Lesbók Morgunblaðsins - 14.09.1985, Blaðsíða 9

Hluti aflíkani sýningarsvædisins
Hönnuður: Steinþór Sigurðsson
listmálari
án efa notað þær allar einhvern veginn
og fáar bækur lent í safni málarans af
tilviljun.
Ekki má gleyma því að Kjarval skrif-
aði sjálfur allmargar bækur eða kver;
þar er að finna mikið af ljóðum, ljóð-
rænum prósa, hugleiðingum af öllu tagi,
blaðagreinum og svo framvegis. Stíll
Kjarvals er fáu líkur og hugmyndir
hans oft giska nýstárlegar og skemmti-
legar. Þess má geta að í ítarlegri -sýn-
ingarskrá í haust verður meðal efnis
grein sem dr. Árni Sigurjónsson skrifar
um skáldskap málarans og á sýningunni
sjálfri verða bókunum gerð sérstök skil.
Og áreiðanlega fengur að því.
í greinum sínum var Jóhannes Kjar-
val ekki síður uppáfinningasamur en i
ljóðunum — eða, ef út í það er farið,
málverkunum. Sem dæmi af handahófi
má taka hér kafla úr kverinu Grjót sem
kom út i Reykjavík árið 1930 og fjallaði
að mestu um skipulagsmál sem ætíð
voru Kjarval hugleikin. I þessum kafla
veltir Kjarval því fyrir sér hvernig
ustu gripir. Þar má til dæmis nefna
geysimikið af bréfum, en Kjarval var
alla ævi mjög ötull bréfritari og er til
mikið af bréfum frá honum. Hann hefur
líka tekið bréfaskriftirnar hátíðlega og
ritaði oft uppköst að bréfum sínum og
geymdi þau síðan vandlega.
Ekki er síður að finna í kössunum
góðu mikið af bréfum sem aðrir skrif-
uðu meistaranum. Frá árinu 1925 átti
Kjarval í raun og veru ekki fastan
samastað áratugum saman; hann hafði
ýmist aðsetur hjá vinum sínum og
kunningjum ellegar hélt til á vinnustof-
um sínum, sem voru nokkrar gegpum
tíðina. Það var því ekki um það að ræða
að grípa upp símtólið ef menn áttu er-
indi við Kjarval og því tóku flestir það
ráð að skrifa honum bréf eða skilaboð
þegar þeir vildu ná sambandi við hann.
Og Kjarval svaraði í sömu mynt.
Þá er bókasafn Kjarvals merkilegt
fyrir ýmissa hluta sakir. Þar er að finna
töluvert af bókum sem vinir hans og
aðdáendur færðu honum að gjöf, og þá
yfirleitt áritaðar, en stærstur hluti
safnsins eru bækur sem hann útvegaði
sér sjálfur. Og þar er allt milli himins
og jarðar. Vitaskuld er nokkuð um lista-
verkabækur en annars má nefna allt frá
klassískum sagnaritum okkar íslend-
inga og niður í skólablöð og heldur
JJS. KjarraL Sýn og reruleiki 1957
Jóhannes Sreinsson Kjarval:
Sjilfsmynd 1920
óásjálega bæklinga. Kjarval lét sér fátt
mannlegt óviðkomandi og Þóra Krist-
jánsdóttir sagði að það skemmtilega við
þetta bókasafn væri að hún hefði það á
tilfinningunni að allar bækurnar, stórar
sem smáar, hefðu á einhvern hátt orðið
honum að liði í lífi og starfi; hann hefði
skipulagi Austurvallar væri best borgið,
eða hefði best verið borgið ef bæjaryf-
irvöld hefðu haft hugmyndaflug og
hugrekki til að bera.
„Til þess að gera Austurvöll að full-
komnum borgarhluta, átti að dýpka
hann um 1 til 2 metra — átti þá að rífa
niður öll húsin þar í kring, nema þing-
hús og kirkju, en dýpka allt svæðið,
grunna og götur, og sjálfan flötinn. Á
þann hátt var hægt að byggja sökkul
þann undir þinghúsið, sem upprunalega
var ákveðið, svo húsið nyti sín í ytra
útliti. Var þá sjálfsagt að gera hið sama
við dómkirkjuna, hún myndi engu tapa
við það, súlnagöng í fjórsettum súlna-
röðum átti svo að reisa á grunnfletin-
um, sem umgjörð allt í kringum völlinn,
álíka breiða og grunnana hinna niður-
rifnu húsa. Hæð súlnanna mundi sam-
svara veggjum dómkirkjunnar upp að
þaki — en á súlnaþakinu, sem er breidd
grunnstæðisins, átti að vera blómagarð-
ur allt í kring, en græni flöturinn á sín-
um stað, með sömu stærð, með sömu
breidd og lagi. Inn á milli súlnanna
mátti hafa stærri og minni gosbrunna,
jafnvel uppi á súlnaþakinu, t.d. á öllum
hornum, og kannske á fleiri stöðum til
eftirtektarauka ... Á þennan hátt gat
Austurvöllur orðið heilagur staður, með
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 14. SEPTEMBER 1985
í