Lesbók Morgunblaðsins - 09.11.1985, Blaðsíða 6

Edward Koch er fæddur í Bronx, einni af hinum fímm „burroughs
York-borgar, árið 1924. Hann er gyðingur að ætt og uppruna. Fon
bans roru frá Póllandi en gerðust innflytjendur í Bandaríkjunum. Vii
seinni heimsstyrjaldarinnar hóf Edward Koch laganám í New York
starfaði að námi loknu um hrfð sem lögmaður. Árið 1968 rar ha
kjörinn þingmaður fyrir demókrata og átti sæti í fulltrúadeildinni
Bandaríkjaþingi í Washington. Árið 1973 gerði hann misheppnaði
tilraun til að rerða kjörinn borgarstjóri í heimaborg sinni. Fjórum
árum síðar tókst honum að ná kjöri, og nú eru nýafstaðnar kosning-
ar og rann Koch glæsilegan sigur.
EDWARD KOCH
borgaistjóri I New York
göngulífi og eiga sér engan samastað,
hefur heldur aukizt á undanförnum árum.
Það eru þessi málefni, sem valda New
York-búum einna mestum áhyggjum.
Samkvæmt skoðanakönnun, sem gerð var
síðastliðið vor, voru til dæmis 72 prósent
hinna spurðu þeirrar skoðunar, að borgin
ætti að gera meira til að bæta hlutskipti
hinna heimilislausu, og 52 prósentum
fannst, að ekki væri nægilega mikið gert
fyrir svarta borgarbúa og aðra minnihluta-
hópa.
En það er þó ekki borgarstjórinn, æðsti
pólitíski valdhafinn, sem ásakaður er fyrir
aðgerðarleysi í þessum efnum. Að því leyti
er demókratinn Edward Koch á sama báti
og repúblikaninn Ronald Reagan forseti
suður í Washington.
Meginskýringin á vinsældum Kochs
borgarstjóra er að líkindum fólgin í því
hve orðheppinn hann er og fljótur til svars
og einnig í hinum snöggu, oft dálítið
ósvífnu viðbrögðum hans í deilumálum.
Hann er það sem Bandaríkjamenn kalla
pólitískt „street smart“. Stundum kemur
það fyrir, að hann lendir í klandri vegna
hvassyrtra tilsvara sinna og hnitmiðaðra,
illkvittnislegra athugasemda, en svo hend-
ir það líka, að einmitt þess háttar rætni
og ofstopi verður til að afla honum meiri
vinsælda, að minnsta kosti meðal heima-
manna.
„ILLA ÞEFJANDI SAFNÞRÓ“
Að sjálfsögðu varð það blaðamatur
þegar Edward Koch kallaði Sameinuðu
þjóðirnar, sem einmitt hafa aðalstöðvar
sínar í New York, „iila þefjandi safnþró“,
þai sem „heilu herskararnir af hræsnur-
um,“ hefðust við. Og vitaskuld urðu menn
meira en lítið óhressir innan Sameinuðu
þjóðanna yfir þessu skeyti frá borgarstjór-
anum. Nokkrir fulltrúanna gáfu meira að
segja í skyn, að það gæti vel komið til
greina, að alþjóðasamtökin flyttu aðal-
stöðvar sínar. Þegar þau ummæli bárust
borgarstjóranum til eyrna lét hann ekki
standa á svari. „Ef þið viljið flytja, þá
skulið þið bara gera það. Ef Sameinuðu
þjóðirnar taka saman fóggur sínar og
hverfa á brott frá New York, þá yrði það
hið síðasta, sem spyrðist til þeirra sam-
taka...“
Það hefur komið til magnaðra deilna
milli New York-borgar og yfirvaldanna i
nágrannafylkinu Connecticut, þar sem
fjöldi fólks býr er daglega sækir vinnu til
New York. Nú vill svo óheppilega til, að
málmmerkin, sem fólk greiðir veggjald og
brúartolla með í Connecticutfylki, passa
líka prýðilega í miðasjálfsala neðanjarðar-
brautarinnar í New York og notfæra menn
sér þetta óspart til að draga úr daglegum
ferðakostnaði. Tilmælum borgarstjóra
New York um að breytt yrði hið snarasta
um málmmerkin í fylkinu hafa yfirvöld í
Connecticut algjörlega vísað á bug og hafa
ví er svipað varið með borgarstjórann í New
York og borgin, sem hann stjórnar — annað
hvort eru menn stórhrifnir af Edward Koch
eða finnst hann vera með öllu óþolandi.
