
un eða „picnic" hinn 17. júní í ár.
Því miður náðist ekki samstaða í
stjórninni um hvar útiskemmt-
unin skyldi haldin, svo að hún
féll niður. Þetta er eitt dæmið.
Og öðru man ég eftir. fslend-
ingafélagið í Los Angeles hafði
lengi reynt það sem Islendinga-
félögin í Kanada höfðu gert
árum saman, að leigia flugvél og
fara í hópferð til íslands. Illa
gekk að ná samstöðu um þetta
mál eins og önnur, en það hafðist
að lokum.
Ég var í siglingum þegar þetta
gerðist en hafði af því spurnir,
þegar ég kom í land. Hringdi í
formanninn, og bað hann um að
skrifa mig á farþegalistann.
— „Því miður, Baddi minn,“
sagði hann, — „það eru nú þegar
25 manns á biðlista, þú kemst
aldrei með.“ Svo kom að því að
flugfélagið fór fram á smávægi-
lega innborgun á fargjaldið.
Tveir af hundraði sendu greiðsl-
una, og þar með féll ferðin
niður.“
— „Hefurðu nokkurn tíma velt
því fyrir þér, hver sé munurinn á
Islendingum í Kanada og fslend-
ingum hér í Kaliforníu, hvað þetta
varðar?“
— „Já, ég hef einmitt oft gert
það. Ég held, að munurinn sé sá,
að til Kanada fluttist fólkið af
hreinni neyð á sínum tíma.
Vegna þess að það átti engra
annarra kosta völ. Það syrgði
föðurlandið og mótaði líf sitt í
annarri heimsálfu í anda þeirra
lifnaðarhátta sem það þekkti.
Við, sem hérna búum, fluttumst
hins vegar hingað af fúsum og
frjálsum vilja. Við grátum ekki
það sem við höfum misst, en höf-
um kosið að aölaga okkur þeim
lífsmáta sem hér ríkir."
Þau segjast ekki þurfa að fara
í heimsókn til íslands. Síðan for-
eldrar beggja féllu frá hafa þau
engan fastan punkt að hverfa að
þar. Að dvelja heima á íslandi í
hálfan mánuð og þiggja fjögur
til fimm heimboð á hverjum degi
er strangasta púl. Hins vegar
hefur heimili þeirra ætíð staðið
opið vinum og venslafólki að
heiman, enda hafa margir komið
og dvalið um lengri eða skemmri
tíma.
Ungur
bíómiðaokrari
Mig grunar, að Baddi lumi á
nokkrum gömlum og góðum
prakkarasögum og sting upp á
því við hann, að við bregðum
okkur um stund aftur í tímann
og rifjum einhverjar þeirra upp.
Þegar stríðið braust út var
Baddi tíu ára. Eins og hressra
stráka er siður átti hann sér
pláss í miðbænum í Reykjavík,
þar sem hann stóð í öllum veðr-
um og seldi dagblöð. Gróðavon
dagsins var kannski túkall, ef
hart var barist. Hvert sem litið
var mátti sjá hermenn, og þegar
líða tók á daginn flykktust pí-
Jólatilboö Bílaleigu Flugleiða
er ekki af lakara taginu:
50% afsláttur af daggjaldi og kílómetragjaldi.
Lágmarksleiga er 3 sólarhringar.
Bíltegund Daggjald Gjald pr/km Söluskattur
Golf 275 kr. 2,75 kr. ekki innifalinn
Jetta 350 kr. 3,50 kr. ekki innifalinn
Mitsubishi 4WD 487 kr. 4,87 kr. ekki innifalinn
Allar nánari upplýsingar í síma 21190.
FLUGLEIDIR ^ BÍLALEIGA
urnar í bæinn til að ná sér í dáta.
Skemmtistaðir bæjarins voru
ekki margir, en kvikmyndahúsin
þrjú urðu vinsælir samkomu-
staðir. Þar var þó rökkur og
hægt að verða sér úti um einn og
einn koss og smávegis kelerí, ef
heppnin var með.
Venjulega seldist upp á allar
bíósýningar í bænum á hálftíma.
