Lesbók Morgunblaðsins - 11.02.1984, Page 8

Ég sé mann, listamann um fer-
tugt, sem ræðir viö lögmenn á torgi í
Mflanó á endurreisnartímanum.
Þolinmæöi hertogans er aÖ þrotum
komin, segir einn hinna löglærðu.
Samningar hafa verið gerðir og svo
koma tímabil, þegar ekkert er unn-
iö, segir annar. Kannski hefur hinn
frægi Leonardo tekist of mörg verk-
efni á hendur, er tilgáta hins þriöja.
Enn er hann ekki byrjaður á frum-
drögum aö stóra bronshestinum,
minnismerki um föður Ludovicos
Sforza hertoga. Það stendur líka á
tillögum um nýjan vopnabúnað. Get-
ur Leonardo ekki flýtt verki sínu í
matsal Svartmunkanna? Hvers-
vegna tekur svo langan tíma að
mála Síðustu kvöldmáltíðina, gjöf
hertogans til bræðranna? Hvers-
vegna ertu að sulla með olíu og
harpis, Leonardo, þegar svona góð
reynsla er komin á freskuaðferðina?
Allt í einu sé ég hvar Leonardo hverfur á
hrott. Andlit vegfaranda hefur vakið at-
-hygli hans. Nef og haka hins ókunna
manns eru klassísk og fögur. Og í augun-
um er dapurleiki og viðkvæmni, sem hann
hefur strítt við að ná i frumdrögum sínum
svo vikum skiptir. Leonardo eltir ókunna
manninn eftir krókóttum götum Mílanó.
Listamaðurinn einbeitir allri athygli sinni
að því að leggja á minnið andlit og lima-
burð mannsins. Loksins hefur honum tek-
ist að gera sér grein fyrir útliti Jóhannes-
ar postula hins yngra. Leonardo mun nú
ekki unna sér hvíldar fyrr en hann getur
fært þennan svip og þessa drætti yfir á
vegginn í matsal Svartmunkanna.
Undir aldaþykkri
yfirmálningu
Fimm aldir eru liðnar. Enn einu sinni
hylja smíðapallar klausturvegginn. í þetta
skipti eru þeir þarna til að bjarga einu
áníddasta listaverki heimsins. Síðustu sex
árin hefur það verið starf mitt sem yfir-
umsjónarmanns fagurra lista í Mílanó að
annast samræmingu þessa björgunar-
starfs.
Þegar ég kem nú í klaustrið Santa Maria
della Grazie, sé ég konu. Verkeinbeitingu
hennar má á stundum líkja við einbeitingu
Leonardos. Konan, doktor Pinin Brambilla
Barcilon, vinnur með smásjá, sem er á
stærð við röntgenmyndavél tannlæknis.
Doktor Brambilla færir hana upp og niður
og hún stækkar um það bil 40 sinnum leif-
arnar af málningu Leonardos frá síðasta
tug 15. aldar.
Verður
meistaraverki
Leonardos
bjargað?
íðasta kvöldmáltíðin, eitt frægasta listaverk heimsins, hefur staðið í fimm
aldir á klausturvegg í Mílanó, en er hrikalega illa farið. Ýmist hefur verið
reynt að tjasla við það — og miður snjallir menn fengnir til þess — eða aðrir
hafa reynt að hreinsa þær sömu viðgerðir af leifum frummyndarinnar. Nú er
unnið að því með vísindalegri nákvæmni að bjarga því sem bjargað verður.
Doktor Brambilla vinnur með máln-
ingarpensli eins og Leonardo og einnig
með læknaskurðhníf og hún verður að
beita leikni skurðlæknisins. Hún er að
skafa í burtu 500 ára gömul óhreinindi,
slím og myglu og einnig mörg lög yfir-
málningar kappsamra viðgerðarmanna frá
fyrri tímum.
Þessir viðgerðarmenn bættu hugarfóstr-
um eigin skrautgirni við listaverk Leon-
ardos. Þeir dekktu málninguna og eyði-
lögðu hina djörfu og skínandi liti. Þeir
hafa breytt andlitsdráttum postulanna og
máð í burtu mörg smáatriði. Andlit Krists,
hinn kynngimagnaði brennidepill verks-
ins, er einungis gríma. Enginn veit með
vissu hverja andlitsdrætti Leonardo skóp
Jesú. Okkur grunar einnig að svipur Júd-
asar hafi verið enn djöfullegri. Sú viðgerð,
sem nú á sér stað, má eiginlega kalla upp-
gröft. Hin rétta Síðasta kvöldmáltíð liggur
grafin undir aldaþykkri yfirmálningu.
Beitti Leonardo
rangri tækni?
Síðasta kvöldmáltíðin hefur orðið fyrir
árásum annarra en viðgerðarmanna.
Vandræðin fylgdu myndinni frá upphafi.
Nokkrir sérfræðingar halda því fram, að
röng aðferð hafi komið Leonardo sjálfum í
koll. Veggmyndir eins og Síðasta kvöld-
máltíðin voru venjulega málaðar með
freskuaðferðinni. Hún er þannig að málað
er beint á vott múrverk úr kalki, þannig að
það verður eitt með litnum. Freskumálari
verður að vinna mjög hratt og það var
algjör andstæða þess, sem Leonardo lang-
aði til að gera. Ennfremur hefði freskuað-
ferðin takmarkað litategundir þær, sem
Leonardo gat notað. Vitað er að hann gerði
tilraunir með fjölmörg litaafbrigði, sem
lítið er vitað um til þess að ná hinum ný-
stárlegu litum í Síðustu kvöldmáltíðinni.
Til að komast hjá takmörkunum freskuað-
ferðarinnar, lét Leonardo mála nýmúrað'-
an vegg matsalarins með ljósgrárri
grunnmálningu. Þegar hún var þornuð, tók
hann til við vinnu sína og réð nú vinnu-
hraðanum og notaði þá málningu sem
hann kaus helst.
Endurreisnarrithöfundurinn, Matteo
Bandello, sem fylgdist með Leonardo á
unglingsárum sínum, leiðir okkur í nokk-
urn sannleika um það hvernig hann vano
að Síðustu kvöldmáltíðinni: „Mörgum
sinnum hef ég séð Leonardo ganga til
vinnu sinnar á pallinum framan við Síð-
ustu kvöldmáltíðina. Þar stóð hann frá
sólaruppkomu til sólarlags og lagði aldrei
frá sér pensilinn, hélt stöðugt áfram að
mála og bragðaði hvorki vott né þurrt. Síð-
an liðu þrír eða fjórir dagar án þess hann
snerti á verkinu, samt eyddi hann nokkr-
um klukkustundum á dag til að rannsaka
það og íhuga persónurnar gaumgæfilega
með sjálfum sér.
8