Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1986, Page 11

Mynd: Pétur Haltdórsson
Yitlaus taktur
sköpunarverkinu
Smásaga eftir
Guðna
Björgúlfsson
Eg var stödd á einum af
þessum einkennilegu
stöðum, þar sem rúm-
metramagn af stein-
steypu segir til um
hversu virðulegar sálir
búa innan veggja. Stöpl-
ar hér og stöplar þar og alls staðar mátti
sjá blómaker, borð og stóla. Undarlegt að
plöntumar í kerjunum skyldu vera svona
rytjulegar. Rétt eins og þær hefðu ákveðið
að hér og nú skyldu þær deyja. Ef tii vill
hafði gleymst að vökva þær. Skyldi það
vera þannig sem að lífsblóm mannanna
lognast út af og deyr?
Ég hef um langt árabil lifað hamingju-
sömu lífí, átt góðan eiginmann og 3 böm
til að hugsa um. Nú, ég segi „hamingjusömu
lífí“; hvers konar líf er það? Eitthvað sem
sett hefur verið undir mælistiku eða ljósker
og nákvæmlega mælt og vegið á vogarskál-
um fræðinga og kerfískarla? Ég held að
með þessum orðum sé átt við líf sem er
illskárra en alls ekkert, eitthvað sem ég get
sætt mig við umhugsunarlítið án teljandi
erfiðleika.
En þó er ég stödd á þessum undarlega
stað sem í daglegu tali manna á meðal er
nefndur geðdeild. Mér fínnst það annars
undarlegt að ég skuli vera að eyða tíma,
orku og peningum í jafn fánýtan hlut sem
þennan. A ekki hver maður að geta hjálpað
sér sjálfur? Og hvað með ættingjana ef það
dugar ekki til? Emir, já það er læknirinn
minn, segir að stundum dugi ekkert af þessu
og þá komi einmitt til þeirra kasta að leysa
úr „probleminu“ eins og hann kallar það.
Annars undarlegur maður þessi Emir. Þetta
er maður um miðjan aldur, hár tekið að
grána í vöngum, kollvik og svo er hann
svona einkennilega sambiýndur. Hann er
lágur maður vexti, rödd hans er lág en
seiðmögnuð. Það er eins og í rödd hans
hafí öll hin myrku og dularfullu öfl aldanna
fengið útrás. Mér geðjast nokkuð vel að
þessum manni. -
En spumingar hans eru stundum ein-
kennilegar og væntanleg svör mín sömuleið-
is. Hann virðist hafa á því undarlega gott
lag að láta mér líða sem hálfvita í návist
sinni. En kannski er ég það og hann einnig,
því að mér geðjast svo vel að honum.
En allt saman byijaði þetta þannig, að ég
þóttist heyra undarlegar raddir sem ýmist
töluðu við mig í vinsamlegum tón, en gátu
skyndilega breytzt í skipandi þrumuraust
að framkvæma einhvem óútskýranlegan og
óútreiknanlegan verknað, verknað sem oft-
ast var í fullkominni andstöðu við vilja minn.
Það var þó ekki fyrr en ég sagaði kalda-
vatnskranann yfír eldhúsvaskinum af sem
að Eyjólfur, hann er maðurinn minn, sagði
að það hlyti að vera eitthvað að mér. Það
sagaði enginn óvitlaus manneskja kalda-
vatnskrana af nema að heilasellumar væm
annað hvort komnar úr sambandi eða öllu
heila víravirkinu slægi saman að meira eða
minna leyti. Ég reyndi að segja honum að
sennilega hefði þetta allt saman verið orðið
bilað þama við vaskinn og því farið af sjálfu
sér. Ékki væri hann svo duglegur við að
dytta að einu eða neinu og helzt vildi hann
að allir hlutir bæði gengju og hengju af
vananum einum saman. En hann spurði
hvort ég héldi að hann væri fífl. Það væri
auðséð að kaldavatnskraninn hefði hrein-
lega verið sagaður af. Reyndar hefur mér
alltaf þótt hann hálfgert fífl. En við því er
ekkert að gera. Hann er einfaldlega svona
gerður af náttúrunnar hendi. Ég geri ráð
fyrir að þið vitið öll hvemig í þessu krana-
máli liggur. Já, þið eigið kollgátuna. Mér
var skipað að saga kranaræksnið af. Það
ætlaði nú ekki að ganga allt of vel því að
vatnsbunur og boðaföll stóðu yfír mig meðan
á framkvæmdinni stóð. Og svo var það þessi
heljarstóra jámsög, sem hann Eyjólfur fékk
sama og gefíns á útsölunni í jámvömbúðinni
í fyrra, gott ef honum var ekki borgað fyrir
að vilja þiggja hana. Já, með þetta þarfaþing
var ég jneð í höndunum meðan á ósköpunum
stóð. Ég get varla sagt að ég hafi vitað
hvað átti að snúa aftur og fram á þessu
risatóli né heldur vissi ég hvemig væri að
beita því. En æfíngin skapar meistarann
og allt hafðist þetta og mikil lifandis skelf-
ingar ósköp var ég fegin að afloknu verkinu.
Ég hafði unnið það verk sem fyrir mig hafði
verið lagt með hinni mestu prýði.
Nú skyldi einhver ætla að gæfan brosti
við mér, en það var nú eitthvað annað, því
að nú byijaði hinn raunvemlegi harmleikur.
