Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1986, Blaðsíða 4

Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1986, Blaðsíða 4
 VEÐJAÐÁ LÍFTÆKNINA í meira en áratug hefur Cetus-fyrirtækið í Emery ville í Kalifomíu undir forystu Ronalds Cape verið brautryðjandi á sviði líftækni en á næstu tíu ámm er áformað að þetta fyrsta fyrirtæki í Bandaríkjunum, sem eingöngu helgaði sig líftækni, muni einbeita sér að lyíjaframleiðslu. Greinin sem hér birtist úr TheNewYorkTimes Magazine ereftir rithöfundinn Eric Lax og fjallar hún m.a. um nýja og áður óþekkta möguleika sem hafa komið í ljós jafnframt því sem líftækninni hefur fleygt fram: Með Erfðatækni ÚrSíklum Áður en unnt var að framleiða IL-2 í miklu magni hefði verið útilokað fyrir vís- indamenn — fyrst og fremst hópinn sem starfar undir stjórn dr. Steven Á. Rosen- bergs við Bandarísku krabbameinsstofnun- ina í Bethesda í Maiyland — að gera raun- verulegar tilraunir til að lækna krabbamein með interleukin-2 því að líkaminn sjálfur framleiðir aðeins örlítið af efninu. Rosen- berg-hópurinn varð fyrstur til að fá í hendur — frá Cetus — nægilegt magn af IL-2 sem framleitt var með erfðatækni úr sóttkveikj- um. Síðan síðla árs 1984 hefur hópurinn gefið efnið krabbameinssjúklingum sem eru svo langt leiddir að hvorki geislar né hefð- bundin lyf hrífa á þá lengur. í þessari til- raunameðferð er lítilsháttar magn af hvítum blóðkomum tekið úr sjúklingnum. Þau eru síðan blönduð IL-2 og frumunum þá komið fyrir í sjúklingnum á ný ásamt aukaskömmt- um af IL-2. í desembermánuði sl. skýrði dr. Rosen- berg frá því í New England Joumal of Medicine að í 11 sjúklingum af 25 hefði með þessari aðferð tekizt að minnka stærð krabbameinsæxla um 50% og að einn sjúkl- ingur með melanómu, sem er alvarlegt húð- krabbamein, hefði verið algjörlega ein- kennalaus undanfama tíu mánuði. Fjórar tegundir krabbameina — melanóma, krabbamein í ristli og endaþarmi, nýrum Ronald Cape og Robert Fildes meðgerjunarkeraldið sem inniheldur interleukin-2 og lungum — tóku við meðferð, þó ekki í íbaksýn. ágreista gráa húsið við járnbrautarteinana er ofur venjulegt á að sjá. En inni er öryggis- búnaður sem krefst dulmálslykils við hveijar einustu dyr og upp í sprengjuvarið stjórnher- bergið liggur stigi úr styrktu stáli sem steyptur er í einu lagi. í stjómherberginu er umhorfs eins og í skurðstofu með áhorfendastúku og þar blasir við völundarhús af grænum, bláum, rauðum, hvítum og appelsínugulum rörum sem tengd eru við 1500 lítra geijun- artank. Tvöfaldar loftþéttar hurðir eru fyrir geij- unarstofunni og loftþiýstingurinn þar inni er lægri en í aðliggjandi vistarverum til að girða fyrir minnstu útgeislunarsmugu. Allur úrgangur er hreinsaður í sjálfstæðu síu- og eyðingarkerfi undir rammgerðu steinsteypu- gólfinu. Tölvur stjóma sérhveijum hluta búnaðarins 24 stundir á sólarhring. Tilgangurinn með öllum þessum varúðar- ráðstöfunum er fólginn í lífverum sem þrífast fyrir tilstilli erfðatækni og geijunar- tankurinn sem framleiðir þær er miðdepill 10 milljón dala verksmiðju Cetus-fyrirtækis- ins í Emeryviile í Kalifomíu. Þessa fram- leiðslu ætlar einn