Þar sem Baddi var sprækur
strákur komst hann fljótt á
spenann með að kaupa bíómiða
og selja aftur á svörtum mark-
aði. Hann gerðist sem sé bíó-
miðaokrari. Miðinn kostaði tvær
og tíu, en þegar nýjar myndir
voru sýndar var hægt að selja
miðann á tuttugu og fimmkall.
Gangverðið fyrstu dagana var þó
yfirleitt fimmtán krónur. Þegar
ösin fór að minna, tíkall. Bis-
nessinn var orðinn lélegur þegar
miðaverðið var komið í sjö og
fimmtíu.
Bíómiðaokrarinn ungi rakaði
saman fé. Varð peningagræðgin
brátt svo mikil, að ef miðarnir
seldust fyrir sjö og fimmtíu, reif
hann þá fyrir framan nefið á
kaupandanum fremur en selja
þá á lækkuðu verði. Stundum
hafði hann gamla miða til að
rífa; lét kaupandann standa í
þeirri trú að þeir giltu á næstu
sýningu. Algengt var, að biðin
við miðasöluna væri fjórar
klukkustundir, og miðarnir voru
skammtaðir, fjórir á mann.
Okrararnir ungu höfðu því
mannskap í vinnu fyrir sig, aðra
krakka, sem stóðu í röðinni og
keyptu miða. Fyrir að standa í
röðinni var borgað smotterí.
— „En ég veit ekki, hversu
hollt þetta peningaflóð var fyrir
strákling eins og mig,“ segir
Baddi og glottir. „En þessa
atvinnugrein stundaði ég í nokk-
ur ár, eða þangað til henni lauk
með nokkuð undarlegum hætti,
sem enginn sá fyrir.“
Hann var staddur fyrir utan
Gamla bíó, var að selja á fimm-
sýningu og bisnessinn tregur.
Verðið var fallið í sjö og fimm-
tíu, og töluvert eftir að óseldum
miðum. Skapið var ekki allt of
gott. Skyndilega birti upp. Að
kvikmyndahúsinu renndi þessi
líka fína límúsína og út úr henni
snaraði sér glæsimenni mikið
með hatt eins og Ólafur Thors,
og hvorki meira né minna en
tvær fegurðardísir sér við hlið.
Glæsimennið vildi fá miða, helst
á balkon fyrir miðju. Jú, þeir
voru til. Þrjá miða, skrifa þá,
gjöra svo vel.
Bíómiðaokrarinn starði á
greifann. Enginn hafði beðið um
bíómiða upp á krít hjá honum
fyrr. Hér er ekkert skrifað, sagði
hann, einungis kontant greiðsl-
ur. Greifinn stakk höndunum í
vasana, þandi brjóstið og kerrti
hnakkann. Sagðist vera lög-
fræðinemi, hvorki meira né
minna, og af góðum ættum að
auki. Væri ekki með peninga á
sér sem stæði, en skyldi gera
miðana upp á veitingastofu VR í
Vonarstræti klukkan átta þá um
kvöldið. Bíómiðaokrarinn hugs-
aði sig um, en ákvað svo að
treysta þessum ábúðarmikla
menntamanni. Klukkan var orð-
in fimm hvort eð var, og lítil von
um meiri sölu á sýninguna, sem
var að hefjast.
Klukkan átta var hann mætt-
ur á veitingastofuna hjá VR til
að fá uppgert. Var honum tekið
með kostum og kynjum einsog
manni, sem kominn væri til að
gera meiriháttar samning. Sett-
ur í mjúkan stól og honum borið
glas sem í var viskí og sódi. And-
rúmsloftið var þægilegt. Hann
naut þess að vera skyndilega
orðinn mikill maður í hópi fínna
vina. Þarna bragðaði hann
áfengi í fyrsta sinn og lævísi,
gamli Bakkus greip hann sam-
stundis heljartökum. Þá var
hann fimmtán ára gamall og
komst ekki aftur upp að Gamla
bíói um kvöldið til að selja mið-
ana, sem hann átti á níusýning-
una.
Niðurlag í næsta blaði.
Krislín Sveinsdóttir er húsmóðir í
Keykjavík. Hún hefur áður skrifað
greinar og viðtöl, sem birst hafa í Les-
bók.
6