Lesbók Morgunblaðsins - 11.02.1984, Blaðsíða 9

Ég sé hann líka, þegar sköpunargleðin
greip hann og hann fór frá Corte Vecchia,
þar sem hann vann við hinn risastóra
leirhest (frummynd hinnar geysistóru
riddarastyttu til minningar um föður
Ludovicusar, sem aldrei var reist) og beint
til Grazie. Þar klifraði hann upp á pallinn,
tók pensil og málaði örfáa drætti í ein-
hverja persónuna og fór svo allt í einu
eitthvað annað."
E
miliT yðingin sést vel á
myndinni, sem sýnir lærisveininn Fili-
pus. I stað þess að mála fresku svo sem
tíðkaðist, fór Leonardo út á óreyndar
slóðir í tækni og því fór sem fór.
Flagnaði strax á
dögum Leonardos
Þessi grunnmálningaraðferð, sem veitti
Leonardo þann munað að geta íhugað verk
sitt gaumgæfilega, var á of miklu tilrauna-
stigi að sumra áliti. Svo fór að sprungur
komu í grunnmálninguna og strax meðan
Leonardo lifði, byrjaði málning hans að
flagna af.
inni og mótmælti ákaft. Líklega voru það
mótmæli hans, sem fengu ábóta Svart-
munkanna til að láta Mazza hætta.
Rétt búið að sprengja
myndina í tætlur
Kannski varð niðurlæging myndarinnar
mest 1796, þegar hersveitir Napóleons
hertóku Mílanó. Þeir notuðu matsalinn til
F
^JHL. JIBkkVöldmáltíðarmynd
Leonardos sýnir viðbrögð lærisveiri-
anna við orðum Frelsarans: Einn yðar
mun svíkja mig. Leonardo leysti þetta
myndefni allt öðruvísi en áður hafði
verið gert, sérstaklega þykir hann túlka
vel sálræna þáttinn. Myndskipunin er
líka sérstæð vegna þess að Leonardo
skiptir lærisveinunum í fernt; þrír í
hverjum hópi, en Jesús Kristur verður
miðpunktur myndarinnar.
átl
heimsstyrjöldinni, árið 1943, lenti
sprengja svo nærri klaustrinu, að hluti
þess hrundi, en meðal þess sem stóð
eftir var veggurinn með mynd Leon-
ardos.
Aðferð Leonardos var ekki óþekkt, hanri
var einfaldlega svo gætinn maður að hann
hefði aldrei farið að gera kæruleysislegar
tilraunir. Mig grunar að náttúran sjálf sé
einnig sökudólgur hvað varðar skemmdir
Síðustu kvöldmáltíðarinnar. Líta má á að
ár þau, sem Leonardo málaði myndina,
voru vetur óvenju þurrir. Til dæmis er það
vitað, að hinir nálægu Alpar voru snjó-
lausir. Þannig kann múrverkið að hafa
þornað hraðar en venjulega og flýtt fyrir
sprungum í grunnmálningunni og síðan
flögnun málningarinnar.
Þótt strax væri gerður góður rómur að
Síðustu kvöldmáltíðinni, þegar verkinu
var lokið undir aldamótin 1500, var vitað
strax um 1517 að málningin var farin að
flagna af. Nokkrar mjög stórár eftirmynd-
ir voru gerðar lúeðan Leonardo lifði. Að
minnsta kosti tvær voru eftir nemendur
'hans. Francis I Frakkakonungur pantaði
eftirmynd og einnig ofna mynd, gjafir,
sem hann ætlaði páfanum.
1587 var myndin sögð „hálfeyðilögð".
1652 stækkuðu munkarnir litlar dyr gegn-
um vegginn, ef til vill vegna þess að þeir
álitu Síðustu kvöldmáltíðina horfna fyrir
fullt og allt. Við það tóku þeir af fætur
Krists.
Samt hélt myndin áfram að vera ein hin
dáðasta i Evrópu. Á 18. öld tjölduðu munk-
arnir fyrir hana og tjaldið var aðeins dreg-
ið frá, þegar tignargestir komu í heim-
sókn. Auðvitað ýfði tjaldið hinn flagnandi
vegg. Það hélt líka inni raka. Annálar frá
18. öld greina frá því að „smálækir" renni
niður bak við tjaldið.
Um þetta leyti hófu munkarnir hina
fyrstu svokölluðu viðgerð. 1726 réðu þeir
svotil óþekktan málara, Michelangelo Bell-
otti til að mála upp alla frummyndina.
Verk hans reyndist svo lélegt að 1770 var
annar málari, Giuseppe Mazza, ráðinn til
að fjarlægja verk Bellottis með skurð-
læknishníf.
írskur listamaður, James Barry, sá
skemmdirnar, sem Mazza olli með sköfun-
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 11. FEBROAR 1984 9