af stofnendunum, aðal- stjómandi, hugmyndafræðingur og stjómar- formaður Cetus, Ronald E. Cape, að nota til þess að gera þetta fyrsta fyrirtæki Bandaríkjanna á sviði líftækniiðnaðar að stórtækum lyfjaframleiðanda á næstu tíu ámm. Cetus tók stórt stökk í áttina að þessu takmarki í maímánuði sl. þegar það öðlaðist fyrsta einkaleyfíð á eggjahvítuefni sem verður til með stökkbreytingu á konum. Eftiið nefnist mutein og er sérstök gerð af efni sem Cetus hefur uppgötvað og kallast það interlaukin — 2 (IL-2). Þetta er eggja- hvítuefni sem örvar og hefur stjóm á ónæmi- skerfi líkamans. Það er framleitt úr sérstök- um flokki hvítra blóðkoma sem kallast T-lymphocýt, en IL-2 örvar viðbrögð ann- arra T-fruma og breytir þeim í „drápara" sem ráðast gegn aðskotaverum í mannslík- amanum. Að undanfömu hefur þetta efni vakið miklar vonir um að því megi beita gegn ýmsum krabbameinum og í viðureign við aðra hættulega sjúkdóma. öllum tilfellum. (I seinni tilraunahópi var melanómu-sjúklingur þar sem meinvörp voru komin um allan líkmann og andaðist hann þremur dögum eftir að IL-2 meðferinni lauk. Á fmmstigum em eitmnaráhrif lyfja á borð við IL-2 yfirleitt sterkari en í þeim skömmtum sem ráðlagðir em á lokastigum af því að þá á enn eftir að ákvarða hver sé heppilegasta meðferðin.) IL-2-meðferðin er ekki einungis boðberi bjartari tíðar í viðureigninni við krabba- meinssjúkdóma heldur þess að öld áður óþekkts iðnaðar er gengin í garð. Með því að beita efnafræði og erfðatækni til að mynda og framleiða vaming er orðið til nýtt svið sem vissulega mun hafa áhrif á líf okkar að öllu leyti að heita má. Undanfarin 14 ár hefur Ron Cape einmitt verið að spila upp á þetta. Innan líftækninnar á sér stað þróun sem felst í því að sameina kon eða víxla litningum (eða framkvæma endurröð- un á DNA), og einnig í því að einrækta mótefni, og framleiða eggjahvítuefni og örvemr með erfðatæknistjómun, en allt þetta getur komið að gagni í baráttunni gegn þeim sjúkdómum sem hijá mannfólkið. Þessi þróun mun einnig koma að notum á sviði efnaiðnaðar, orkuframleiðslu, land- búnaðar og umhverfisverndar og reyndar að heita má í hverri einustu framleiðslugrein efnahagslífsins. Á Annað Hundrað LæknislyfBíða Prá Cetus em þegar á markaðnum sjúk- dómsgreiningarkerfi fyrir krabbamein í blöðmhálskirtli og fyrir blóðkreppusótt í svínum. Vísindamönnum hjá Cetus hefur einnig tekizt að rækta plöntur sem em ónæmar fyrir sjúkdómum með því að beita erfðatækni. Onnur fyrirtæki hafa sent á markað insúlín og vaxtarhormón ætluð mannslíkamanum og framleidd með endur- röðun á DNA. Vonir standa til að innan örfárra ára verði komin fram erfðatæknileg efni sem nota megi til lyfjameðferðar í því skyni að lækna erfðasjúkdóma, s.s. sigð- komablóðleysi. Þá em væntanleg sjálf- fijóvgandi fræ og sottkveikjur sem geta brotið niður mengandi efni. Á sviði heilsu- gæzlunnar einnar em á annað hundrað læknislyf og sjúkdómsgreiningarefni sem bíða viðurkenningar Matvæla- og lyfjaeftir- lits Bandaríkjanna. Iðnþróunarsérfræðingar spá því að árið 1995 verði líftækniframleiðsla farin að selj- 4

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.