Eyjólfur fór að tala um að ég væri eitthvað
svo undarleg til augnanna auk þess að vera
guggin og þreytuleg. Ég svaraði því til að
það mætti segja að ég hefði ekki verið beint
frísk undanfarið, en spurði hann svo hvort
það hefðu einmitt ekki verið þessi undarlegu
augu, sem honum þóknaðist að kalla svo,
sem honum hefðu þótt vera mín höfuðprýði
á sínum tíma. Það hummaði eitthvað í
honum og eitthvað sem líktist: „Jú, ætli það
ekki,“ þvældist út af vömm hans. Ég hef
ekki ennþá sagt ykkur að ég hef blá, fallega
vatnsblá augu. Þó em þau í öllum regn-
bogans litum ef vel er að gáð. En ætli
nokkur hafi fyrir því að lesa í liti augnanna.
Það sorglegasta, nei, ekki við augun heldur
við Eyjólf, var það að hann sagðist ekki
geta lengur farið með mér á mannamót.
Hann fyrirvarð sig fyrir mig sem sagt.
Hann sagði að ég væri andlegur sjúklingur, j
geggjuð með öðmm orðum. Svo vék hann
að útliti mínu enn einu sinni og sagði að ég
væri orðin svo ijarræn, hefði fítnað og auk
þess elst um 10 ár. Ég spurði hann að því
hvort honum fyndust ekki augu mín ennþá
jafn fallega blá, fagurvatnsblá. Hann kvað
lítinn mun vera á þeim núorðið og hveijum
og öðmm iðulausum forarpytti. Mér fannst
skyndilega eins og eitthvað brysti hið innra
með mér við þessi óvægilegu orð. Þessi
athugasemd var svo ilkvitnisleg og hún
snart streng í hjarta mér, streng er áður
hafði gefið frá sér yndislega tóna, en nú
einungis ískraði og nötraði. Ég fann að upp
frá þessu yrði ég aldrei söm manneskja og
áður. Og allt varð þetta til þess að ég sá
Eyjólf í nýju ljósi, ljósi sem ég hafði aldrei
séð hann fyrr í. Hann var ekki lengur þessi
stælti, herðabreiði og myndarlegi maður
sem ég fyrrum lagði allt mitt traust á og
hreifst svo mjög af. Þvert á móti sá ég nú
hversu ómerkilegt þetta litla samanrekna
kvikindi var. Öll okkar búskaparár hafði ég
látið honum eftir að stjóma lífsleysi okkar,
en nú þegar eitthvað reyndi á snerist hann
gegn mér við fyrsta tilefni og aukin heldur
sverti helgustu minningu mína, þetta stolt
lífs míns, fallegu vatnsbláu augun mín.
Aldrei yrðu þau framar jafnfallega blá. Mér
fannst rétt eins og þau hefðu fölnað, já,
hlotið sömu örlög og blómin í keijunum við
stóru steinstöplana, visnað og horfíð út í
tómið.
Þannig mætti rekja þessa sögu lið fyrir
lið, en nú er kominn tími til að ég segi
ykkur frá viðtalstímum okkar Emis. Viðtölin
fóru virkilega fram og stóðu yfír í klukku-
tíma í senn. Þau voru oftast mjög þægileg,
sannkölluð afslöppun, en þó gat það komið
fyrir að Emir hvessti sig, en það var sára-
sjaldan og eins og hann hálfskammaðist sín
ef það kom fyrir. Hann bauð mér alltaf inn
á þessa sömu gamaldags skrifstofu sína,
var hinn kurteisasti í allri framkomu, fyllti
jafnan glas af vatni, sem hann drakk þó
aldrei dropa af, og hóf samtalið með því
að ýta að mér sérstakri öskju sem hafði að
geyma ilmpappír til að þjóna tárakirtlunum
,ef þeir létu á sér bæra meðan á viðtalinu
stóð. Ég ýtti einu sinni þessari bannsettu
öskju að honum sjálfum og spurði hvort
honum veitti ekki af einu snifsi en hann
brást hinn versti við og sagðist ekki skilja
svona lélega fyndni. Hann hallaði sér venju-
lega mjúklega afturábak í sérstökukm stól
er virtist sérstaklega útbúinn til að þjóna
duttlungum þessarar tegundar. Átti það til
að fá sér vindil og reykja dijúgum áður en
samtalið byrjaði. Síðan horfði hann í augu
mér að mér fannst í heila eilífð án þesS að
segja aukatekið orð. Þá loks hófst samtalið.
„Já, þessi eiginmaður þinn. Hvað starfar
hann nú aftur?“ Ég ætla að skjóta því hér
inn í að ég held ég megi fullyrða að þetta
hafi verið 20. viðtalið okkar. „Já, alveg rétt,
skrifstofumaður. Skrítið starf það að vera
skrifstofublók allt sitt líf, eiginlega ólækn-
andi blýantanagari." Nú rak hann upp rokna
hlátur og hristist allur og skalf í stólnum.
Ég reyndi að gera honum það til geðs að
hlægja að þessu. Samt fannst mér þetta
ekkert fyndið. „Eiginlega er þetta furðuleg
iðja, já, þetta að vera sífellt að munda blý-
antinn, pennann eða hvað það nú er. Það
er eitthvað sjúklegt við það. Mætti segja
mér að þetta stafaði af ófullnægðri kyn-
hvöt.“ Hann leit hvasst á mig og horfði
fast og lengi í augu mér og um varir hans
lék einkennilegt bros. Það var eins og hann
hefði unnið í happadrættinu. Hann tók upp
glasið á borðinu en lét það jafnskjótt frá
sér aftur og hélt áfram að tala. „Ég er
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 15. MARZ 1986 11