Enginn, sem kynnist honum, kemst
Á myndinni sézt Koch ásamt hinni þekktu söngkonu Diönu Ross) en árið 1983 efndi hún
til gífurlega fjölsóttra hljómleika í Central Park á Manbattan. I kjölfar þessara fjörlegu
hljómleika unnu sumir af hinum upptendruðu áheyrendum feiknaleg skemmdarrerk á
mannrirkjum þar í grenndinni. Til þess að blíðka yfirröld og borgarbúa, gekk listakonan
á fund Kocbs borgarstjóra og færði borginni að gjöf250.000 dollara.
eiginlega hjá því að taka afstööu til hans
— með honum eða á móti. Flestir hinna
sjö milljón íbúa New York-borgar eru tald-
ir vera nægilega hrifnir af honum til þess
að kjósa hann yfir sig sem borgarstjóra
til þriðja fjögurra ára kjörtímabilsins,
þegar hann býður sig fram til endurkjörs
nú í haust.
Þegar allt kemur til alls, er hann álitinn
snjallastur í að stela senunni hinna þekkt-
ari stjórnmálamenn, sem afskipti hafa af
málefnum borgarinnar. Það er svo sem
engin tilviljun, að þegar skuli vera búið
að semja söngleik, sem byggt er á pólitískri
sjálfsævisögu hans, „Mayor“ (Borgarstjór-
„Er ekki sú manngerð,
sem fær magasár held-
ur veldur öðrum maga-
/ * (C
san
inn), en bókin kom út í fyrra og varð
mestsölubók.
Það sem telja verður óvenjulegt við
þetta bókmenntaverk er að þarna kom
fram stjórnmálamaður, sem ennþá gegndi
háu embætti og skýrði hreinskilnislega
og ekki síður stórskemmtilega frá áliti
sínu á vinum sínum og andstæðingum í
heimi stjórnmálanna.
Söngleikurinn, sem ber sama nafn og
bókin, hefur frá því í vor verið sýndur fyrir
fullu húsi í Top of the Gate-leikhúsinu, en
það er eitt af leiksviðunum í Greenwich
Village, einmitt í þeim borgarhluta á
Manhattan, þar sem Edward Koch hefur
sjálfur kosið að búa áfram í sinni eigin
litlu íbúð, jafnvel á meðan hann hefur
gegnt embætti borgarstjóra.
Hann er sjálfur búinn að sjá söngleikinn
í mörg skipti og er hrifinn af því, sem
hann sér og heyrir, fullyrða heimildar-
menn, sem eru honum vel kunnugir. Þegar
hugmyndin um söngleik, sem byggður væri
á bók hans, „Mayor“, var fyrst viðruð og
borin undir Koch voru viðbrögðin mjög að
hans eigin hætti: „Auðvitað, þetta á eftir
að ganga vel. Bara að ykkur takist að finna
einhvern í titilhlutverkið, sem er ungur,
fríður og nægilega hárprúður."
Þótt maður væri allur af vilja gerður
yrði það alltaf erfitt að dást að hinum
sextuga Edward Koch vegna þess að hann
sé beinlínis friður sýnum. Og hið fyrsta,
sem menn reka augun í, þegar hann birtist
skyndilega í eigin persónu á götum úti þar
sem eitthvað er um að vera, er gljáfægður
skallinn, sem virkar nánast eins og ljóm-
andi auðkenni borgarstjórans.
Glæpir, Eiturlyf, Vændi
Eins og öllum hlýtur að vera fullljóst,
sem komið hafa til New York og hafa verið
þar eitthvað á ferli utan miðsvæðis Man-
hattan, geta það varla verið hreinar og vel
viðhaldnar götur, hrein og örugg neðan-
jarðarbraut eða daufleg og dvínandi glæpa-
starfsemi, sem aflað hefur þessum 105.
borgarstjóra New York vinsælda.
Hinir snauðu í New York hafa ekki
orðið neitt minna snauðir en þeir voru
áður en Koch varð borgarstjóri árið 1978.
Það hefur ekkert dregið úr vændinu og
eiturlyfjasölunni að því er bezt verður séð
og fjöldi þeirra borgarbúa, sem lifa úti-
lýst því yfir, að þeim kæmi alls ekki til
hugar að fara að hrófla neitt við sínu
málmmerkjakerfi. Herra borgarstjórinn í
New York tók þessa neitnun heldur óstinnt
upp og vandaði yfirvöldum Connecticut-
fylkis ekki beinlínis kveðjurnar: „Þessi
vellauðugu sníkjudýr" og „holdsveika
þjófapakk".
VlNNUR SÉR HYLLIMEÐ
Leikrænum tilburðum
í sjálfsævisögu sinni,„Borgarstjórinn“
gefur Edward Koch það fyllilega í skyn,
að hann sé „ekki sú manngerð, sem fái
magasár, heldur valdi fremur öðrum
magasári". Hann hefur alltaf lagt rlka
6